* Fotoğraf: Pixabay
Avrupa Çevre Ajansı (AÇA), Avrupa genelinde hava kirliliğinden dolayı ölümlerin yüzde 10 azaldığını ancak hala yüzbinlerce kişinin bu nedenle hayatını kaybettiğini açıkladı.
Ajansın son yayımladığı hava kirliliği raporuna göre ince parçacıklardan kaynaklanan erken ölümler 2019 yılında Avrupa çapında 307 bin kişinin ölümüne neden oldu.
Ülkeler açısından bakıldığında, 2019 yılında ince parçacıklardan dolayı Almanya'da 53 bin 800, İtalya'da 49 bin 900, Fransa'da 29 bin 800, İspanya'da 23 bin 300 kişi yaşamını yitirdi. AB içinde ince parçacıklara bağlı nüfusa oranla en fazla ölümün yaşandığı Polonya'da ise 39 bin 300 kişi yaşamını yitirdi.
2018'e kıyasla yüzde 10 azalma
Tam kayıtlarının yayımlandığı son tarih olan 2019'dan bir yıl önce ince parçacıklar kaynaklı 346 bin ölüm kayda geçmişti.
Bu rakam yüzde 10'luk bir azalmaya işaret ediyor. AÇA bu azalmanın kısmen iyi hava koşullarına, ama daha önemlisi hava kalitesinin arttırılması için kıta çapında yürütülen çalışmalara bağladı.
Ajans yine de "Avrupa Birliği (AB) üyeleri Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) hava kalite standartlarına uysaydı "2019 yılındaki ölüm sayısı yarı yarıya düşürülebilirdi" öngörüsünde bulundu.
Yaşlı nüfus daha hassas
AÇA raporunda hava kirliliğinin Avrupa'da insan sağlığına karşı en büyük çevre tehdidi olmaya devam ettiğine dikkat çekti. Rapora göre yaşlı nüfus hava kirliliğine karşı daha hassas ve şehirler de ince parçacıklara maruz kalma oranı en yüksek olduğu yerler.
Yetişkinlerde erken ölümler hava kirliliğine bağlı kalp hastalıkları, felç, akciğer kanseri olarak ortaya çıkarken, çocuklarda hava kirliliği akciğer gelişimine zarar veriyor, solunum enfeksiyonlarına ve astıma neden oluyor.
AB hedefi tutturamayabilir
1990'ların başında 27 üyeli AB'de ince parçacıklardan kaynaklı ölüm sayısı bir milyonu buluyordu. Bu rakam 2005 yılında yarı yarıya azaltılarak 450 bine düşürüldü.
Öte yandan, AB 2030 yılında 2005 yılıyla kıyasla havadaki ince parçacıklara bağlı erken ölüm oranını yüzde 55 azaltmayı hedefliyor. Ancak AÇA'nın rakamlarına göre hava kirliliği şu anki düzeyde azalmaya devam edip, ek önlemler alınmazsa bu hedef 2032 yılında ancak tutturulabilir.
BM: Yılda 7 milyon ölüm
Çapı 2,5 mikrometreden küçük olan (PM2.5) ince parçacıklar akciğerlere derinlemesine nüfuz ederek zamanından erken ölüme sebep oluyor. Ayrıca arabalardan, kamyonlardan ve kömür santrallerinden yayılan nitrojen dioksit ve yeryüzündeki ozon seviyesi de hava kirliliğine bağlı erken ölümlere sebep oluyor.
Birleşmiş Milletler verilerine göre dünya çapında hava kirliğinden dolayı yılda yedi milyon kişi hayatını kaybediyor. Bu rakam sigara ve zayıf beslenme alışkanlıkları nedeniyle hayatını kaybedenlerle aynı düzeyde.
Ayrıca dünya nüfusunun yüzde 91'i hava kalitesinin DSÖ’nün belirlediği sınırların üzerindeki yerlerde yaşıyor. DSÖ, her yıl dünya genelinde dış ortam hava kirliliği nedeniyle 4,2 milyon ölüm yaşandığını söylüyor. 3,8 milyon ölüm, evlerde kullanılan ve kirli yakıtlarla çalışan ocaklara maruz kalmasından kaynaklanıyor.
Fosil yakıtlara daha fazla fon ayrılıyor
Temiz Hava Fonu’nun (CAF) bir analizine göre, yılda en az 4 milyon erken ölümden sorumlu olan hava kirliliğine küresel kalkınma yardımlarının yalnızca yüzde 1’i ayrılıyor.
Dünyanın dört bir yanından hükümetler, 2019 ve 2020’de denizaşırı fosil yakıt projesi fonlarına, neden oldukları hava kirliliğini azaltma projelerine kıyasla yüzde 20 daha fazla kaynak sağladı.
Raporda, hava kirliliğinin HIV/AIDS, sıtma ve tüberkülozun toplamından daha fazla insanı öldürdüğü, ancak bu tür sağlık sorunlarının çok daha fazla fon aldığı tespit edildi.
Hava kalitesi projeleri için finansman yoğunluklu olarak orta gelirli Asya ülkelerine yönelikken Afrika ve Latin Amerika ülkeleri, çok sayıda yoğun kirli şehre sahip olmalarına rağmen toplam fonun sadece yüzde 15’ini alıyor.
Örneğin, 2019’da hava kirliliği ile ilgili tahmini 2260 kaybı olan Moğolistan, 2015-2020 yılları arasında 437 milyon dolar alırken, hava kirliliği nedeniyle 70 bin 150 erken ölüm yaşayan Nijerya sadece 250 bin dolar aldı.
(TP)
