Cuma günü İstanbul' da toplanan uluslararası enflasyon zirvesinde İsrail, Brezilya ve Meksika örnekleri üzerinde durulduğuna bakı1ırsa, Arjantin Modeli son krizin de etkisiyle çoktan "out'' olmuş. Günün ''in"i İsrail ve Meksika Modelleri.
Aslında her iki modelin de ne Türkiye'nin yapısal sorunlarıyla ne de enflasyonun beslendiği tarihsel zemin açısından benzerliği var.
İsrail Modeli'nin sırrı ve ödenen bedel
Örneğin, İsrail Modeli 1985'te Türkiye benzeri ülkelerde sıkı para politikalarının sonuçlarının ortaya çıktığı bir dönemde uygulanmaya başladı. Dahası, İsrail 'in nüfusu, halkın tutucu yapısı genç nüfusun ülke dışında çalışması enflasyonun aşağı çekilmesinde olumlu etki yaptı.
Meksika ise, 1993 uluslararası mali kriz sonrası kısa vadeli fonların Güney Asya' ya yönlendirildiği günlerde anti enflasyonist modeli uygulamaya başlamıştı:
* 1995'ten 96'ya enflasyonu yüzde 52'den , yüzde 27. 7'e,
* 1999'da yüzde 12.3'e düşürdü.
Başarının sırrının esnek kur rejiminde olduğu iddia edilse de, her iki ülkede de toplumun bedel ödediği gözardı edilemez.
Bundan birkaç yıl, hatta birkaç ay öncesine kadar örnek kabul edilen Arjantin Modeli ise, enflasyonu dört haneli rakkamlardan aşağı doğru çekmişti. Ne var ki, model sosyalist sistemin çözülmeye başladığı 1989'da uygulamaya konmuştu. Yani kapitalist sistem için yeni pazar seçeneklerinin çıktığı bir döneme rastgelmişti.
Carlos Menem harcamaları nasıl kısmıştı?
Enflasyonun yüzde 4.900'e vardığı günlerde seçilen Carlos Menem, bizim "Yakın Takip Programı" benzeri bir programla kamu harcama1arını kıstı ... Yani:
* Telekomünikasyondan havayollarına kadar uzanan büyük ve hızlı özelleştirme ,
* Kamu bankalarının revizyonu,
* Büyük oranlı emekliye ayırma ve işçi çıkarmalarla,
enflasyonu aşağı çekmeye çalıştı.
Her ne kadar Menem'in programı sendikaların örgütlü muha1efetiyle karşı1aştığından enflasyon düşürülemediyse de... 1991 'de IMF'nin dayatmasıyla Maliye Bakanlığı'na getirilen Domingo Cavallo'nun istikrar paketi uzantısında enf1asyon 1995'te yüzde 3.4 'e gerilemişti.
Nasıl?.. Ve gözardı edilen...
Nasıl mı? Brezilya, Meksika örneklerini tartışırken gözardı ettiğimiz yönleriyle:
* Enflasyon oranında ücret artışı sağlayan zincirleme endeks uygulamasına son vererek!
* Elektrik, su, demiryolu gibi sürekli kullanılan ulaştırma ve haberleşme kanallarının fiyatlarını sürekli arttırarak!
* Dış borç yükünü azaltmak için, devletin hava ve demir yolları televizyon kanalları, telefon ve enerji işletmelerini özelleştirerek,
* KDV uygulamasının oranlarını artırırken vergi yapısında da eş zamanlı değişikliğe giderek!
* Otomotiv ve elektronik sektörleri dışında vergi tarifelerini indirerek!
* Sendikalarla ücret artışlarının verimlilikle paralel olacağı konusunda anlaşarak!
* Döviz kurlarını dolara sabitleyerek.
Ekonomi siyaset bütünlüğü kurmadan...
Uluslararası Enflasyon Zirvesi'nde gündeme gelen antienflasyonist modeller tartışılırken, sosyal ve siyasal boyutları ne denli dikkate alındı bilmiyoruz ama... Ekonomi siyaset bütünlüğünü kurmadan enf1asyon hedeflemesinin başarıya ulaşmasının olanaklı olmadığını ne yazık ki, artık biliyoruz.
(NU)