Bilgi Üniversitesi'nin Adalet Gözet Projesi kapsamında gerçekleştirdiği etkinlikte, Medya ve İletişim Sistemleri Bölüm Başkanı Doç. Dr. Aslı Tunç, dört araştırma görevlisiyle birlikte gerçekleştirdiği "Yazılı Basının Yargıya İlişkin Haberleri Sunumu" raporunu tanıttı.
Medyanın adalet fikrinin oluşumuna etkisini yansıtmak için 2004'ten beri Sabah, Hürriyet, Radikal, Cumhuriyet, Zaman ve Yeni Şafak gibi altı günlük gazetede kamuoyunda ilgiyle karşılanan Danıştay saldırısı, Elif Şafak davası, Hrant Dink'in TCK 301 davası, Dink cinayeti, Gamze Özçelik, İlhami Erdil, Orhan Pamuk, Yücel Aşkın davaları ve Ferhat Sarıkaya soruşturmasıyla ilgili yayımlanmış haberler incelendi.
"Bilgilendirici, dengeli, soğukkanlı habere ihtiyaç var"
Toplam bin 215 haber ve 604 fotoğrafın değerlendirildiği araştırma raporu, basının bilgilendirme görevini yerine getiremediği, haberden ziyade yorum içeren sunumların yer aldığı, fotoğraf gibi görsel malzemelerin haber içeriğini destekleme ve tamamlama işleviyle kullanılmadığını ortaya koyuyor.
Tunç, "Araştırma bulguları, yazılı basının okuru bilgilendirici, dengeli ve soğukkanlı haber vermekten ne kadar uzak olduğunu gözler önüne seriyor. Bu, profesyonel mesafelilik ve güvenilirlik açısından da sorunlu bir tavır " dedi.
Dink yargılanırken basında yoktu; en çok Aşkın izlendi
Rapora göre, bin 215 haberin 254'ü (yüzde 20,9) Aşkın davasına, 230'u (yüzde 18,9) Dink cinayetine, 205'i (yüzde 16,9) Pamuk'un 159. maddeden yargılanmasına, 139'u (yüzde 11,4) Danıştay saldırısına, 87'si (yüzde 7,2) Özçelik olayına, 84'ü (yüzde 6,9) Erdil davasına ayrıldı.
Rapor, Dink davasının gazeteci öldürülene kadar basında ne denli az yer bulduğunu gösteriyor. Dink davasına bu gazeteler sadece 38 (yüzde 3,1) haberle ilgi göstermiş; 9'u da (yüzde 24) yargılamayı haklı gösteriyor. Dink cinayetiyle ilgili çıkan 230 haberden 16'sı eylemi haklı gösteriyor.
Sabah gazetesi, yayımladığı toplam 255 haberin 109'unda vakayla ilgili gerekçeye yer vermedi; gerekçelere en çok Yeni Şafak ve Radikal yer verdi.
Sabah gazetesi, haberlerinin yüzde 77'sinde ön bilgi yayımlamadı. Ön bilgiye az yer verenler sıralamasında Sabah'tan sonra Cumhuriyet, Zaman ve Hürriyet geliyor.
Basında haber kaynağı sorunu
Güvenilirlik ölçütlerinden biri olan haber kaynağının belirtilmesi kuralı haberlerin yüzde 32.4'ünde yerine getirilmedi. Kaynağı belirli olmayan haberleri en fazla kullanan gazete yüzde 47 ile Radikal; onu Sabah ve Zaman izliyor.
Haberin nesnelliğine zarar veren bu tür yanlı ve meşrulaştırıcı ifadelere en çok Cumhuriyet (yüzde 15), ardından Hürriyet'te (yüzde 11) yer verilmiş. Buna en az başvuransa Yeni Şafak (yüzde 6).
Olayların gerekçeleri hakkında yeterli bilgi yok
Bu kurala uymadan haber yapma oranı yüzde 32'yle vahim bir düzeyde. Araştırma, haberlerin yüzde 66'sında okurlara olaylarla ilgili ön bilgi de sunulmadığını saptıyor.
Dink'in yargılandığı davada Radikal dışındaki gazeteler, Dink'in suçlandığı yazısının metnini bütünüyle basıp söylediklerini bağlamı içinde sergilememiş. Bu nedenle okurlar, Dink'in suçlandığı sözleri bir bütün olarak değerlendiremedi. (EÖ)
