.jpg)
Haberin İngilizcesi için tıklayın
Mayıs 2023 seçim sürecinde, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, yoksulluk, engellilerin sorunları veya ayırımcılığa uğrayan diğer toplum kesimlerine yönelik çözüm önerileri ne haber bültenlerinde ne de sosyal medya tartışmalarında çok fazla görünür hale gelemedi. Televizyonlardaki seçim haberleri ağırlıklı olarak üç cumhurbaşkanı adayı üzerinden aktarıldı.
bianet’in, Etkiniz AB Programı kapsamında Avrupa Birliği finansal desteğiyle sürdürdüğü araştırmanın ilk sonuçlarına göre televizyon haber bültenleri ve sosyal medya, toplumsal sorunlara yönelik çözüm önerilerini tartışmaktan çok kutuplaşmaya hizmet etti.
bianet’in araştırma projesi kapsamında 24 Nisan-28 Mayıs arasında ATV haber, Halk TV ve Habertürk’ten oluşan üç televizyon kanalının ana haber bültenleri ile aynı dönemde Twitter’da dezavantajlı gruplarla ilgili paylaşımlar NLP (Doğal Dil İşleme) yöntemiyle analiz edildi. Veriler doğal dil işleme ve yapay zeka teknolojisi ile sosyal medya analizi yapan Summarify tarafından yapıldı. Summarify Tübitak 1512 destekli bir girişim.
HalkTV ve ATV’nin ortak özelliği
Halen devam eden projenin ön sonuçlarına göre ATV Haber ve Halk TV benzer oranlarda angaje olmuş parti diliyle yayın yapan kanallar konumunda. Habertürk’ün ise haber bültenlerinde hâlâ tarafsızlığını koruma çabasında olduğu görülüyor.
ATV ve HalkTV ana haber bültenlerinde en dikkat çekici nokta her iki kanalda da en fazla CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’ndan söz edilmesi. Halk TV’de Kılıçdaroğlu’nun ardından en fazla geçen kelimeler “millet”, “cumhurbaşkanı” ve “başkan” olurken Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan beşinci sırada yer alıyor. Erdoğan’ı “aday”, “Türkiye”, “Sinan Oğan” ve “halk” kelimeleri takip ediyor.
Sinan Oğan’ın HalkTV bültenlerinde geçme sıklığının özellikle 14 Mayıs’taki ilk tur cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra arttığı görülüyor.
HalkTV gibi en fazla Kılıçdaroğlu’ndan söz etse de ATV Ana Haber’in bir aylık seçim sürecindeki gündemi biraz daha farklılık gösteriyor. Bültenlerde ikinci sırada Tayyip Erdoğan geliyor. Daha sonra ise sırasıyla “cumhurbaşkanı”, “parti”, “terör”, “HDP”, “lira” ve CHP kelimeleri geçiyor.
Araştırmadan çıkan sonuçlara göre HalkTV ağırlıklı olarak Kılıçdaroğlu ve Millet ittifakından söz ederken ATV haber bültenlerinde Kılıçdaroğlu ile birlikte “terör” ve “HDP” ifadelerinin geçmesi rakip partilerin ve ittifakların terörle ilişkilendirildiğini gösteriyor. Diğer yandan “lira” kelimesi sıklıkla, artan maaşlar ve emekli aylıklarını anlatmak için kullanılıyor.
Habertürk ana haber bültenlerinde ise her iki cumhurbaşkanı adayına da daha dengeli yer verirken haber bültenlerinde daha fazla sayıda siyasetçiden söz ettiği anlaşılıyor. Ayrıca Habertürk, izleyicierine ABD, Ukrayna haberleri gibi daha geniş bir konu dağılımı sunuluyor.
Saldırgan ifadelerde artış
Diğer yandan incelenen üç ana haber bülteni içinde en az saldırgan (offensive) ifadeye yine Habertürk bültenlerinde rastlanıyor. Televizyon bültenlerinde Twitter’a göre çok daha düşük oranda yer alsa da saldırgan ifadelerin yoğunluğu zaman zaman artıyor. En fazla sayıda saldırgan ifade ise ATV haber bültenleri içinde yer alıyor. Bültenlerdeki duygu durumu incelendiğinde ATV ana haber bültenlerindeki saldırganlık dozunun her hafta periyodik olarak arttığı, ardından tekrar eski düzeyine döndüğü görülüyor. HalkTV bültenlerinde de ATV’deki düzeyin biraz altında saldırgan içerik gözlenirken saldırganlık düzeyi ATV’nin aksine daha düzensiz aralıklarla ortaya çıkıyor.
Dezavantajlı grupları ifade eden anahtar kelimelerle yapılan analizde Youtube’dan alınan haber bültenlerindeki 73 bine yakın cümle ile 320 bine yakın Twitter paylaşımı incelendi.
İçeriklerin analizi, doğal dil işleme ve yapay zeka teknolojisi ile sosyal medya analizi yapan ve TÜBİTAK destekli bir girişim olan Summarify tarafından yapıldı.
Çalışmada, 14-28 Mayıs seçim kampanyaları sırasında kadınlar, LGBTİ+ bireyler, engelliler gibi dezavantajlı gruplarla Kürtler, Aleviler gibi etnik ve dini nedenlerle siyaseten ayırımcılığa uğrayan kesimlerle birlikte yoksulluğun, sığınmacılığın ne kadar ve hangi bağlamda tartışıldığı araştırıldı. Bu gruplar kısmen de olsa partilerin ve ittifakların seçim bildirgelerinde yer alırken partilerin bu kesimlere yönelik vaatleri haber bültenlerine çok düşük oranlarda yansıdı.
Haberlerde kelimelerin nasıl kullanıldığını merak ediyorsanız…
Araştırmadan çıkan sonuçlar önümüzdeki günlerde rapor olarak yayınlanacak. Raporla birlikte, üç kanaldaki haber bültenlerinin analizi için kullanılan bir aylık veri seti de Summarify’ın bianet için hazırladığı bir arayüzle herkesin kullanımına açılacak. Böylece seçim döneminde, televizyon ana haber bültenlerinde, hangi kelimelerin hangi bağlamda kullanıldığı incelenebilecek.
Raporla birlikte kullanıma açılacak veri seti, seçim sürecindeki söylem üzerine çalışmak isteyen araştırmacılar için de önemli bir kaynak oluşturacak.
Bu çalışma Etkiniz AB Programı kapsamında Avrupa Birliği finansal desteği ile yürütülmektedir. Bu çalışmanın içeriğinden yalnızca IPS İletişim Vakfı sorumludur ve hiçbir şekilde Avrupa Birliği’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.
(GG/AS)
