Çağdaş Gazeteciler Derneği Akdeniz Şubesi önemli bir mesleki dergi çıkarttı. Gazetecinin emek hakları ve medya etiği konularına yoğunlaşan üç aylık Akdeniz Çağdaş'ı gazetecilerin mutlaka okuması gerekiyor. Akdeniz Çağdaş'ın Türkçeleştirdiği FIJ raporunu sayfamıza alıyoruz biz de... Onu da gazeteciler mutlaka okumalı...
Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (FIJ), "Mesleğin Değişen Doğası" başlıklı bir araştırma raporu yayınladı.* Medya endüstrisindeki düzensiz çalışma koşulları üzerine küresel bir araştırma ve vaka incelemesi olan rapor, 38 ülkedeki 41 gazeteci örgütü üzerinde yapılan araştırmadan yola çıkarak, gazetecilik mesleğindeki çalışma koşullarında yaşanan değişikliğin medya kalitesine olumsuz etkilerindeki endişe verici yeni noktalara dikkat çekiyor.
Raporu, Cenevre'de yapılan 95, Uluslar arası Çalışma Örgütü (ILO) Konferansı'nda açıklayan FIJ Genel Sekreteri Aidan White, FIJ'e üye gazetecilik örgütlerinin üyelerinin yüzde 30'unu düzensiz çalışanların (bağımsız yazarlar, geçici personel, kısa dönem çalışanlar) oluşturduğunu ve bu yükselen eğilimin gazetecilikte yüksek kaliteyi koruma savaşında yeni sorunlar yarattığını kaydetti.
White "Medya ve demokrasi arasındaki ilişki göz önüne alındığında, gazeteciler ve meslek arasındaki ilişki özellikle önem kazanıyor" diyen White, "Eğer gazetecilerin istihdamı istikrarsız ve tehdit altında olursa, gazetecilerin haberleri, hükümeti ya da ticari çıkarları memnun edecek biçimde şekillendirme baskısına direnmeleri, araştırmacı gazeteciliği uygulamaları ve yönetimin editoryal çizgisine başkaldırmaları zorlaşır" diye konuştu.
Ortalama ücret azalıyor
Uluslararası Çalışma Ofisi tarafından desteklenen rapor, sürekli olmayan istihdam ilişkilerinde, resmi medyanın özelleştirilmesi ve deneyimli gazetecilerin yerini genç mezunların alması eğilimini belgelerle ortaya koyuyor. Daha genç gazeteciler ayrıca, medya sahipliğinin genişlediği gelişen dünyanın bazı alanları ile yeni medyanın da içinde bulunduğu istihdamın diğer alanlarında çalıştırılıyor. Sonuç olarak, geride bıraktığımız beş yılda, gazetecilerin ortalama ücret oranı gerçek anlamda azalmaya başlamış görünüyor.
Düzensiz bir çalışan için ücret oranı, ezici bir şekilde işveren tarafından belirleniyor ve genelde haber başına ücret oluyor. Rapora göre, istihdamdaki güvensiz ortam ve ücretlerin düşüklüğü, editoryal içerik üzerinde kaliteyi düşürücü bir etki yaratıyor ve belki de medyanın toplum bekçiliği rolünü tehlikeye atıyor.
Özellikle, istihdamdaki güvensiz ortam eleştirel ve araştırmacı habercilikte bir azalmaya yardım ediyor olabilir. Medya konsantrasyonundaki değişiklikler ve dış baskılar, habercilikte ağır ağır gelişen bir oto-sansür kültürüne yol açıyor.'Ve yayıncılığın ya da bir gazeteyi yürütmenin maliyeti -ve reklamın önemi - konusundaki farkındalığın yükselmesi, editoryal kararları yönlendiriyor olabilir.
Ve en kötü koşulda, düşük yevmiyeler, yozlaşma potansiyelini arttırarak, etik habercilikten fedakârlık yapmaya zorlamaktadır. Araştırmanın anahtar bulguları ise şöyle:
• FIJ üyesi gazetecilik örgütlerinin yüzde 56.1'i, son 5 yılda, ülkelerinde istihdam ilişkilerinde değişiklik yaşandığını rapor etti. Ana eğilimler, kolektif pazarlıktan, bireysel ve kuralsız müzakerelere doğru kayış, devletin sahip olduğu medyanın özelleştirilmesindeki artış ve daha genç, daha az kalifiye olan gazetecilerin, düşük ücretlerle çalıştırılması yönünde.
• Yüzde 53.6, geçen 5 yılda ga- • zetecilerin aldığı ücretlerin ya düştüğünü ya da önemli ölçüde düşüş yaşandığını rapor etti. Sadece yüzde 14.6'sı gerçek anlamda bir artıştan söz edebildi.
Yüzde 73.2, düzensiz çalışan bir gazeteciye ödenen ücretin, standart şartlarda çalışan bir gazeteciye ödenenden daha az olduğunu belirtti. Düzensiz çalışanlar, standart çalışanlara göre daha az haklara ve olanaklara sahip. Serbest yazarların yüzde 12.2'si doğum iznine, yüzde 9,8'i hastalık ve tatil iznine sahipken, standart çalışanların yüzde 85'inden fazlası bu üç alandaki haklara sahip.
Bireysel sözleşmeler ya da kısa süreli tekrarlanan sözleşmeler, şu anda Avustralya, Arjantin, Pakistan, Peru, Nikaragua ve Yunanistan'daki gazeteciler için sorun durumunda. İstikrarsız istihdam, haksız işten çıkarma ve sözleşmesiz çalıştırılma konusu ise Meksika ve Brezilya'da bir problem durumunda.
Belçika, Hindistan ve Hong Kong, genç insanların, serbest çalışmaya ya da kısa süreli sözleşme imzalamaya daha uygun olduğunu rapor etti.
FIJ bileşenlerinin yüzde 75.6'sı editoryal içeriğin, istihdam ilişkilerinin doğasından etkilendiği endişesini taşırken, güvensiz istihdam ortamı nedeniyle 'ürkek' haberciliğin, eleştirel ve araştırmacı habercilikte bir azalmanın, medya konsantrasyonu ve hükümet baskısı yüzünden 'hafif haberciliğin, düşük ücretlerin etik habercilik üzerinde yarattığı baskının, özellikle altını çiziyor.
• Nikaragua, Peru, Avustralya, Tayvan, Pakistan ve Sırbistan, reklam verenleri memnun etmeye yönelik 'uysal' tartışmalı haberler yapılması üzerindeki baskıyı rapor etti.
Rapor, basın özgürlüğünün, demokrasinin korunması ve hükümet üzerinde bir kontrol mekanizması olması için hayati önem taşıdığını vurgularken, emek ilişkilerinin, gazetecilerin mesleklerini yapmasını nasıl etkilediği ile ilgili spesifik örnekler içermektedir.
Örneğin Hong Kong'da, gazetecilerin çoğuna göre anavatan politikaları hakkında objektif haber yapmak zor, çünkü medya sahipleri/ortakları anavatan Çin ile iş ilişkilerine sahip. Hong Kong ve Hindistan'da, daha genç ve daha deneyimsiz gazeteciler, sözleşmelerini yenileme baskısı altındayken, kendilerini yönetimin editoryal çizgisine bağlı kalmak zorunda hissediyor.
Rapor aynı zamanda, Avustralya'da düzensiz çalışan medya mensuplarına yönelik iki araştırmaya dayanan (2003 ve 2005) bir vaka incelemesi de içeriyor. Bu araştırmalar, büyük medya kurumlarında yaşanan kadro dondurma ve kısıntılarının, geçici veya serbest yazar çalıştırmada artışa neden olmasının ardından yapılmıştı. Vaka incelemesi, sağlık problemlerindeki artışı, artan iş yükünü karşılamakta yetersiz kalan ücretleri ve moral çöküntüyü ortaya koyuyor. (BS/NZ)
* Yazının orijinali www.ifj.org'ta yayımlandı.
*Metni İngilizce'den Türkçe'ye Berhan Soner çevirdi.
