Açıklamanın İngilizcesi için tıklayın
IPS İletişim Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Nadire Mater ve Genel Sekreter Ertuğrul Kürkçü, "Center for American Progress"in yayınladığı rapora ve bu rapor üzerinden Vakfın 20 yıldır aralıksız sürdürdüğü bağımsız medya mücadelesine yönelen saldırılara yanıt verdi. Mater ve Kürkçü'nün ortak açıklamasını yayınlıyoruz.
* * *
ABD'nin “liberal” düşünce kuruluşu “Center for American Progress” (Amerikan İlerleme Merkezi) geçtiğimiz günlerde “Türkiye'nin Değişen Medya Manzarası” başlıklı bir rapor yayınladı.
Raporun bütününe eleştirel bir gözle bakmak, “Center for American Progress”in Türkiye'de demokrasi, insan hakları, medya ve ifade özgürlüğünün güçlendirilmesinden çok, ABD'nin Türkiye'de Rusya karşısındaki nüfuz kaybının nasıl telafi edileceğiyle ilgilendiğini görmeye yetip de artıyor. Raporun gövdesinde “S-400'ler” beş kez, “Rusya” beş kez zikredilirken, demokrasiye ve ifade özgürlüğüne sadece birer kez atıfta bulunulmuş olması daha fazla sözü gereksiz kılıyor. Doğrusu, bu kadar ince eleyip sık dokumaya gerek de bırakmaksızın rapor, “Türkiye'nin Değişen Medya Manzarası”yla yakından ilgilenişinin nedenini sonuç bölümünde apaçık özetliyor: “Türkiye'de demokratik yönetişimi desteklemek ve ülkeyi transatlantik ittifakına çıpalamak.”
Seçilen kavramlar önemli: “Demokratik yönetişimi desteklemek." Yani hükümet dışı kuruluşların siyasal süreçteki etkisini güçlendirmek. Bu yoldan Türkiye'yi “transatlantik ittifakı”na -yani merkezinde ABD'nin yer aldığı NATO güvenlik şemsiyesi altındaki uluslararası bloka- “çıpalamak”. Yani, Türkiye'nin bloklar arasındaki öngörülemez gidip gelişine son vermek.
Rapor, "sonuç" bölümünde AKP yönetiminde yaygın medyanın devlet denetimi altına girişinin yol açtığı sorunlardan yola çıkarak "üç öncelikli alan" saptıyor ve yukarıda belirtilen maksatla hareket eden "yerli ve uluslararası aktörler"e "tavsiyeler"de bulunuyor: Birincisi, yerel gazeteler, meslek kuruluşları ve bağımsız kanalları birbirleriyle ilişkilendirmek; ikincisi, yalan haberle mücadeleyi merkeze alan "doğrulama" çalışmalarını desteklemek; üçüncüsü bağımsız medyanın yorumdan çok habere yönelmesi için kaynak sağlamasına yardımcı olmak.
Raporu kaleme alanlar üçüncü "önceliğin" önemini vurgulamak için şu tespiti öne sürüyorlar: "Türk yurttaşları ve özellikle gençler daha bağımsız bir bakış açısına ulaşmak için giderek artan ölçüde online kaynaklara yöneliyorlar ama Kremlin destekli Sputnik Türkiye izleyici çekmekte Batı'dan fon alan rakiplerine göre daha başarılı oluyor. Sputnik Türkiye Facebook, Instagram, Twitter ve YouTube'da toplam 1.49 milyon ile Batının desteklediği Gazete Duvar'dan iki kat, Bianet ve Medyascope'tan üç kat yüksek izleyici sayısına ulaşıyor."
Raporu kaleme alanların -Andrew O'Donohue, Max Hoffman ve Alan Makovsky- bunca "araştırma"dan sonra herhangi bir ABD Dışişleri Bakanı'nın herhangi bir dönemde, hiçbir özel araştırmaya ihtiyaç duymaksızın takip ettiği standart ABD dış siyasetine gelip dayanmış ve bu siyasetin mecrası olarak bin bir güçlükle ayakta durmaya çalışan bağımsız medya odaklarına göz dikmiş olmaları çok acıklı.
Biz, raporun demokrasiyi ABD eksenine "çıpalanma" ile koşullayan temel yaklaşımını reddediyoruz. Bu yaklaşımdan hareketle bianet'in diğer "bağımsız medya" mecralarıyla birlikte "Batıdan fonlanan" kuruluşlar parantezine alınarak uluslararası nüfuz mücadelesi bağlamında Rusya'nın yarı-resmi haber ajansı karşısında konuşlandırılması telkinlerini de raporun yazarlarına iade ediyoruz.
Bu raporu kaleme alanlara ve bu raporun mesnetsiz yargıları vesileyle bianet'in "hak odaklı habercilik", "ifade özgürlüğü", ve "medya bağımsızlığı" uğruna 20 yıldır aralıksız sürdüğü çabaları iktidar sahipleri adına karalamaya kalkışanlara diyeceklerimiz şunlardır:
1. bianet.org, IPS İletişim Vakfı yönetiminde yayın yapan bir online haber sitesidir. Vakıf bütün iş ve işlemlerini Vakıflar Kanunu çerçevesinde yürütmekte, bianet.org yayını dahil projelerini, diğer vakıflar gibi, birçok kaynaktan temin ettiği bağışlar ile sürdürmektedir. Raporda son yıllarda "Türkiye'ye katkılarını altı kat artırdığı" ifade edilen "National Endowment for Democracy" adlı kuruluş bu kaynaklar arasında değildir. Bu kuruluşla herhangi bir ilişkimiz olmamıştır.
2. IPS İletişim Vakfı, gerçekleştirdiği ve süregiden projeleri için aralarında çeşitli Avrupa Birliği programlarının, İsveç Uluslararası Kalkınma Ajansı'nın (SİDA), pek çok uluslararası gazetecilik ve ifade özgürlüğü kuruluşlarının da bulunduğu kaynaklardan hiçbir politik ve ideolojik şarta bağlı olmaksızın destek almış ve bunların zaman, süre ve miktarları bianet.org sitesinde kurumsal bilgiler arasında yayınlanmış ayrıca haberleştirilmiştir. Vakfın kayda geçirilmemiş, kamu denetiminden geçmemiş hiçbir geliri yoktur.
3. IPS İletişim Vakfı, sermayeden, devletten ve uluslararası güç merkezlerinden bağımsızdır; ne "atlantik ittifakı"nı ne de başka bir egemenlik merkezini demokrasinin, insan haklarının ve ifade özgürlüğünün teminatı olarak görür; tersine bu güçlerin "hukuk devleti"nde dahi özgürlüklere yönelik sürekli bir tehdit oluşturduğuna ve temel misyonumuz olan "bağımsız ve özgür habercilik"i gerçekleştirmenin biricik güvencesinin bir güce yaslanmak değil, bütün güç merkezlerine eşit mesafede kalmak olduğuna inanır.
4. İnsan hakları, demokrasi, hukukun üstünlüğü, ifade özgürlüğü, barış hakkı, çalışma hakkı, kadın hakları, çocuk hakları, doğa hakları "Batı" değerleri değildir; bunlar kaynağını BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinden alan, beş kıtada mutlakiyete, sömürgeciliğe, emperyalizme, faşizme, diktatörlüklere, ırkçılığa, erkek egemenliğine, cinsiyetçiliğe karşı, eşitlik, özgürlük ve adalet uğruna yüzyıllar süren mücadelelerle kazanılmış insanlığın temel haklardır. IPS İletişim Vakfı bu hakların iletişim alanında gerçekleşmesine odaklanmıştır; faaliyetlerinin biricik hedefi budur. Bu temelde Avrupa'nın ve dünyanın demokratik güçlerinin desteklediği programların sağladığı kamu fonlarından yararlanmamızın önünde ahlaki, siyasi ve mesleki hiç bir engel bulunmadığı gibi, esasen AB fonlarından en çok, medya bağımsızlığının önündeki en büyük engel olan ve medya denetiminden yüksünen AKP hükümetleri yararlanmıştır. AB Başkanlığının websitesinde verilen bilgilere göre AKP hükümetleri Avrupa Birliği fonlarından 2000-2006 döneminde 1.3 milyar Avro, 2007-2013 döneminde 4.8 milyar Avro, 2014-20 döneminde 4.5 milyar Avro; 20 yılda toplam 10.6 milyar Avro bağış ve hibe kullanmıştır.
5. Raporda, bianet, Gazete Duvar, Medyascope ve T24'ün "Batıdan fon alan medya kuruluşları" parantezine alınıp "Kremlin destekli" denilen "Sputnik Türkiye" ile karşı karşıya getirilmesi ve onunla "rekabet"in sonuçları üzerine ahkam kesilmesi, rapor sahiplerinin Türkiye'deki bağımsız medya mücadelesinin amaç ve hedefleriyle herhangi bir olumlu ilgileri bulunmadığının en açık göstergesidir. Sputnik -önceki adıyla "Rusya'nın Sesi"- bianet'in "rakibi" değildir; başka ülkelerin yanı sıra Türkiyeli izleyiciye de gerçeğin Moskova'nın prizmasında kırılmış bir görünüşünü sunması için Rusya Federasyonu tarafından sübvanse edilen bir devlet kuruluşu, Rusya'nın "Anadolu Ajansı"dır. Center for American Progress'in buna mukabil, gerçekliğin "atlantik ittifakı"nın bakış açısından yeniden imal edilmesi için bianet'e ve diğer bağımsız organlara gölge etmesi boşunadır; muhataplarını "Amerika'nın Sesi" (Voice of America) Türkçe yayın servisinde aramaları kendi amaçlarıyla daha tutarlı olabilir.
6. IPS İletişim Vakfı, bianet.org ile elbette gurur duyuyor ama bianet.org vakfın tek projesi değildir. Vakfımız, gazetecilik ve habercilik eğitimi ve yayınları, deneysel gazetecilik atölyeleri, iletişim fakültesi mezunlarına mesleki deneyim kazandırma etkinlikleri vb. çabalarıyla bugün yaygın, yerel ve alternatif medyada çalışan yüzlerce gazetecinin habercilik karakterinin oluşmasında küçük de olsa pay sahibidir. Bütün bu çalışmalar boyunca bianet.org, ne ana akımı bertaraf etme ne de ana akıma dahil olma, "tık" çoğaltma, şamata haberciliğinden beslenme peşinde olmuştur. bianet.org hakim medya mimarisinin yanı sıra piyasa dışı ve devlet dışı bir organ olarak halkın haber alma hakkının gerçekleşmesi, yurttaş medyasının devlet ve piyasa medyasının önüne geçmesi için çabalarını sürdürecektir. (EK/NM/TE)
