Fahrelnissa Zeid'den Portreler: Üç Kişilik Oyun

Haberin İngilizcesi için tıklayın

Dirimart, Türkiye'de modernizmin önde gelen isimlerinden ve Sanayi-i Nefise'nin ilk kadın mezunları arasında olan Fahrelnissa Zeid'in gençliğinde yapmaya başladığı ve 1975'te Amman'a taşındıktan sonra hayatının son döneminde ağırlık verdiği portrelerinden bir seçki sunuyor.

5 Nisan'a kadar açık kalacak "Üç Kişilik Oyun" isimli sergi, Zeid'in farklı dönemlerini temsil eden bu portrelerle, izleyiciyi sanatçının yirminci yüzyıla yayılan pratiğini keşfetmeye davet ediyor.

Osmanlı döneminin önde gelen ailelerinden biri olan ve sanata büyük önem veren Şakir Paşa ailesinden gelen Fahrelnissa Zeid'in kardeşleri yazar Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) ve ressam Aliye Berger'dir.

Coşkulu ve etkili kompozisyonları ile tanınan Zeid'in kendine özgü resim dili vardır.

Sergiye paralel olarak, sanatçının Paris'teki galericisi, yakın dostu Dina Vierny'nin oğlu Olivier Lorquin'in çektiği "Fahrelnissa Zeid à Paris 1949-1975" başlıklı belgeselin tamamı ilk defa izleyiciyle buluşacak.

İsimsiz, 1979, tuval üzerine yağlıboya

Belgeselde Fahrelnissa'nın hayatında önemli yer teşkil eden André Parinaud, Katia Granoff, Dina Vierny ve kızı Şirin Devrim'in anlatımlarının yanı sıra atölyesinden farklı eserlere yer veriliyor. 

Ailesini, yakın dostlarını ve öğrencilerini tasvir ettiği portreler, sanatçının seksen yıl boyunca tuttuğu eskiz defterlerinin sayfalarında belirir. Yoğun olarak portreyle ilgilendiği dönemlerde iki farklı eğilim gözlemlenir: 1960–1972 yılları arasındakiler dokunaklı psikolojik araştırmalar niteliği taşırken, Amman döneminde yaptıkları forma ve renge vurgu yapar, detayları öne çıkarır. Kızı Şirin Devrim'e göre "hayatının en yaratıcı, üretken ve ödüllendirici dönemi"ne denk gelen Amman yıllarında Fahrelnissa, öğrencilerine sanat dersleri verirken kendi pratiğinde portreye ağırlık verir. Yenilikçi, entelektüel enerjisini öğrencilerine akıtır, portreler ise safi "kendisi için" yaptığı resimlerdir.

Fahrelnissa'ya göre "bir portreyle kendinizi üç karakterin olduğu bir tiyatroda bulursunuz."

"Poz veren bir insan—model—vardır. Ressam vardır, bir de sadece modelin [yüzüne] bakarak değil [başka şeylere bakarak] yaratmak zorunda olduğunuz üçüncü bir karakter."

Fahrelnissa Zeid hakkında

1901'de Osmanlı döneminde Sadrazam Cevat Paşa'nın yeğeni olarak Büyükada'da doğdu. Geniş, sanatçı bir aileden gelen sanatçının kardeşleri yazar Cevat Şakir Kabaağaçlı ve ressam Aliye Berger'dir. Yazar İzzet Melih Devrim ile evliliğinden olan çocukları ressam Nejad Devrim ve yönetmen, tiyatro sanatçısı Şirin Devrim'dir. Zeid aynı zamanda seramik sanatçısı Füreya Koral'ın teyzesidir.

Sanayi-i Nefise'nin ilk kadın mezunları arasında olan sanatçı, resim öğrenimine Paris'teki Académie Ranson'un Stalbach Atölyesi'nde, sonrasında İstanbul'daki Namık İsmail Atölyesi'nde devam etti. 1934'te Irak'ın Ankara temsilcisi Emir Zeid ile evlendi, prenses unvanını aldı. 1942'de sanatçı birliği "D Grubu"na ve sergilerine katıldı. İlk kişisel sergisini 1944'te Maçka'daki evinde açtı. Zeid, 2. Dünya Savaşı sonrası belirli süreler yaşadıkları Paris, Londra, New York, Brüksel ve daha birçok şehirde yapıtlarını sergiledi. 1976'da Amman'a yerleşti. Kendi adını taşıyan bir sanat enstitüsü kurdu. 1991'de Amman'da hayatını kaybetti. (AÖ)