O kadar hile hurda iddiasından sonra bu seçimin meşruiyeti tartışmalı olur. Ve üstelik yüzde 50'ye yakın "hayır" çıkıyorsa önemli bir veridir bu.
Referandumdan yüzde 91,4 "evet" çıktığı yıllarda devrimciler umutlarını kaybetmediler. Düşüncelerini ve yaşam biçimlerini genç kuşaklara aktardılar. 12 Eylül sonsuza dek sürecek gibiydi, sürmedi. Biraz umutlu olmalı.
Yüzde 91,4 değil yüzde 50 civarı "evet". Eşit olmayan koşullarda, bu, bir başarıdır. Bütün devlet olanakları "evet" için kullanıldı. Buna karşın her iki kişiden biri "hayır" diyor. Gurur duymalıyız, sevinmeliyiz.
Bu oya dayanarak anayasa ve rejim değiştirmeye kalkmanın adı ise, "sivil darbe" olacaktır. İstanbul ve Ankara bile hayır demişken, buna dayanarak atılacak adımların hiç bir meşruiyeti olamaz. Türkiye bütün uluslararası kamuoyunda izole olur. Bugünler uzun sürmez. Ayrıca, sonuçlara haklı olarak itirazlar olacaktır.
Evet diyen iller
Urfa, Antep, Kilis şaşırtmadı. Eskiden nasıl oy kullandılarsa aynı. Ancak, şaşırtan, Suriye Savaşı'ndan doğrudan etkilenen şehirler olmalarına karşın, yine de hükümeti desteklemeleri. Belki de desteklemeyenler çoktan başka illere göçtüler, Sivaslılar için geçerli olduğu gibi. Bugün Sivas dışında yaşayan Sivaslı sayısı, Sivas’ta yaşayanlardan daha fazla. Dolayısıyla, Sivas’ın oyları, Sivaslıların eğilimlerini kesinlikle yansıtmıyor. Bu durum, başka iller için de geçerli.
Bayburt, Gezi direnişi sırasında protesto yapılmayan kent olarak hafızalara kazınmıştı. Şimdi de evet rekortmeni.
7 Haziran'da MHP'nin kazandığı tek il olan Osmaniye'de kesin olmayan sonuçlara göre yüzde 58 evet çıktı. Devlet Bahçeli'nin memleketi Osmaniye, 2014'te İhsanoğlu'na oy vermiş, 2017'de evet diyor. Fakat ezici bir yüzdeyle değil. Bu da, MHP içindeki ayrışmayı yansıtıyor olsa gerek.
Hayır diyen iller
7 Haziran'da CHP'nin aldığı bütün iller hayır diyor. AKP'nin aldığı İstanbul ve Ankara başta olmak üzere 10 civarında il hayır diyor. Dersim yüzde 80 hayır. Dersim'in hüzünlü yalnızlığı. Hep AKP'yle kuşatılmış, önceki seçimlerdeki gibi. Bu seçim haritalarında Dersim’in ayrıksı yeri, bana hep Hasan Hüseyin Korkmazgil’in Koçero şiirini anımsatır.
2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri'nde Erdoğan'a oy verip 2017 referandumunda "hayır" diyen iller: İstanbul, Ankara, Bilecik, Uşak, Zonguldak, Artvin ve Ardahan. Bu bile tek başına Erdoğan’ın oylarında düşme olduğunu gösteriyor.
Yurtdışı oyları
İstanbul ve Ankara, ülkenin genelindeki eğilimi yansıtıyor. Ucu ucuna "evet" ya da "hayır". Yurtdışı sandıkları en son açılıyor. O oylarda hile yapıldığı iddiaları vardı. Genellikle kıta Avrupası’ndan AKP yanlısı oylar çıkıyor; İngiltere ve Avrupa dışı diğer ülkelerde genel eğilim AKP karşıtlığı.
Kürtler
Ortada kanıt olmadan "Kürtler evet diyecek" diye yalan bilgi yayanlar referandum haritasına bakıp bence özeleştiri yapmalılar. Siyasetçileri içeride olan, siyaset yapması engellenen bir halk neden "evet" desin...
Bundan sonra birbirimizi daha iyi anlamaya çalışalım. Referandum sonucu hepimizin ortak zaferi.
Bitlis, Muş ve Kars'ta sandık güvenliği sağlandı mı? Muş ve Kars'tan ucu ucuna evet çıkmış. Bitlis'te ciddi fark var. Savaş koşullarından mı kaynaklandı? Bölge siyasetçileri ve araştırmacıları incelemeli. Bu arada, Bitlis, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Demirtaş yerine Erdoğan'a oy vermiş bir il. AKP Kürtleri bir kez daha galip gelmiş olabilir orada.
Sonuç
Bunun dışında, 1.5 milyon mühürsüz oyun YSK tarafından geçerli sayılması da önemli bir gelişme; çünkü "evet" ile "hayır" arasındaki fark aşağı yukarı buna karşılık geliyor. Başta belirttiğimiz gibi, seçimin meşruiyeti çok çeşitli nedenlerle tartışmalı.
Bugün bu referandumdan çıkan harita, gerçek yeni Türkiye'nin haritası olacak... (UBG/HK)
* Fotoğraf: Anadolu Ajansı
.jpg)
