Adalet Bakanı Sadullah Ergin, vicdani ret yasal düzenlemesi için çalışıldığını söyledikten iki gün sonra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) zorunlu askerliğe karşı olmadığını ve zorunlu askerliğin kalkmayacağını açıkladı.
AİHM eski yargıçlarından ve Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İzmir milletvekili Rıza Türmen de bianet'e zorunlu askerlik ile vicdani reddin birbirinin karşılığı olmadığını söyledi.
''Zorunlu askerlik varken vicdani ret hakkı da tanınabilir. Türkiye'nin Avrupa'da içinde bulunduğu hukuki toplulukta tek başına vicdani reddi kabul etmeyen devlet olarak kalması biraz güç gözüküyor."
"Vicdani ret 9. madde kapsamına alındı ve..."
Türmen AİHM'in 8 Temmuz'da Vahan Bayatyan davasında vicdani reddi 9. madde kapsamına aldığını hatırlatıyor:
* Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) 9. maddesi, vicdan ve inanç özgürlüğü ile ilgili. AİHM, Türkiye dışında tüm ülkelerin vicdani reddi kabul etmesini dikkate alarak vicdani reddi 9. maddenin koruması altına aldı. O zamana kadar isteyen devletler vicdani reddi kabul eder istemeyenler etmez deniyordu.
* Bu kararı, AİHM'in beş dairesini de kapsayan Büyük Daire verdiği için bundan sonra alınacak tüm kararlar bu çerçevede olacak ve vicdani ret hakkı tanımayan tüm ülkeler inanç özgürlüğünü ihlal ettikleri için cezalandırılacak.
* Türkiye'de bu süreci AİHM'in Osman Murat Ülke kararı tetikledi. Çünkü bu kararda AİHM içtihatı değiştirmemişti. Eski içtihata göre hareket ettiler ve vicdani reddi 9. madde kapsamında değerlendirmediler.
* Ülke'nin cezaevinden çıkıp askerlik yapmayı yine reddetmesi ve yine hapse atılması ve bu durumun tekrarlanması nedeniyle Türkiye, kötü muamele suçundan 3. madde kapsamında ceza aldı.
"Sadece 'dini inanç' denirse..."
Türmen, Radikal gazetesinde bugün yer alan vicdani reddin kapsamının dar olabileceği ve sadece dini inançlar temelinde ele alınabileceği yönündeki haber bağlamında AİHS'nin 9. maddesinin her türlü inancı kapsadığını hatırlatıyor.
''Dini veya dini olmayan inançların hepsi 9. madde kapsamında değerlendiriliyor, ateizm de inanç kabul ediliyor. vicdani reddin haberdeki gibi dini inanç temelinde ele alınması ve kapsamının daraltılması durumunda Türkiye mahkum olmaya devam eder.
''Pek çok ülkede vicdani retçiler için zorunlu kamu hizmeti uygulaması var. Türkiye'de muhtemel bir vicdani ret yasasında böyle bir uygulama konulsa bile cezalandırıcı boyutta olmaması gerekir. Zorunlu kamu hizmetinin süresi askerlik süresini geçmemesi gerekiyor.''
"Hemen hepsi total retçi"
Savaş karşıtlarından Oğuz Sönmez Türkiye'de vicdani retçilerin hemen hepsinin total retçi olduğunu söylüyor.
''Yani zorunlu askerliğe karşı olmanın yanı sıra zorunlu kamu hizmetine de karşılar. Türkiye'de bu uygulamanın nasıl işlerlik kazanacağı hakkında kimsenin bilgisi yok. ''
Sönmez total retçi Osman Murat Ülke'nin sözlerini hatırlatıyor: "İnsan olarak, mücadelemle, topluma yararlı işler yapıyorum. Kimse benden fazladan zorunlu hizmet bekleyemez." (EKN)
