Haberin Kürtçesi için tıklayın
IPS İletişim Vakfı/bianet'in Zan Enstitü ile birlikte düzenlediği ve Nisan ayı boyunca sürecek olan "Kürt Yayıncılığında Dergicilik" webinar dizisinin altıncı etkinliği olan "Kürt Yayıncılığında Dergi Haberciliği" sağlık sorunları nedeniyle geçtiğimiz hafta ertelenmişti. Günay Aslan'ın konuşmacı olacağı etkinlik, 21 Nisan Çarşamba günü gerçekleştirilecek.
21 Nisan Çarşamba günü saat 19.00'da Zoom programı ve aynı anda bianet'in YouTube hesabı üzerinden canlı olarak yayınlanacak etkinlikte gazeteci Günay Aslan, 1980 boyunca ve 1990’lı yıllarda yayınlanan dergilerde haberciliğin nasıl yapıldığını anlatacak.
Programda bianet Kurdî editörü Ferid Demirel kolaylaştırıcılık yapacak. Programın dili ise Türkçe olacak.
"Kürt Yayıncılığında Dergicilik" webinar dizisi, Kürt dergiciliğinin tarihini işleyerek, dergilerin Kürtlerin toplumsal, siyasal, kültürel yaşamına etkileri ve içerikleriyle ilgili tartışmalar yürütüyor.
3 Mart’ta Serdar Ay’ın "Türkiye’de Kürt Edebiyat Mücadelesinin Bir Yolu Olarak Dergiler" başlığı ile başlayan webinar dizisinde Adnan Çelik kolaylaştırıcılık yapmıştı. "2. Meşrutiyet Gölgesinde İlk Kürt Dergisi: Rojî Kurd"ün anlatıldığı ikinci etkinlikte ise Tahir Baykuşak konuşmacı, Serhat Bozkurt kolaylaştırıcı idi. Üçüncü webinarda da Ronayi Önen, Serdar Şengül’ün kolaylaştırıcılığında "Ulusal Kimlik İnşası ve Basın Bağlamında Hawar Dergisi"ni ele aldı. Dördüncü etkinlikte Adnan Çelik, Derya Aydın kolaylaştırıcılığında “Soğuk Savaş’ın Gölgesinde Avrupa'da Kürt Mücadelesi: Siyasi ve Kültürel Ağların Yaratılmasının Bir Aracı Olarak Dergiler”'i işlemişti. Dizinin beşinci bölümünde Engin Sustam, 1990’lı yıllarda yayınlanan Kürtçe dergileri ve özel olarak da Rewşen dergisini anlattı.
Webinara kayıt için tıklayın.
Kürt yayıncılığında dergi haberciliği ile ilgili
1913 yılında yayınlanan Rojî Kurd dergisi ile başlayan Kürt dergicilik tarihi, Yekbûn, Hetawî Kurd, Jîn gibi dergilerle Cumhuriyet kuruluncaya kadar devam etti. 1920 tarihine kadar devam eden bu süreçten sonra Kürt isyanlarının bastırılmasının da etkisiyle hem toplumsal ve siyasal öncülük eden hem de yayıncılık faaliyetlerini yürüten pek çok isim ya tutuklanıp idam edildi ya sürgüne gönderildi ya da yurtdışına çıkmak zorunda kaldı.
Yayıncılık faaliyetlerinin merkezi bu tarihten itibaren yurtdışı olmuştur. 1948 yılında Musa Anter’in öncülüğünde İstanbul’da yayınlanan Dicle Kaynağı gazetesi bu açıdan yeni bir başlangıç olarak kabul edilebilir. 1950 yılında yine Musa Anter ve arkadaşlarının yayınladığı Şark Mecmuası, Şark’ın Sesi, İleri Yurd bunlardan bir kaç tanesi. 1960’lı yıllardan itibaren hareketlilik kazanan Kürt siyasal ve toplumsal örgütlenme çalışmaları kendisiyle birlikte yayıncılığın da gelişmesine yol açtı. Dicle Firat, Deng, Rizgarî, Dengê Kawa,Kava, Ala Rizgarî, Jîna Nû, Pêşmerge, Têkoşîn, Özgürlük Yolu, Tîrêj, Medya Güneşi, Toplumsal Diriliş, Özgür Gelecek, Vatan Güneşi, Deng, Halk Gerçeği, Yeni Halk Gerçeği 1950 ile 1990 yılları arasında yayınlanmış kimi yayınların başında geliyor. 1960, 1971 ve 1980 darbelerinin ve onların ardındaki dönemlerin kapatma kararları yüzünden hiç biri uzun süreli olamadı bu yayınların. Kürt siyasal hareketlerinin yayın organı olarak yayınlanan bu dergiler çoğunlukla ideolojik ve teorik yazılara ve çalışmalara yer veriyordu. Bu yayınlardan bazıları haber ise habercilik kaygısıyla yayınlandı ve bu doğrultuda yayın yaptı.
Günay Aslan hakkında
1960 yılında Van ili Özalp ilçesi Saray nahiyesinde dünyaya geldi. 1975-76 öğretim yılında Van Atatürk Lisesi’nden mezun oldu. 1981-85 yılları arasında Van’da Cumhuriyet ve Hürriyet gazeteleriyle Ulusal Basın Ajansı (UBA)‘ında muhabir olarak çalıştı.
1987-1989 yılları arasında haftalık 2000’e Doğru Dergisi’nde çalıştı. 12 Eylül sonrasında kurulan ilk Sosyalist Parti’nin kurucuları arasında yer aldı. Bu partinin Merkez Karar Kurulu üyeliğiyle Van İl Başkanlığı görevlerini yaptı.
1989 yılında 33 Kurşun katliamını konu alan Yas Tutan Tarih adlı çalışmasından dolayı Cumhuriyet Gazetesi Yunus Nadi Röportaj ödülünü aldı. Aynı yıl yaptığı Kasaplar Deresi (Newala Qesaba) haberiyle 12 Eylül sonrasının ilk toplu mezarını açığa çıkardı.
1989-1990 arasında Sokak Dergisi’nde Bölge Temsilcisi, Halk Gerçeği ve Yeni Halk Gerçeği dergilerinde Yayın Koordinatörü olarak çalıştı.
20 Eylül 1990 yılında bir grup arkadaşıyla birlikte özgür basın geleneğinin ilk gazetesi Yeni Ülke’yi çıkardı. Yeni Ülke’nin Genel Yayın Yönetmenliği’ni yaptı.
1991-1993 yılları arasında serbest gazeteci olarak çalıştı. Bu süre zarfında uluslararası basın organlarına Kürt ve Kürdistan meselesini anlatan makaleler yazdı ve haber programları yaptı.
1993 yılında Yas Tutan Tarih / 33 Kurşun aldı kitabından ötürü hapse atıldı. 1995 yılının ilk günü cezaevinden tahliye edildi. Kitaplarından ve yazılarından ötürü aldığı hapis cezaları ve ölüm tehditleri nedeniyle ülkeden ayrılmak zorunda kaldı.
1995 yılında Almanya’ya iltica etti. Mesleki çalışmalarına ‚politik göçmen‘ statüsü elde ettiği Avrupa’da devam etti. 1995 yazında Avrupa’daki Kürtlerin ilk günlük gazetesi Yeni Politika’nın kuruluş çalışmalarına katıldı ve gazetinin yayın kurulu üyeliğini yaptı.
Aynı yılın sonbaharında yayına başlayan ilk Kürt televizyonu MED TV’de çalıştı. 1995-1999 yılları arasında MED TV’de program yapımcısı, spiker, haber müdürü ve moderatör olarak görev yaptı.
1996 yılında bir grup arkadaşıyla Kürdistan Gazeteciler Birliği’ni kurdu. Birliğin ilk başkanı oldu. Aynı yıl Sınır Tanımayan Gazeteciler ‘onur ödülünü‘ aldı.
1998-2001 yılları arasında Kürdistan Ulusal Kongresi (KNK) ve Kürdistan Yazarlar Birliği kurucu üyeliğiyle Kürt Pen Kulübü Genel Sekreterliği görevlerini yaptı.
2001-2014 arasında Avrupa’da yayın yapan Kürt televizyonlarından MEDYA TV ve ROJ TV‘de debatörlük, STERK TV’de moderatörlük yaptı.
2008 yılında Avrupa/Türkiye Barış Meclisi kuruluş çalışmalarına katıldı. Kurucusu olduğu Avrupa/ Türkiye Barış Meçlisi’nin iki yıl sözcülüğünü yaptı.
Uluslararası AF Örgütü ve Pen Kulübü üyesi olan Günay Aslan’ın yayımlanmış 13 kitabı bulunuyor. 33 Kurşun belgeseline de imza atan Aslan, şimdi nupel.online sitesinin yayin yonetmenligini yapiyor.
Ferid Demirel hakkında
bianet Kurdî editörü. Marmara Ünivesitesi Gazetecilik Bölümü mezunu. Aynı okulda ve aynı bölümde yüksek lisans yapıyor. Birgün, Dicle Haber Ajansı (DİHA), Dem Tv, Rûdaw TV ve Sputnik Kurdistan’da muhabir, editör, haber müdürü ve şef editör olarak çalıştı. "Haber Analizi ve Arşiv İncelemeleriyle: Türkiye'de 9 Gazete" kitabına katkıda bulundu. Kürtçe Dijital Habercilik kitabının yazarlarından.
"Kürt Yayıncılığında Dergicilik" Webinar Dizisi"Kürtlerin süreli yayıncılıkta milat olarak kabul ettiği 22 Nisan 1898 tarihi, Mithat Mikdat Bedirhan'ın Kahire'de Kürdistan Gazetesi'nin ilk sayısı çıkardığı günü işaret eder. 122 yıllık süreli yayıncılık tarihinde Kürtler birçok gazete ve dergi çıkarmışlardır. Birden çok dil ve birden çok alfabenin kullanıldığı bu yayınlar, kapsadığı coğrafya açısından da hayli geniş bir alana yayılmıştır. Genellikle Arap, Latin ve Kiril alfabelerinde çıkarılan bu yayınlarda, yaygın dil olarak Kürtçe, Türkçe, Arapça ve Farsça kullanılmıştır. Yayınlar tek dilli olabildiği gibi çok dilli yayınlara da yaygın bir şekilde yer verilmiştir. Süreli yayınlar içerisinde Kürtler tarafından çıkarılan ilk dergi 1913 yılında İstanbul'da yayınlanan Rojî Kurd (Kürt Güneşi) isimli dergidir. Arap alfabesiyle Osmanlı Türkçesi ve Kürtçe olarak yayınlanan dergi dört sayı sonra kapanmış ve kısa bir süre sonra devamı niteliğinde Hetawî Kurd (Kürt Güneşi) dergisi çıkarılmıştır. Yine 1913 yılında Bangî Kurd (Kürt Çağrısı), 1918'de Jîn (Yaşam) gibi dergilerin okuyucu ile buluştukları görülmektedir. Cumhuriyet döneminde Kürtler ve Kürtçe üzerindeki yasaklar nedeniyle dergi çalışmalarının Suriye, Irak ve Sovyetler Birliği gibi ülkelerde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu dönemde Kürt aktivizminin merkezi olan Suriye'de çıkan Hawar (1932) ve Ronahi (1942) dergileri önemli bir entelektüel birikimin ürünüdürler. Latin alfabesiyle yayınlanan ilk dergi olan Hawar, Kürtçenin geliştirilmesine büyük katkılar sunan yeni bir ekolü yaratılmasında oynadığı rol kadar, Kürt edebiyatı, folkloru, kültürüne dair yayınlarıyla da dikkat çekmiştir. 1945 yılında II. Dünya Savaşı'nın ardından kurulan yeni düzende Kürt dergiciliğinin yoğunlaştığı coğrafya öncelikle Avrupa olmuştur. Avrupa'ya yüksek tahsil yapmak amacıyla giden Kürt gençlerinin öncülük yaptığı yayıncılık faaliyetlerine 1960'lardan sonra siyasal sığınma amacıyla gelenlerin dahil olmasıyla çok sayıda dergi yayınlanmaya başlamıştır. Dünyada gelişen ulusal kurtuluş hareketlerine paralel olarak Kürtlerin yaşadığı dört ülkede de yoğun bir dergi faaliyeti gündeme gelmiştir. Genellikle siyasal hareketlerin propaganda amacıyla çıkardıkları siyasal dergiler döneme damgasını vurmuş olup, kullanılan dil ve alfabede farklılıklar söz konusu olmuştur. Örneğin Türkiye'de Kürtçenin kanunla yasaklanmış olmasından dolayı dergiler çoğunlukla Türkçe çıkarılmıştır. Kürt dergiciliğinin büyük ivme kazandığı yıllar 1990'lı ve 2000'li yıllar olmuştur. Türkiye'de Kürtçe yayın yasağının 1991 yılında kaldırılması bu açıdan önemli bir dönemeç olmuştur. Kürt yayıncılığının sadece gazetelerle değil; haber ajansları, radyo ve televizyon kanalları gibi araçlarla çeşitlendiği bu dönemde değişik konularda çok sayıda dergi yayın hayatına dahil olmuştur. Kültür, sanat dergilerinden; kadın, çocuk, karikatür, popüler kültür ve tarih dergilerine kadar sayısız dergi yayınlanmıştır. Her biri zamanının ruhunu, hafızasını, birikimini, entelektüel düzeyini, kültürünü, siyasal eğilimlerini, aktivitelerini, gelecek tahayyüllerini, topluma bakış açılarını, mücadele yöntemlerini ortaya koyması anlamında önemli bir kültür hazinesi olan dergiler, Kürt tarihinin kilometre taşlarının anlaşılması açısından da oldukça kıymetli bir yere sahiptir. Rojî Kurd'den bugüne uzanan zaman çizgisi içerisinde dergiler, Kürt siyasal, kültürel ve dilsel mücadelesinin vazgeçilmez unsurları olmuştur. Bu webinar serisi içerisinde Kürt dergiciliğin tarihi işlenerek; dergilerin Kürtlerin toplumsal, siyasal, kültürel yaşamına etkileri ve içerikleriyle ilgili tartışmalar yürütülecektir. Webinar Programı1- 3 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Türkiye'de Kürt Edebiyat Mücadelesinin Bir Yolu Olarak Dergiler" Konuşmacı: Serdar Ay Moderatör: Adnan Çelik Dili: Kürtçe 2 - 10 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "II. Meşrutiyet Gölgesinde İlk Kürt dergisi Rojî Kurd" Konuşmacı: Tahir Baykuşak Moderatör: Serhat Bozkurt Dili: Kürtçe 3 - 17 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Ulusal Kimlik İnşası ve Basın Bağlamında Hawar Dergisi" Konuşmacı: Ronayi Önen Moderatör: Serdar Şengül Dili: Kürtçe 4 - 24 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 Soğuk Savaş’ın Gölgesinde Avrupa'da Kürt Mücadelesi: Siyasi ve Kültürel Ağların Yaratılmasının Bir Aracı Olarak Dergiler (1949-1971)" Konuşmacı: Adnan Çelik Moderatör: Derya Aydın Dili: Kürtçe 5 - 31 Mart 2021 Çarşamba Saat 19:00 "1990'larda Kürtçe Dergiciliği ve Rewşen Geleneği" Konuşmacı: Engin Sustam Moderatör: Namık Kemal Dinç Dili: Türkçe 6 - 7 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Kürt Yayıncılığında Dergi Haberciliği" Konuşmacı: Günay Aslan Moderatör: Ferid Demirel Dil: Türkçe 7 - 14 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Kürt Kadın Dergileri ve Dergiciliği" Konuşmacı: Rojda Yıldız Moderatör: Eda Bazancir Dili: Türkçe 8 - 21 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Vate Dergisi: Kırmançkî'nin okulu" Konuşmacı: Deniz Gündüz Moderatör: Canan Efe Dili: Kırmançkî (Zazakî) 9 - 28 Nisan 2021 Çarşamba Saat 19:00 "Kürt Dergiciliğinde Bir Uzun Soluk: Nûbihar" Sunum: Süleyman Çevik Moderatör: Ferid Demirel Dili: Kürtçe |
(FD/SO)