Fırat, atölye çalışmaları sırasında fotoröportaj konusu olarak boşaltılan köyleri anlatmak istedi. Onun yaşındaki çocuklar ailelerinin yaşadığı köyleri ya hiç bilmiyorlardı ya da çok az hatırlıyorlardı. Aile büyüklerinin anlattığı kadarıyla öğrendikleri köylerinden bugüne sadece yıkıntılar kalmıştı. Fırat'ın köyü bunlardan biri değildi, ailesinin yaşadığı köy hâlâ ayaktaydı ama küçük yaşlardan beri yakınlarının anlattığı köy hikayeleri ve boşaltılan köylerin kaderi hafızasına yerleşmişti.
Bu fotoröportajı hazırlamak için görüştüğü yakınları aynı zamanda anılarıyla birlikte hafızalarının da yıkıma terk edildiğini söylemişlerdi.
Fırat, terk edilmiş köyleri çalışırken çökmüş evlerden, yıkılmış avlu duvarlarından, bakımsız bahçelerden arta kalan izleri sürdü. Bir zamanlar oralarda hayat olduğunu anlatan fotoğraflarla anıların derinliklerine ulaşmaya çalıştı.
Fotoğraflar Yüksekova'nın oldukça uzağında, Hakkari-Mekez bölgesindeki yedi köyde çekildi. Çarkel/Durak, Bleh/Aksu, Bînevşa/Çiçekli, Derzengıl/Güngören, Mafka/Atbaşı, Gundîk, Gelîkurtîk/Kurttepe köyleri 1994 tarihinde boşaltılmıştı.
Fırat fotoröportajı yapabilmek için şehrin uzağındaki bu köylere sadece bir kez gidebilme imkanı buldu. Oldukça uzun süren araştırma sürecinden sonra sadece bir gün boyunca bu köylerde çalışabildi.
Fırat'ın çektiği fotoğraflardan yapılan seçki, insansız mekanların detaylarını göstererek geçmişteki yaşamı canlandırmaya çalışıyor; gösterdiği ayrıntılarla toplumsal hafızanın izini süren bir hikaye anlatıyor. (Fırat 15 yaşında)
Gundên ku Hatıne Valakırın
Fırat di henga xebatên atolyeyê de dil kir ku gundên ku hatine valakirin ji xwe re wekî mijara wêneçavpêketinê hilbijêre. Zarokên bi wî re hevsal an gundên ku malbatên wan tê de jiyabûn nas nedikirin an jî pirr hindik dihatine bîra wan. Bi qasî ku mezinên malbatên wan ji wan re behs dikirin, ji gundên wan îro bi tenê kavil mabûn. Gundê Fırat ne yekî ji wan bû, gundê ku malbata wî tê de jiyabû hê jî ava bû, lê çîrokên li ser gundan ên ku ji temenê wî yê biçûk û wir de xizm û merivên wî her gotibûnê û kesera gundên hatî valakirin ji bîra wî derneketibû.
Xizm û merivên wî yên ku wî çavpêketin li gel kiribû, da ku vê wêneçavpêketinê amade bike, gotibûnê ku di heman demê de bi yadgarên wan re bîra wan jî li ber rehma rûxanê hatibû hiştin.
Fırat dema ku der barê gundên terikandî de dixebitî, da ser rêçên ji ber xaniyên tep bûyî, dîwarên hewşan ên hedimî û baxçeyên tarûmar. Bi riya wêneyên ku dibêjin, wextekê li wan deran jîn hebû, hewil da ku xwe bigihîne kûrahiyên yadgaran.
Wêne li devereke lap dûrî Geverê, li heft gundên li devera Colemêrg-Mekezê hatin kişandin. Gundên Çarkel, Bileh, Binevşa, Derzengil, Mafka, Gundîk û Gelîkurtîk di sala 1994'an de hatibûne valakirin.
Fırat bi tenê carekê derfet bi dest xist ku bikaribe biçe van gundên ku li dûrî bajêr in, ji bo ku bikaribe wêneçavpêketinê bike. Li dû qonaxa lêkolînê ya ku bi têra xwe dirêj ajot, karî bi tenê bi rojekê pê ve li van gundan bixebite.
Guldesteya ji wêneyên ku Fırat kişandine çêkirî, bi riya nîşandana hûrgiliyên cîgehên bêmirov, hewil dide ku jiyana li rabirdûyê vejîne û bi riya hûrgiliyên ku ew nîşan dide, çîrokekê dibêje, ya ku rêça bîra civakî digerîne. (Fırat 15 salî)
* Anadolu Kültür'ün 2002'den beri kültür ve sanatın sivil alanların oluşmasına destek sağlayacağına ve çatışmalı ortamlarda barışa katkı sunacağına inanarak Anadolu'da çalışmalar yürütüyor. Açık Toplum Vakfı ve Chrest Foundation'ın da destek verdiği "Fotoğrafla Hatırlamak: Çocuk ve Gençlerle Fotoğraf Atölyeleri" projesi onlardan biri.
59 genç fotoğrafçı üç ay süren atölyeleri boyunca kendi yaşadıkları yerleri ve kendi hikayelerini fotoğraf aracılığıyla anlattı. Şırnak, Batman, Van, Mardin ve Yüksekova'dan 2011 yılına dair birer belge olan bu çalışmalar, Türkçe ve Kürtçe olarak hazırlanan kitap Anadolu Kültür tarafından yayınlandı. Bu başarılı projede üretilen fotohikayeleri, bianet'ten dizi olarak bu linkten izleyebilirsiniz.
