* Görsel: Anadolu Ajansı.
Dün akşam 16.20 sularında İstanbul İstiklal Caddesi'nde gerçekleşen ve altı kişinin hayatını kaybettiği, 81 kişinin ise yaralandığı patlamadan sonra sosyal medyaya erişim yavaşlatıldı ya da tamamen durduruldu.
Sosyal medyaya erişim kısıtını, küresel internet erişimini takip eden Netblocks oluşumunun duyurmasının ardından Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) da "bant daraltması" uyguladığını söyleyerek haberi doğrulamış oldu.
Bant daraltma uygulaması nedir, dün gece yaşanan sosyal medyaya erişimin neredeyse engellenmesi ne anlama geliyor, yurttaşlar bu durumun karşısında neler yapabilir Avukat Baran Kaya anlatıyor.
Bant daraltılması nedir, ne anlama geliyor?
Bant genişliği bir web sitesinin kapasitesini ifade ediyor. Bant ne kadar geniş olursa o sitenin girişi ve o siteden alınan veriler o kadar hızlı oluyor. Bant daraltılması ise internet sitesinin yavaşlaması anlamına geliyor. Bant daraltılması uygulamasında aynı anda milyonlarca kişi siteye giriş yapmaya çalıştığı için giriş neredeyse imkânsız hale geliyor. Dün Netblock, Türkiye'deki internet bant genişliğini duyurdu ve baktığımızda yüzde yüze kadar bantın daraltıldığını gördük. Yani tamamen engellenmişti aslında internet.
Engellemeden farkı nedir?
Engelleme elbette daha farklı bir durum ve örneğin Türkiye'den IP girişinin bloklanmasını da kapsıyor. Ama bant daraltma sayesinde internet o kadar yavaşlatıyor ki, artık neredeyse engellenmiş hale geliyor. Bazı portlarda çok az daraltılmıştı yine, yüzde 25 oranında gibi. Ama çoğu portta yüzde 100'e varan daraltma ile karşılaştık ve dün gece neredeyse kimsenin sosyal medya platformlarına giremediğini söyleyebiliriz.
Anayasa'nın ihlali
BTK'nin böyle bir yetkisi var mı?
BTK'nin bazı durumlarda bant daraltma hakkı var. Ama bu yeni iki yasa ile mümkün. Sosyal medya platformlarının (Facebook, Twitter gibi) kanuni yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde ya da bu yükümlülükeri yerine getirmeme konusunda ısrar etmeleri halinde gerçekleşebiliyor. Bu hakkını da mahkemenin talebiyle kullanabiliyor. Örneğin bir hesapla ilgili bir soruşturma yürütülüyor ve savcılık da bununla ilgili bilgi istiyor. Twitter bununla ilgili bilgi vermezse mahkemeden karar alınıyor ve BTK'ye gönderiliyor. BTK'de bant daraltma kararı veriliyor.
Fotoğraf: Anadolu Ajansı.
Hangi durumlarda?
Öncelikle bu platformların Türkiye'de temsilcilik açmaları gerekiyor. Eğer bu temsilcilikleri açmazlarsa yine kademeli oranda bant daraltılabilir. Yani bu bir tür ceza, kanuni yükümlülüğünü yerine getirmezsen girişini kademe kademe engelleyeceğiz, diyor. Ancak dün gece gibi yaşanılan durumlarda internete girişin engellenmesi, sosyal medya platformlarının kullanılmasına ilişkin herhangi bir düzenleme yok. Dolayısıyla dün gece yaşanan yekten Anayasa'nın ihlali anlamına gelebilecek bir uygulama.
"Kalıcı hale gelebilecek hukuka aykırı uygulamalar"
Dün gece yurttaşların hangi hakları ihlal edildi?
Dün gece kullanıcıların neredeyse hiçbiri, hiçbir siteye erişemedi. Sosyal medya platformlarına giremediler. Ne haber alabildiler ne de haber verebildiler.
Yapılan açıklamalarda 'dezenformasyonu engelleme' amaçlı bant daraltma uygulamasına gidildiği söylendi ancak yanlış bilgi çoktan yayılmıştı. Örneğin bir avukat doğrudan hedef gösterildi. Yıllar önceki bir video dolaşıma sokuldu ve bu dezenformasyonun düzeltilmesine bile imkân tanımadan internete kısıtlama getirildi. Yanlış bilgi hâlâ dolaşımdaydı ve bu işlem, dezenformasının kalıcı hale gelmesine hizmet eder bir şekilde uygulandı. Dolayısıyla amacına aykırı bir engelleme söz konusu.
Hukuki olarak neler yapılabilir?
Yurttaşlar, dün gece yaşanan ihlallerle ilgili görevi kötüye kullanma, ifade özgürlüğünün dayanıksız bir biçimde engellenmesi suçları bakımından BTK hakkında suç duyurusunda bulunabilirler. Daha sonra tabii bu sürecin takipçisi olurlar. Çünkü bunlar daha sonra kalıcı hale gelebilecek, hukuka aykırı uygulamalar haline dönüşebiliyor. Bunun önüne geçilmesi gerekiyor.
(TY)
