*Görsel betimleme: Fotoğrafta, bir cerrahi tepsi üzerinde düzenlenmiş çeşitli tıbbi aletler var. Tepside makas, pensler, neşter ve cetvel gibi cerrahi aletler var. Ayrıca pamuk topları ve küçük bir yeşil kap da görünüyor.
Nijerya, Lagos’taki pazarda cep telefonu aksesuarları satan 21 yaşındaki Daniel, Britanya’dan iş teklifi aldığında şansının döndüğünü düşündü. İşvereni olduğuna inandığı kişiler, öncesinde kan testi yaptırmasını istedi. O da vize almak için gerekli olduğunu düşünüp kabul etti. Ardından uçağa bindi, “işverenler” pasaportuna el koydu.
Londra’da Daniel’i, 25 yaşındaki Sonia* ile tanıştırdılar. Sonja böbrek hastasıydı, haftada 3-4 kez, günde 5 saat diyalize giriyordu ve organ nakline ihtiyacı vardı.
Birkaç gün sonra götürüldüğü Royal Free Hastanesindeki doktorlar, ona yaklaşan ameliyatın risklerini ve hayat boyu tıbbi bakıma ihtiyaç duyacağını anlattı, İngilizcesi de kısıtlı olan Daniel içinde bulunduğu durumdan hiçbir şey anlamadı.
Bu durumunu fark edip şüphelenen doktorlar operasyonu erteleyip onu dışarı çıkardılar ama polisi de aramadılar.
Daniel “işverenlerin” onun için kiraladığı daireye geri döndü, iki kişi ne olduğunu sormaya geldi. O sırada “işverenlerin”, böbreğinin alınması için Nijerya'ya geri gönderilmesiyle ilgili yaptıkları tartışmaya kulak misafiri oldu.
O anda Britanya’ya “iyi bir işte çalışmak için” değil böbreğinin alınması için getirildiğini anladı ve kaçtı.
Birkaç gün sokaklarda uyudu, nereye gideceğini ne yapacağını bilmiyordu. Sonunda bir polis karakoluna girip hikayesini anlattı.
Daniel'in bu cesareti, Britanya’da organ ticareti amacıyla yapılan insan kaçakçılığı konusunda ilk davanın açılması ve ilk mahkûmiyet kararının verilmesiyle sonuçlandı.
Kızlarına böbrek nakli yaptırabilmek için insan ticareti planını yapan tanınmış bir Nijeryalı senatör ve eşi ile Nijeryalı bir doktor hapis cezasına mahkûm edildi.
*Bu buluşmada naklin, “gönüllü bağışçı kuzenden” yapıldığını ve yasal olduğuna kanıt olarak göstermek için Daniel ve Sonja’nın yan yana fotoğrafı çekildi.
İnsan ticaretinin en az bilinen türü
Daniel (gerçek ismi değil) 2022 yılında kaçırıldı, olayla ilgili açılan dava geçen yıl sonuçlandı ve olay, geçen hafta ABD Dışişleri Bakanlığı’nın yayımladığı 2025 İnsan Ticareti Raporu’nda tekrar gündeme geldi.
Çünkü Daniel organları alınmak üzere insan ticareti kurbanı olan binlerce kişiden biri.
O kurtuldu ancak Pakistan’da bir organ kaçakçılığı çetesine düzenlenen polis operasyonunda, kurbanların çocuğunun organlarının haber verilmeksizin alındığı ve bazılarının öldüğü ortaya çıkmıştı.
Rapora göre organların alınması amacıyla insan ticareti, hakkında en az şikayet olan ve dinamikleri en az anlaşılan insan ticareti biçimlerinden biri. Ancak uzmanlar bu insan ticareti türünün giderek yaygınlaştığını düşünüyor.
"İnsanların üç böbreği var"
Rapora göre, ticareti en çok yapılan organ, “böbrek” oluyor:
“Organların alınması amacıyla gerçekleştirilen insan ticaretinde, potansiyel bağışçılar organ bağışı konusunda kandırılıyor. Yaygın kandırma savları arasında, ‘insanların üç böbreği olduğu ya da böbreklerin alındıktan sonra yenilendiğinin’ söylenmesi ya da böbreğin alınmasından dolayı hiçbir olumsuz yan etkiyle karşılaşmayacakları iddiası yer alıyor. Aslında böbrek donörleri hayatları boyunca ciddi tıbbi zorluklarla karşı karşıya kalabilir.
Her ne kadar böbrekler en yaygın olarak ticareti yapılan organ olsa da, karaciğer, kornea veya deri gibi diğer organ ve dokular da kaçakçıların hedefinde. Ancak Palermo Protokolü'ne göre organ sömürüsü, doku veya hücreleri değil, yalnızca organları kapsıyor. Bu kaçakçılıkta donörlere hiç ödeme yapılmayabiliyor ya da az bir miktar verilebiliyor. Ancak protokole göre kişi ödeme alsa da organ kaçakçılığının mağduru kapsamında.”
Olgunun tam boyutu henüz bilinmiyor
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin (UNODC) 2022 İnsan Ticareti Küresel Raporu’na göre, organ alınması amacıyla insan ticareti, tespit edilen insan ticareti mağdurlarının yalnızca yüzde 0,2'sini oluşturuyor. Ancak UNODC, "raporlamanın önündeki mevcut engellerin, bu olgunun tam boyutunun henüz bilinmediğini gösterdiği" konusunda uyarıyor.
UNODC, 2008 ile 2022 yılları arasında organ alınması amacıyla insan ticareti mağduru olan 700 kişi olduğunu bildirirken, "sorunun boyutunun muhtemelen çok daha büyük olduğunu" belirtti.
Mağdurlar Kuzey Afrika ve Orta Doğu'dan
Hem 2020 hem de 2022 UNODC İnsan Ticareti Küresel Raporu ve 2021 INTERPOL raporu, savunmasız büyük toplulukların yaygınlığı, tıbbi bakıma sınırlı erişim, yolsuzluk ve diğer nedenlerden dolayı mağdurların çoğunlukla Kuzey Afrika ve Orta Doğu'dan tespit edildiğini ifade ediyor.
Bir grup BM insan hakları uzmanı da 2021'de, Çin’deki mahkumlardan organ nakli için zorla organ alındığını raporlamıştı.
Ancak organ alınması amacıyla insan ticareti dünya çapında yapılıyor.
Uzmanlar bu tür insan ticaretini önlemek için basit bir çözüm sunuyor: Organlarınızı bağışlayın.
(AS)