* Fotoğraf: bianet
Londra merkezli Uluslararası Botanik Bahçelerin Korunması (BGCI) isimli kurumun yayımladığı "Dünya Ağaçlarının Durumu" adlı rapora göre, iyi bilinen meşe ve manolyalardan tropik kereste ağaçlarına kadar çeşitlilik gösteren dünyadaki ağaç türlerinin en az yüzde 30'u vahşi doğada yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
Raporda, tüm dünyada toplamda 58 bin 497 ağaç türü içerisinde 17 bin 510 türün büyük risk altında olduğu; 142 türün ise çoktan yok olduğu belirtildi. 442 ağaç türü ise 50'den daha az ağaçla varlığını sürdürüyor.
Rapora göre 185 ağaç türü bulunan Türkiye'de ise türlerin yüzde 7'sini oluşturan 13 tür tehdit altında.
Tüm dünyada yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan ağaç türleri, tehdit altındaki memeliler, kuşlar, amfibiler ve sürüngenlerin toplam sayısının iki katını oluşturuyor.
En büyük tehditler
BBC Türkçe'nin haberleştirdiği rapora göre, dünya genelinde ağaçlara yönelik en büyük tehditlerin başında mahsul için yapılan orman temizliği geliyor. Bu durum türlerin yüzde 29'unu etkiliyor.
Öte yandan yüzde 27'lik oran ile tomrukçuluk, yüzde 14'lük oran ile hayvan otlatma veya çiftçilik için temizleme de türleri etkileyen diğer faktörler arasında. Ağaç geliştirme için yapılan temizlik ve yangınlar da yüzde 13'lük oranla ağaç türleri için tehdit barındırıyor.
İklim değişikliği, şiddetli hava koşulları ve deniz seviyesinin yükselmesi ağaçlara yönelik artan diğer tehditler.
En çok risk Brezilya’da
Dünyada en fazla ağaç türü Orta ve Güney Amerika'da bulunuyor. Bu bölgeleri Güneydoğu Asya ve Afrika'nın tropikal bölgeleri izliyor.
En fazla ağaç türünün risk altında olduğu ülkeler sıralamasında Brezilya, bin 788 tür ile birinci sırada. Endonezya, Malezya, Çin, Kolombiya ve Venezuela ise Brezilya'yı takip eden diğer ülkeler.
Tehdit altındaki türlerin en yüksek oranı ise Tropikal Afrika'da. Nispeten düşük ağaç çeşitliliğine sahip olan Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'nın ılıman bölgeleri ise nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan ağaç türlerinin en düşük oranına sahip.
Uzmanlardan koruma önerileri
Raporun yazarları, oluşturulacak koruma eylemlerinin gelecek için umut barındırdığını söylüyor. BGCI'dan Dr. Malin Rivers, raporun kendilerine ve yetkililere doğal hayatı koruma için önemli bir yol haritası sunduğunu belirterek "Gezegenimizde yaklaşık 60 bin ağaç türümüz var. İlk kez hangi ağaç türlerinin nerede olduklarını, hangi tehditlerle karşı karşıya kaldıklarını ve korumak için nelere ihtiyaç duyduklarını biliyoruz" diyor.
Uzmanların önerdiği eylem çağrılarından bazıları şöyle:
- Mevcut ormanları korumak ve korunan alanları genişletmek. (Şu anda tüm ağaç türlerinin en az yüzde 64'ü korunan bölgelerden en az birinde bulunuyor olabilir.)
- Tehdit altındaki türleri bir gün doğaya geri döndürülebilecekleri umuduyla botanik bahçelerinde veya tohum bankalarında tutmak. (Şu anda tüm ağaçların yaklaşık yüzde 30'u bu şekilde yedekleniyor.)
- Nadir ve tehdit altındaki türler de dahil olmak üzere, ağaçlandırma ve ağaç dikme planlarının bilimsel olarak, doğru yerde doğru ağaçla gerçekleştirilmesini sağlamak için eğitim verilmesi.
- Ağaçların korunması için ayrılan ödeneklerin artırılması.
1 milyon hayvan ve bitki türü risk altında
Bilim insanları, bir milyon hayvan ve bitki türünün yok olma tehdidi altında olduğunu tahmin ediyor.
Son 300 yıl içerisinde küresel orman alanı yaklaşık yüzde 40 azaldı. 29 ülke ise orman örtüsünün yüzde 90’ından fazlasını kaybetti.
Dikkate değer yok olma riski altındaki ağaçların bazıları şunlar:
- Palm yağı çiftliklerinin genişlemesi nedeniyle kaybolan “dipterocarps” olarak bilinen büyük tropikal ağaçlar.
- Meşe ağaçları, Meksika, Şili ve Arjantin’in bazı bölgelerinde tarım nedeniyle kayboldu.
- Madagaskar’da abanoz ve gül ağaçları kereste için kesiliyor.
- Manolya ağaçları sürdürülemez bitki toplama nedeniyle tehlike altında.
- İngiltere ve Kuzey Amerika’da dişbudak gibi ağaçlar zararlı böcekler ve hastalıklardan dolayı ölüyor.
(TP)
