İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz ile ağır ceza mahkemelerinin, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) kararını tanımamasıyla ilgili konuştuk.
Akdeniz, yerel mahkemenin, Anayasa Mahkemesi’nin kararını tanımama gibi bir lüksü olmadığını, gazeteciler Mehmet Altan ile Şahin Alpay’ın bugün tahliye edilmesini beklediğini ifade etti.
Anayasa Mahkemesi'nin tutukluluk ve ifade özgürlüğü açısından hak ihlali kararı verdiği tutuklu gazeteciler Şahin Alpay ve Mehmet Altan hakkında İstanbul 13. ve 26. Ağır Ceza Mahkemeleri dün akşam tutukluluğunun devamına karar verdi. Gerekçe olarak da "AYM'nin tedbir kararı almadığını" ve "Gerekçeli kararın ellerine ulaşmadığını" gösterdiler.
“Mahkeme değerlendiremez, gereğini yapar”
“Mahkemenin böyle bir gerekçesi olabilir mi?” diye sorduğumuz Akdeniz, tek kelimelik bir cevap verdi: “Olamaz.”
Neden olamayacağını da şöyle açıkladı:
“Yerel mahkemelerin ya da diğer tüm mahkemelerin, AYM kararını sorgulama hakkı yok, ağır ceza mahkemelerinin 'değerlendirme süreci' diye bir şey sözkonusu değil. Ancak gereğini yapabilir.
“AYM’nin kararı kısa da olabilir, gerekçeli de olabilir, uzun kararı görmek zorunda değil yerel mahkeme. Kararı reddetme, ‘Uygulamıyorum’ deme şansı ve lüksü yok. Bu kararı uygulamak zorundalar.
“Bu kararla da tek ihtimal var, o da tahliye.”
“Bunun örneği daha önce görülmedi”
Mahkemelerin daha önce, AYM kararını uygulamadığı oldu mu?
Prof. Dr. Akdeniz, “AYM kararının uygulanmaması gibi bir pratiğin daha önce yaşanmadığını” söyledi:
“Bazı kararlar sonrasında, örneğin AYM’nin Twitter kararıyla ilgili verdiği ihlalle ilgili mahkeme başvurumuzda, mahkeme, kararın ellerine ulaşmadığını söylemişti ve bir günlük gecikme olmuştu. Bazı kararlarda mahkeme, AYM’nin [ilk/kısa] kararının ellerine ulaşmasını beklediği için gecikme yaşanmıştı. Ancak AYM’nin ihlal kararı mahkemeye ulaştığında karar uygulanmıştı. Uygulamama gibi bir pratik daha önce yok.”
Ağır ceza mahkemelerinin kararının ne anlama geldiğini de şöyle anlattı Akdeniz:
“Bu karar, Türkiye başka bir döneme girdi demek. Bunun örneği daha önce görülmedi. Mahkeme gerekçeli kararla tahliye etmek zorunda.”
“Bugün tahliye edilmelerini bekliyorum”
Gazeteciler Alpay ile Altan’ın bugün tahliye edilmelerini beklediğini söyleyen Akdeniz, “Mahkeme gerekçeli kararı görünce tekrar değerlendireceğim dedi, gerekçeli karar da bugün ellerine ulaştırıldığında tahliye bekliyorum” diye konuştu.
AYM, mahkemenin kararını uygulamamasına, Twitter hesabından dün akşam şu tweet’lerle tepki gösterdi: “Anayasa Mahkemesi, Mehmet Hasan Altan/Şahin Alpay başvurusunda başvurucu hakkında uygulanan tutuklama tedbirine ilişkin karar vermiştir. Kararın basın duyurusu ve tam metnine Mahkemenin internet sitesinden ulaşılabilir.”
Peki, ağır ceza mahkemelerinin kararı aynı kalırsa ne olur?
Yaman Akdeniz, daha önce böyle bir süreç yaşanmadığı için, sonrasındaki uygulamayı konuşmanın da anlamsız olacağını ifade etti:
“Anayasa Mahkemesi, hakimleri, Hakimler ve Savcılar Kurulu’na (HSK) şikayet edebilir. Ama AYM’nin kararının uygulanmaması, mahkemenin fiilen ortadan kalktığı anlamına gelir. Kanun hükmünde kararname ile kapatılabilir bile…
“Daha önce böyle bir süreç yaşanmadı, olsaydı bu durumlardaki başvuru yolları kanunla, tüzükle düzenlenmiş olurdu. Anayasa Mahkemesi kararı tavsiye niteliğinde değil, bağlayıcıdır, aksi mümkün değildir.
“Bu, yerel mahkemenin istinafa ya da Yargıtay’a direnmesi gibi bir şey değil, AYM ile ilgili böyle bir ‘direnme’ süreci yok.
“Bu karar, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ndeki (AİHM) durumunu, AİHM başvurularıyla ilgili tavrını da etkiler. Çünkü AİHM, Türkiye'de bağımsız yargı olduğu kabulüyle karar alıyor.”
“Karşı oy veren hakimlerin itirazı doğru”
Mehmet Altan’la ilgili kararda İstanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesi üye hakimi Recep Kurt, Şahin Alpay’la ilgili kararda da İstanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesi üye hakimi Kadir Karakoç şerh yazdı.
Hakim Recep Kurt, “Anayasa Mahkemesi kararları yasama, yürütme, yargıyı bağladığından Altan’ın tahliyesine karar verilmesini”, hakim Karakoç da “içeriğine katılmamakla birlikte” Kurt gibi “AYM’nin kararının bağlayıcı olduğunu” vurgulayarak kararın uygulanması gerektiği yazdı.
Bu şerhleri hatırlatan Yaman Akdeniz, bu karşı oyların doğru olduğunu söyledi ve “AYM kararı bugün de uygulanmazsa, sonu siyasi krize varır” dedi.
"AYM’nin kararı davanın esasını da etkiler"
AYM kararını da değerlendiren Yaman Akdeniz, mahkemenin “ifade özgürlüğü ihlali” kararıyla, davanın esasına dair de görüş bildirdiğini ekledi:
“AYM, tutukluluğa ilişkin yaptığı değerlendirmede, kuvvetli şüphe ve delil yokluğuna dikkat çekiyor.
“Ayrıca, dosyanın içeriğinin - tam olarak bu ifadeyi kullanmasa da - gazetecilik faaliyetiyle, yazılarıyla ilgili olduğunu söylüyor. Bu kapsamda da ifade ve basın özgürlüğünün ihlal edildiği sonucuna varıyor. Sanık avukatları bu değerlendirmeyi esasa ilişkin savunmalarında da kullanacaktır.
“AYM kararına göre, ifade ve basın özgürlüğü ihlal edildiyse, yargılanma ve tutuklanma sebebi de buysa, karar davanın esasını da etkiler. Yargılamada da beraat anlamına gelir. Yani, AYM’nin kararı, derhal tahliye ve derhal beraat anlamına geliyor.” (AS)
* AYM'nin Mehmet Altan ile ilgili ihlale hükmettiği gerekçeli kararına buradan, Şahin Alpay kararına da buradan ulaşabilirsiniz.
