Yasak gelir, nefret konuşur; sen direnişi hatırla

Ocak

Homofobik nefret cinayeti sonucu 2008 yılında hayatını kaybeden Ahmet Yıldız'ın ölümüne ilişkin davanın 39. duruşması 11 Ocak’ta İstanbul Anadolu Adliyesi 5. Ağır Ceza Mahkemesi'nde görüldü. Duruşmada avukatların emsal kararlar sunmasına rağmen tüm aile fertlerinin dinlenmesi ve Hevî LGBTİ+ Derneği’nin davaya müdahil olma talebi reddedildi.

2021 İstanbul LGBTİ+ Onur Haftası kapsamında Maçka Parkı'nda düzenlenmek istenen pikniğin yasaklanması davasında karar açıklandı. Yasak kararına karşı dava açan İstanbul LGBTİ+ Onur Haftası ve Sosyal Politika, Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği (SPoD) 12 Ocak’ta, mahkemenin yasak kararını “hukuka aykırı” bulduğunu duyurdu.

Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM), 23 Ocak’ta aralarında Türkiye'nin de olduğu Avrupa Konseyi üye devletlerinde LGBTİ+’lara yönelik nefret söylemi, şiddet ve nefret suçlarında artıştan “derin kaygı” duyduğunu açıkladı. AKPM; Macaristan, Polonya, Rusya, Türkiye ve Birleşik Krallık'ı LGBTİ+ haklarına yönelik saldırılara karşı etkili cezai yaptırımlar uygulamaya çağırdı.

Şubat

İstanbul Trans Onur Haftası Komitesi, özellikle Yeniden Refah Partisi’nin de aralarında bulunduğu bazı politikacılar tarafından yükseltilen nefret söylemlerine tepki göstermek ve 6 Şubat depremlerinde hayatlarını kaybeden yurttaşları anmak için 10 Şubat'ta Süreyya Operası önünde bir araya geldi.

“Sizden korkmuyoruz ve suratınıza bakıyoruz; kentlerimize ve trans varoluşlarımıza sahip çıkıyoruz” diyerek toplanan LGBTİ+ aktivistleri, basın açıklaması yapmak istedi. Ancak polis, herhangi bir uyarıda bulunmadan aktivistlere müdahale etti. 11 kişi biber gazı kullanılarak ve işkenceyle gözaltına alındı. Aktivistler hakkında 2911 Sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'na muhalefetten dava açılsa da, dava aktivistlerin lehine sonuçlandı.

23-25 Şubat tarihleri arasında Goethe Institut Ankara, Makina Mühendisleri Odası Eğitim ve Kültür Merkezi ve Mülkiyeliler Birliği'nde gerçekleşmesi planlanan 12. Pembe Hayat KuirFest, Ankara Valiliği Hukuk İşleri Şube Müdürlüğü tarafından yasaklandı:

“Elimize tutuşturulan bu seri kopya yasak kararını artık ezberledik. Valilik tarafından getirilen yasaklamayla bir dakika bile zaman kaybetmiyor, festival maratonuna küründen online şekilde start veriyoruz! Yapmıştın, yine yaparsın aşkım. Safları en güzel sen doldurursun. Vaktimiz kıymetli. En çok vaktini ve neşeni çalmalarına izin verme, acele et aşkım!”

Mart

Transların barınma sorununa dikkat çekmek ve onlarla dayanışmak için “Bayram Sokak 12 Platformu” kuruldu.

Bayram Sokak 12 Platformu, 4 Mart'ta İnsan Hakları Derneği’nin (İHD) İstanbul Şubesi’nde, Bayram Sokak’ta trans kadınların yaşadığı evlerin mühürlenmesine ilişkin basın açıklaması gerçekleştirdi:

“1947’den beri o sokaktayız. Bayram Sokak bizim için ciddi bir bellektir, tarihtir. Birçok trans kadının yolu o sokaktan geçmiştir ve biz, Bayram Sokak’ı terk etmeyeceğiz. Bugün sadece mağdur olan orada yaşayan trans kadınlar değil, evdeki hayvanlarımız ve çevremizdeki esnaf da mağdur.”

Kadınlar ve LGBTİ+'lar, polisin tüm engellemelerine rağmen İstanbul 22. Feminist Gece Yürüyüşü'nde bir araya geldi. Taksim Sıraselviler’de başlayan yürüyüş Cihangir Caddesi'nde sona erdi.

Nisan

İstanbul Beyoğlu’nda trans kadınların evlerinin mühürlendiği Bayram Sokak’ta 2 Nisan’da düzenlenmek istenen “Yeryüzü Sofrası”na müdahale eden polis dokuz kişiyi gözaltına aldı. Gözaltına alınanlar, ifade işlemlerinin ardından serbest bırakıldı.

Pembe Hayat LGBTİ+ Derneği’nin kurucu üyesi ve eski çalışanı Gani Met, 15 Nisan’da hayatını kaybetti. Gani Met, 2016’da yayımlanan bir söyleşide kendisini ve yaşamını şöyle anlatıyordu:

“Ben polisi Tanrı gibi görüyorum, cellâdım olarak görüyorum. Dışarı çıkamıyorum artık, o kadar çok kaçırıldım ki. Artık kendimi gece âlemlerinde, partilerde göremiyorum. Biraz yazı yazmaya çalışıyorum. Sürekli çalışıyorum, çünkü aslında masraflarım da çoğaldı. Ben bir dükkânım aslında, yürüyen bir sermayeyim, ailemin sermayesiyim, kocamın sermayesiyim. Yine de hiç param olmadı.”

Mayıs

32. İstanbul LGBTİ+ Onur Haftası Komitesi, Onur Yürüyüşü’nün temasını “Hatırlıyorum, hatırlıyor musun?” olarak duyurdu:

“Devletin tüm kriminalize etme ve yalnızlaştırma çabalarına, binbir yasağına rağmen birbirimize umut olduğumuz, gözlerinin içine baktığımız, sarıldığımız yürüyüşleri sen de hatırlıyor musun? Nişantaşı, Ülker Sokak, İstiklâl ve daha niceleri… Bizi rezil bir geleceğin kölesi sananlara inat ‘biz yaşadıkça siz çıldırın’ diyoruz.”

“Dolu Kadehi Ters Tut” müzik grubunun, 7 Mayıs’ta Gaziantep Üniversitesi Mâvera Kongre ve Sanat Merkezi’nde vereceği konser “LGBT propagandası” iddiasıyla iptal edildi.

Konserin gerçekleşebilmesi için mekân değiştirilse de konser saati geldiğinde müzisyenlerin sahneye çıkması engellendi.

LGBTİ+’lar, Onur (haziran) Ayı boyunca neredeyse tüm etkinlikleri yasaklandığı için yürüyüşlerinin rotasını güvenlik gerekçesiyle duyuramasalar da alternatif ve yaratıcı yöntemlerle bir araya gelmeyi başardı.

Eskişehir’de 9 Haziran’da Ulus Anıtı önünde yapılması planlanan Eskişehir Onur Yürüyüşü’nde gözaltına alınan 10 kişiden üçü tutuklama, biri ise adli kontrol talebiyle adliyeye sevk edilse de serbest bırakıldı.

#BirAyDeğilHerAy temasıyla Onur Haftası’nı duyuran Ankara Onur Yürüyüşü Komitesi, tüm engellemelere rağmen 12 Haziran’da Ankara’nın farklı noktalarında 3. Ankara Onur Yürüyüşü’nü gerçekleştirdi.

10. Trans Onur Yürüyüşü, tüm yasak ve engellemelere rağmen 23 Haziran’da İstanbul'un farklı ilçelerinde gerçekleştirildi. İki trans aktivist, gözaltına alındı. İstanbul Milletvekilleri Özgül Saki ve Kezban Konukçu, LGBTİ+ aktivistlerle dayanışmak için Haliç’teki Atatürk Köprüsü’ne dev trans bayrağı astı.

32. İstanbul LGBTİ+ Onur Haftası kapsamında 28 Haziran’da İstanbul’da düzenlenen 20. Hormonlu Domates LGBTİ+ Fobi Ödülleri sahiplerine ulaştı. Törende, yıl boyunca homofobik ve transfobik söylem ve eylemlerin sahipleri “ödüllendirildi”. 13 kategoride verilen ödüllerde, Yeni Akit Gazetesi “Medya Ödülleri”nin kazananı oldu.

İzmir Pride Komitesi, 12. İzmir Onur Yürüyüşü için Alsancak Kıbrıs Şehitleri’ni adres göstererek 30 Haziran’a tarih verdi. İzmir Emniyeti 30 Haziran’da Alsancak’ın tüm sokaklarını kapattı; ancak Komite, yürüyüşü bir gün önce Bornova’da gerçekleştirdi.

32. İstanbul Onur Haftası'nın düzenlediği 22. İstanbul Onur Yürüyüşü, Kadıköy’deki Bağdat Caddesi’nde gerçekleştirildi. Yaklaşık 10 dakika süren eylem, basın açıklamasının ardından yapılan kısa yürüyüşle son buldu. Eyleme son anda gelen polis, uzun süre ara sokaklarda LGBTİ+ aradı.

Sitelerin bahçelerine ve ara sokaklara girerek LGBTİ+'ları gözaltına almaya çalışan polisler, aralarında 18 yaş altındakilerin de olduğu 15 kişiyi gözaltına aldı. Gözaltılar, gece geç saatlerde serbest bırakıldı.

Temmuz

Gazeteci İrfan Değirmenci, futbolcu Merih Demiral'ın yaptığı 'bozkurt' işaretini değerlendirdiği videosunun ardından sosyal medyada ayrımcı söylemlere ve nefret suçuna maruz kaldı.

Değirmenci, X hesabından yaptığı açıklamada “Beni hal ve hareketlerim üzerinden linç etmek isteyenler bel altı vurmaya çalışmış. Ben lgbti kimliğimle barışığım. Yara almam. Boşuna uğraşırsınız,” dedi.

LGBTİ+ aktivisti İris Mozalar "halkı kin ve düşmanlığa tahrik" iddiasıyla 10 Temmuz’da tutuklandı.

Mozalar’ın tutuklanmasına gerekçe olarak, 30 Haziran’da Kayseri’nin Melikgazi ilçesinde Danışmentgazi Mahallesi’nde bir çocuğun Suriyeli bir erkek tarafından istismar edildiği iddiası sonrasında, Suriyelilere ait işyeri ve araçlara yönelik saldırılarla ilgili sosyal medyada yaptığı paylaşımlar gösterildi. Mozalar, 13 Temmuz’da tahliye edildi.

Ağustos

Cezayirli boksör Imane Khelif, Paris 2024 Olimpiyatları'nda kadınlar boks kategorisinde çeyrek finale yükseldikten sonra, trans kadın olduğu iddialarıyla hedef gösterildi. Sözcüsü Rosario Coco, Khelif’in interseks olduğunu açıklayarak, sporcunun cinsiyet kimliği üzerinden yapılan ayrımcılığı eleştirdi.

Türkiye Boks Federasyonu, Khelif’in cinsiyet uygunluk testlerini geçemediğini iddia ederek IOC’ye sporcunun diskalifiye edilmesi için başvurdu. Ancak IOC, başvuruyu reddetti ve sporcuların uygunluk kriterlerinin geçerli prosedürlere ve bilimsel temellere dayanması gerektiğini vurguladı.

LGBTİ+ içerikli manga çevirileriyle Türkçe çizgi roman arşivi oluşturan Jiangzaitoon'un internet sitesine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'nun (BTK) 9 Ağustos tarihli kararıyla sekizinci kez erişim engeli getirildi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Kaos GL Derneği’nin 2016 yılında Homofobi Karşıtı Yürüyüşün engellenmesi ve 2017’de Ankara Valiliği’nin OHAL döneminde süresiz LGBTİ+ etkinlik yasağına karşı yaptığı iki başvuruyu birleştirerek incelemeye başladı. AİHM, Türkiye’ye barışçıl toplanma özgürlüğü, ayrımcılık yasağı ve etkili başvuru hakkı temelinde sorular yönelterek, yasağın yasal dayanağı ve orantılılığını sorguladı.

Eylül

Sosyal Politika, Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği (SPoD), Türkiye’nin dört bir yanındaki LGBTİ+’ların artan nefret söylemlerine ve ayrımcılığa karşı sesini yükseltmeleri ve hikâyelerini anlatmaları için #BenHepBuradaydım adlı bir iletişim kampanyası başlattı.

Büyük Aile Platformu, Saraçhane’de “Dursun Bu Hayasızca Akın” sloganıyla üçüncü LGBTİ+ karşıtı mitingini düzenleyerek, "LGBT propagandasının yasaklanması ve toplumsal cinsiyet eşitliği kavramlarının mevzuattan çıkarılması" taleplerini TBMM’ye sundu.

SPoD, nefret söylemine karşı #BenHepBuradaydım kampanyası kapsamında miting alanı yakınında bir eylem düzenledi. Ahmet Yıldız’ın anısına lokma dağıtarak LGBTİ+’ların yaşam hakkı ve adalet mücadelesine dikkat çeken dernek, varlıklarını ve mücadelelerini sürdürmeye kararlı olduklarını vurguladı.

LGBTİ+ haber portalı KaosGL.org, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'nun (BTK) 2011'den beri sunduğu "Güvenli İnternet Hizmeti" kapsamında, 18 Eylül itibarıyla internet servis sağlayıcıların "Aile" ve "Çocuk" profillerinden erişime engellendi.

Ekim

Büyük Aile Platformu, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) açılışıyla yeniden gündeme gelen Anayasa değişikliği görüşmelerinde “LGBT örgütlerinin kapatılmasının” da görüşülmesini istedikleri 150 bin ıslak imzalı dilekçeyi Meclis'e sundu.

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) LGBTİ+ karşıtı kamu spotunu yayınlamasına ilişkin Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) yaptığı suç duyurusunu 13 Ekim’de sonuçlandırdı ve suç duyurusunu işleme koymadı.

Gerekçe olarak ise kamu spotunda İstanbul Aile Vakfı'nın Saraçhane’de düzenlediği “LGBT Propagandasına Dur De” etkinliğinin “aile kurumunu korumaya yönelik” bir amaç taşıdığı ve “iddiaların soyut nitelikte olduğu, ilgili suçların nasıl işlendiğinin anlaşılamadığı” ifade edildi.

Kasım

20 Kasım Nefret Suçlarıyla Mücadele Derneği, 5 Kasım’da İzmir’de kuruldu. Dernek, kurulma amacını LGBTİ+’ların temel insan haklarını korumak, ayrımcılık ve nefret suçlarının son bulması için toplumda farkındalık yaratmak, dayanışma ve destek ağları oluşturmak ve hukuki hakların savunulması için gerekli çalışmaları yürütmek olarak açıkladı.

Kadıköy Kaymakamlığı, 7 Kasım’da MUBI Fest İstanbul 2024’ün açılış filmi Queer'in (2024) gösterimini yasakladı. Kaymakamlık, yasak kararını festivalin başlamasına saatler kala MUBI Türkiye’ye tebliğ etti. Yasaklama kararını ise filmin “toplum barışını tehlikeye atacak provokatif içeriğe sahip” olduğu iddiasına dayandırdı.

LGBTİ+ Onur Ayı kapsamında 7 Haziran 2023’te izleyici ile buluşturmak istedikleri "Pride" filminin gösterimi engellendikten sonra gözaltına alınan Bilim Eğitim Estetik Kültür Sanat Araştırmaları Vakfı (BEKSAV) Sinema Kolektifi üyelerine "2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'na muhalefet" iddiasıyla açılan davada yargılanan sekiz kişi beraat etti.

20 Kasım Trans Hatırlama Günü’nde İstanbul, Ankara, İzmir ve Mersin’de öldürülen transları anma etkinlikleri düzenlendi. İstanbul’da 10. Trans Onur Haftası Komitesi, pankartlar asarak ve Boğaziçi Köprüsü’ne 2015 yılında intihara sürüklenen trans kadın Eylül Cansın anısına “Eylül Cansın buradaydı” yazısını yansıttı.

10. İstanbul Trans Onur Haftası Komitesi’nin, gün dolayısıyla Beşiktaş Meydanı’nda lokma dağıtımı polis tarafından engellendi. Trans aktivistlere, yurttaşlara ve lokmacılara GBT işlemi yapıldı: "Yas tutma ve anma hakkımız engellenemez."

Türk Eczacıları Birliği (TEB), 20 Kasım’da yayımladığı duyuruda, Sağlık Bakanlığı’na bağlı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu'nun bazı ilaçların temininde kısıtlamaya gittiğini açıkladı. Bu kısıtlama, trans erkeklerin kullandığı testosteron enjeksiyonları ve jeller ile trans kadınların kullandığı östrojen artırıcı kontraseptifleri etkiliyor. Kararla birlikte Türkiye de transların hormon replasman tedavisine erişimini sınırlayan veya zorlaştıran ülkeler arasına girdi.

Eskişehir Cumhuriyet Başsavcılığı’nın başlattığı soruşturma kapsamında bianet editörü Tuğçe Yılmaz ve SPoD'dan Berfin Atlı, 26 Kasım’da gözaltına alındı.

Aralık

İstanbul LGBTİ+ Onur Haftası Komitesi, 30 Haziran 2024’te Kadıköy'deki Bağdat Caddesi üzerinde düzenlenen 22. İstanbul Onur Yürüyüşü ile ilgili sekiz kişi hakkında dava açıldığını duyurdu.

İstanbul'da Güvenlik Şube Müdürlüğü'nde görev yaparken eylemlerde kadınlara, LGBTİ+’lara ve gazetecilere kötü muamelede bulunan ve taciz iddiasıyla hakkında davalar açılan Hanefi Zengin görevden alındı.

Dünyadan iyi haberler

Tüm dünyada yükselen homofobi ve transfobiye rağmen ise 2024'te birçok ülke LGBTİ+ haklarını genişletmek için önemli adımlar attı.

Bu yılki kazanımlar arasında Almanya'nın trans ve non-binary’lerin isim seçme ve cinsiyet geçiş süreçlerini kolaylaştıran Öz-belirlenim Yasası'nı kabul etmesi, Danimarka ve Çekya'nın eşcinsel erkeklerin kan bağışını yasaklayan düzenlemeleri kaldırması, Letonya'nın eşcinsel çiftler için medeni birliktelik yasasını yürürlüğe koyması, Meksika'da "onarım terapisi"nin yasaklanması ve Estonya'nın evlilik eşitliğini yasallaştırması yer alıyor.

Yunanistan'da da evlilik eşitliği ve evlat edinme yasallaşırken, Portekiz de "onarım terapisi"ni yasakladı.

Türkiye'den de bol yasaklı; ama belli ki yine mücadele dolu 2025'e merhaba! (TY)