12 Haziran'ın seçmen desteği son üç genel seçime bakıldığında Kürt politik hareketi için bir dönemeci temsil ettiği söylenebilir. 2007 seçimlerinde Demokratik Toplum Partisi (DTP) ve Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) dışındaki partilerin silindiği coğrafyada AKP, 2005 Diyarbakır konuşması * sonrasında bulduğu rüzgârla muazzam bir sıçrama yapmış ve 15 ilde oyların yaklaşık yüzde 48'ini elde etmişti.
Kürt politik hareketi ise bu illerde 2002'ye göre bir miktar gerilemeyle yüzde 34 oy almıştı. Son seçimlerde AKP'nin oy oranı yüzde 43'e gerilerken Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku yüzde 44'lük bir oy oranı elde etti).
2007'de 15 ilde aldığı 913 bin oyu da neredeyse iki katına çıkararak 1 milyon 600 bine yükselten Blok, Diyarbakır, Van, Batman, Mardin, Hakkari ve Şırnak'ta yüzde 50 ve üzerinde oy aldı.
12 Haziran'daki başarı, Kürt politik hareketine 2007 seçimlerine göre dokuz fazla milletvekili kazandırırken, AKP'nin bölgedeki milletvekili sayısı sekiz azaldı.
Blok 15 ilde 31 milletvekili çıkarırken AKP 38 milletvekili çıkardı. AKP'nin 15 ilde aldığı 1 milyon 580 bin oyun dörtte birden fazlasının, Blok'un nispeten zayıf olduğu Urfa'dan geldiğini (453 bin) not düşelim. AKP'nin Urfa'dan çıkardığı milletvekili sayısı da 10.
Kürt politik hareketi, Muş, Tunceli ve Iğdır hariç her yerde oy oranını önemli ölçüde artırırken, 2007 seçimlerine göre milletvekilliği kaybettiği tek il Tunceli oldu; 14 ilde milletvekili sayısını ya korudu ya da arttırdı.
AKP ise Kars, Muş, Urfa ve Tunceli dışındaki 11 ilde hem oy oranında geriledi, hem de milletvekilliği kaybetti.
Son üç genel seçimin il il karşılaştırması şöyle...
Diyarbakır'da Blok 2007'ye göre iki milletvekili fazla çıkardı, AKP bir eksildi
Diyarbakır'da 2002 seçimlerinde Demokratik Halk Partisi (DEHAP) ile yüzde 56.4 oy (236 bin) alan Kürt politik hareketi 2007 seçimlerinde DTP ile oyların yüzde 47.1'ini (217 bin) aldı.
2011 seçimlerinde Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku'nun oy oranı yüzde 60'a (420 bin) yükseldi. AKP ise 2002 seçimlerinde oyların yüzde 16'sını (67 bin) aldıktan sonra 2007 seçimlerinde yüzde 41.2'ye (190 bin) fırladı.
AKP'nin oyları 2011 seçimlerinde yüzde 32.9'a (244 bin) düştü. Diyarbakır'da AKP'nin bu kayba rağmen hâlâ önemli bir tabanı temsil ettiği söylenebilir. 2007'de DTP'nin dört milletvekiline karşı AKP altı milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde Blok altı, AKP beş milletvekili çıkardı.
(Geçerli oy 2002'de 420 bin, 2007'de 467 bin, 2011'de 700 bin)
Batman'da milletvekili sayıları değişmedi
Batman'da Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 47.3 (70 bin oy), yüzde 39.8 (63 bin) ve yüzde 51.8 (114 bin) oy aldı. AKP'nin oy oranları ise yüzde 20.7 (30 bin), yüzde 46.2 (73 bin) ve yüzde 36.9 (81 bin) oldu.
Blok ve AKP, 2007'de olduğu gibi son seçimde de ikişer milletvekili kazandı.
(Geçerli oy 2002'de 148 bin, 2007'de 158 bin, 2011'de 219 bin)
Mardin'de Blok bir fazla çıkardı, AKP bir eksildi
Mardin Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 39.6 (89 bin oy), yüzde 39.3 (94 bin) ve yüzde 52 (168 bin) oy aldı. AKP'nin oy oranları ise yüzde 15.4 (34 bin), yüzde 43.7 (105 bin) ve yüzde 32 (103 bin) oldu.
2007'de DTP'nin iki milletvekiline karşı AKP dört milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde üçe üç oldu.
(Geçerli oy 2002'de 225 bin, 2007'de 240 bin, 2011 'de 323 bin)
Şırnak'ta Blok bir fazla çıkardı, AKP aynı kaldı
Şırnak Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 46.2 (47 bin oy), yüzde 53.9 (68 bin) ve yüzde 72.9 (124 bin) oy aldı.
AKP'nin oy oranları ise yüzde 14.1 (14 bin), yüzde 27.9 (35 bin) ve yüzde 20.9 (35 bin) oldu. 2007'de DTP'nin iki milletvekiline karşı AKP bir milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde üçe bir oldu.
(Geçerli oy 2002'de 103 bin, 2007 'de 123 bin, 2011'de 172 bin)
Hakkari'de Blok bir fazla, AKP bir eksik
Hakkari'de Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 45.2 (33 bin oy), yüzde 56.6 (49 bin) ve yüzde 79.9 (94 bin) oy aldı.
AKP'nin oy oranları ise yüzde 6.8 (5155), yüzde 33 (29 bin) ve yüzde 16.4 (19 bin) oldu. 2007'de DTP'nin iki milletvekiline karşı AKP bir milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde BDP üçte üç yaptı.
(Geçerli oy 2002'de 75 bin, 2007'de 88 bin, 2011'de 118 bin)
Van'da Blok iki fazla, AKP bir eksik
Van'da Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 40.9 (105 bin oy), yüzde 32.5 (99 bin) ve yüzde 49.6 (211 bin) oy aldı.
AKP'nin oy oranları ise yüzde 25.9 (66 bin), yüzde 53.3 (162 bin) ve yüzde 40.2 (171 bin) oldu. 2007'de DTP'nin iki milletvekiline karşı AKP beş milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde dörde dört oldu.
(Geçerli oy 2002'de 258 bin, 2007'de 306 bin, 2011'de 425 bin)
Siirt'te durum değişmedi
Siirt'te Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 32.5 (27 bin oy), yüzde 39.8 (36 bin) ve yüzde 42.8 (51 bin) oy aldı. AKP'nin oy oranları ise yüzde 17.7 (14 bin), yüzde 48.7 (44 bin) ve yüzde 48.1 (58 bin) oldu. 2007'de DTP'nin bir milletvekiline karşı AKP iki milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde de durum değişmedi.
(Geçerli oy 2002'de 83 bin, 2007'de 91 bin, 2011'de 120 bin)
Bitlis'te Blok aynı, AKP bir eksik
Bitlis'te Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 29.8 (30 bin oy), yüzde 21.9 (25 bin) ve yüzde 26.3 (38 bin) oy aldı.
AKP'nin oy oranları ise yüzde 17.8 (18 bin), yüzde 58.7 (68 bin) ve yüzde 50.6 (73 bin) oldu. 2007'de DTP'nin bir milletvekiline karşı AKP üç milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde bire iki oldu.
(Geçerli oy 2002'de 102 bin, 2007'de 116 bin, 2011'de 145 bin)
Muş'ta durum değişmedi
Muş 'ta Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 38.2 (49 bin oy), yüzde 46 (64 bin) ve yüzde 44.3 (76 bin) oy aldı. AKP'nin oy oranları ise yüzde 17 (22 bin), yüzde 38.5 (54 bin) ve yüzde 42.8 (73 bin) oldu.
2007'de DTP ve AKP ikişer milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde durum değişmedi.
(Geçerli oy 2002'de 129 bin, 2007'de 140 bin, 2011'de 170 bin)
Ağrı'da Blok bir fazla, AKP iki eksik
Ağrı'da Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 35.1 (52 bin oy), yüzde 24.4 (39 bin) ve yüzde 43.2 (87 bin) oy aldı.
AKP'nin oy oranları ise yüzde 17.7 (26 bin), yüzde 63.3 (103 bin) ve yüzde 47.5 (96 bin) oldu. 2007'de AKP beşte beş yapmıştı. Son seçimde Blok bir, AKP üç milletvekili çıkardı.
(Geçerli oy 2002'de 148 bin, 2007'de 163 bin, 2011'de 202 bin)
Urfa'da Blok aynı, AKP bir fazla
Şanlıurfa'da Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 19.3 (83 bin oy), yüzde 19.9 (88 bin) ve yüzde17 (120 bin) oy aldı. AKP'nin oy oranları ise yüzde 22.9 (99 bin), yüzde 59.8 (265 bin) ve yüzde 64.8 (453 bin) oldu. 2007'de DTP iki, AKP dokuz milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde ikiye on oldu.
(Geçerli oy 2002'de 433 bin, 2007'de 447 bin, 2011'de 700 bin)
Bingöl'de Blok bir fazla, AKP bir eksik
Bingöl'de Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 22.4 (19 bin oy), yüzde 14.1 (15 bin) ve yüzde 24 (30 bin) oy aldı.
AKP'nin oy oranları ise yüzde 32 (28 bin), yüzde 71.5 (79 bin) ve yüzde 67.1 (84 bin) oldu. 2007'de AKP üçte üç yapmıştı. Son seçimde Blok bir, AKP iki milletvekili çıkardı.
Geçerli oy 2002'de 88 bin, 2007'de 110 bin, 2011'de 126 bin)
Iğdır'da Blok aynı, AKP bir eksik
Iğdır'da Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 33.1 (20 bin oy), yüzde 40.7 (26 bin) ve yüzde 31.5 (25 bin) oy aldı. AKP'nin oy oranları ise yüzde 6.6 (4015), yüzde 28.8 (18 bin) ve yüzde 28.2 (22 bin) oldu.
Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), sırasıyla yüzde 13.4 (8200), 15.1 (9700) ve 34 (27 bin) aldı. 2007'de DTP ve AKP birer milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde Blok bir, MHP bir milletvekili çıkardı.
(Geçerli oy 2002'de 61 bin, 2007'de 64 bin, 2011'de 80 bin)
Kars'ta Blok bir fazla, AKP aynı
Kars'ta Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 19.7 (23 bin oy), yüzde 15.7 (19 bin) ve yüzde 19.3 (27 bin) oy aldı.
AKP'nin oy oranları ise yüzde 17.4 (21 bin), yüzde 41.7 (51 bin) ve yüzde 42.6 (61 bin) oldu. MHP, sırasıyla yüzde 11.9 (14 bin), 19.8 (24 bin) ve 17.3 (24 bin), CHP 16.9 (20 bin), 13.5 (16 bin) ve 16.6 (23 bin) aldı.
2007'de AKP iki, MHP bir milletvekili çıkarmıştı. Son seçimde Blok bir, AKP iki milletvekili çıkardı.
(Geçerli oy 2002'de 120 bin, 2007'de 123 bin, 2011'de 143 bin)
Tunceli'de Blok bir eksik, AKP aynı
Tunceli'de Kürt politik hareketi 2002 ile 2011 arasındaki üç genel seçimde sırasıyla yüzde 32.9 (13 bin oy), yüzde 27.1 ve yüzde 23.3 (10 bin) oy aldı. AKP'nin oy oranları ise yüzde 6.7 (2759), yüzde 12.4 (5258) ve yüzde 16.2 (7314) oldu.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), sırasıyla yüzde 24.8 (10 bin), 16.6 (7 bin) ve 56.2 (25 bin) aldı. 2007'de biri DTP adayı iki bağımsız (Diğeri Kamer Genç) kazanmıştı. Son seçimde Blok milletvekilli çıkaramadı, CHP iki çıkardı.
(Geçerli oy 2002'de 41 bin, 2007'de 43 bin, 2011'de 45 bin)
* Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, 2005 yazında Diyarbakır'da yaptığı konuşmada, "Kürt sorunu, bu ülkenin başbakanı olarak herkesten önce benim sorunumdur" demiş, sorunları "daha çok demokrasi, daha çok vatandaşlık hukuku, daha çok refahla çözeceklerini" söylemişti. (ŞA)
(Fotoğraflar: Aylin Kızıl)
(Not: Bu yazıda yer alan verilerde, Diyarbakır, Mardin, Bitlis ve Urfa'da seçime katılan bazı Blok dışı bağımsız adayların aldığı oylar göz önüne alınarak bazı düzeltmeler yapılmıştır. Blok'un 15 ilde daha önce 1 milyon 750 bin olarak verilen toplam oyu da bu düzeltme sonucu 1 milyon 600 bin olarak değiştirilmiştir. 16 Haziran 2011)
Seçim sonuçları için kaynaklar:
http://arsiv.ntvmsnbc.com/modules/secim2007/secim2002/detay_66.asp
http://www.bbc.co.uk/turkish/indepth/story/2007/07/070718_election_results.shtml
