TSK Aklı

Genelkurmay Başkanı Hilmi Özkök’ün geçen haftanın sonunda yaptığı ve birkaç gün köşe yazarlarının temel gündemini oluşturan açıklama gerçekten de üzerinden atlanır gibi değil. Bu açıklamanın Milli Güvenlik Kurulu’nun kritik oylama öncesindeki sessizliği ile birlikte değerlendirildiğinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) kendi misyonuna ilişkin temel bir değişiklik yaptığı yargısını güçlendiren bir delil olduğu özellikle liberal yazarlar tarafından vurgulandı. Üzerinde düşünülmeli.

Kuruculuktan Koruyuculuğa Liberal Bir Adım mı?

Anayasa Hukuku’nun penceresinden bakacak olursak, TSK’nın 1921 ve 1924 Anayasalarında tamamen olmasa da diğer tüm Cumhuriyet Anayasalarında asli kurucu iktidar işlevi gördüğü görülür. 1921 ve 1924 Anayasaları siyasal meşruiyet temelini değiştirme gibi tarihsel önemde bir işlev yüklendiğinden yalnızca orduya dayanmayan bir toplumsal dinamiğin temsilcisi olarak Birinci ve İkinci Meclis iradesine dayandığı genellikle ileri sürülse de, bu anayasalarda da asker kişilikten kurucu siyasi kişiliğe dönüşen Mustafa Kemal başta olmak üzere asker kökenlilerin rolü temel belirleyicidir. Kısaca, Cumhuriyet ile TSK arasındaki ilişkinin, ikincisinin birincisini kurduğu, kurucu bir ilişki olduğu ileri sürülebilir.

Liberal yazarların ileri sürdükleri tez, bu kurucu ilişkinin Cumhuriyet tarihi boyunca sürdürülmüş olmasının demokrasinin gelişmesine engel olduğu yönünde. MGK vesayeti başta olmak üzere askeri darbelere ve TSK’nin yüklendiği siyasi role karşı çıkmalarının altında da bu yaklaşım var. Önerdikleri çözüm ise TSK’nin artık, bütün liberal demokrasilerde olduğu gibi, kurucu değil koruyucu, ülkenin dış güvenliğini sağlama temel işlevine indirgenmiş bir yeni misyona evrilmesi.

Dolayısıyla Hilmi Özkök’ün, “asker her şeyi bilmez” şeklinde manşetlere çıkan açıklamasını coşkuyla karşıladılar ve tam not verdiler. Peki bu açıklama gerçekten de TSK’nin temel işlevini değiştirdiğine dair bir delil oluşturuyor mu?

Yurttaş Yetiştirme Kaygısı

Askerlik görevini yakın zamanda yapmış olanlar bilirler. TSK’nin asker yetiştirirken kullandığı eğitim programı, askerlik mesleği kadar yurttaşlık bilgisi de içeriyor. Temel sürekli eğitim kapsamında olan yurttaşlık bilgisi, yurttaşın anayasal haklarından çevre bilincine kadar çok geniş bir yelpazeye yayılıyor. Kamu idaresinin bütün yönleri de dahil, Cumhuriyet kurumları ve tarihi, geniş kapsamlı olarak ele alınıyor. Pratikte bunun pek işlediğini sanmıyoruz. Bu da er ve erbaşlara bu eğitimi vermekle görevli personelin yetersizliğinden kaynaklanıyor.

Ancak pratikte işleyip işlememesinden bağımsız olarak, bu, gösteriyor ki, TSK, yurt savunmasına katılacak asker kişileri yetiştirmekten daha çok, Cumhuriyetin bekasını sağlayacak temel yurttaşlık bilincine sahip seçmenler yetiştirmek istiyor. Bu yüzden de zorunlu askerlik hizmetinin kaldırılmasına karşı.

Bu yaklaşım, TSK’da egemen bir kaygıyı ele veriyor: 28 Şubat sürecinde iyice açığa çıkan bu kaygı, TSK’nın yurttaş yetiştirme misyonunu terk ettiğinde Cumhuriyetin temellerinin sarsılacağı. Açık ki, TSK, kendisini dış güvenlikten çok iç güvenlikle ilgili kurucu bir misyon içinde görüyor.

Cumhuriyetin Temelleri

Bunları burada tekrar saymaya ne kadar gerek var? Biliniyor, ilki, ulus egemenliği. Bu başlı başına demokratik bir değer değil. Monarşi ve Cumhuriyet karşıtlığında anlaşılabilecek bir anti-Monarşizm. TSK kendine atfettiği kurucu rol içinde, Cumhuriyetçiliği otoriter, Robespierre tarzı bir model olarak benimsiyor. Çünkü halk, cumhuriyetin faziletlerinden bihaber ve her an onu hançerleyebilir. Cumhuriyetin faziletlerini bilen ve halk için bu faziletleri muhafaza eden akıl TSK. Bu mantık içinde, Cumhuriyet yurttaşların kurucu iradesinin sonucu olmadığı gibi, Cumhuriyet gerekirse dayakla, gerekirse idamla, kendisine ait erdemli yurttaşların yetiştirilmesini gereksinen bir mutlak iyilik kaynağı. Daha açık söylersek, TSK, çavuş sopasıyla Cumhuriyete faziletli yurttaşlar yetiştiriyor. Bu son derece trajik ve demokratik düşüncenin gelişmesini engelleyen bir dilemma: aslında yapılan şey, herhangi bir otoriter rejimin yaptığı gibi itaatin zorla halka aşılanması. Halkın, mutlak iyilik olan mevcut Cumhuriyete yönelik her harekette, çavuş sopasını çok ama çok arayacağı, general dayağı yiyeceği öğretiliyor.

İkincisi, ülke. Yani “Mısak-ı Milli.” Cumhuriyeti mümkün kılan toprak. Ülke, bu nedenle, ulusal egemenlikten çok daha kutsal bir anlam içeriyor TSK aklında. Bu, bildik bir slogan: “vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğü.”

Üçüncüsü, ulus. Bu da anayasal bir Türklük anlamını taşıyor. Bu konuda çok fazla haksızlık etmemek gerekir; TSK’nın yemek yemininin “Tanrımıza hamd olsun” ile başlamasının altında böyle bir kaygı var. Müslüman da, Hıristiyan da, Budist de bu ulusun parçası olabilir; ondan “Allah” denmiyor, her inanış sahibinin ulu yaradanını adlandıran Tanrı Türkçe kelimesi ısrarla kullanılıyor. Bu dinsel bakımdan tarafsız yaklaşım, etnik bakımdan ise tamamen farklılaşıyor ve fiilen anayasal Türklük etnik bir Türklük olarak yurttaşın temel değerleri içine konuyor.

Özkök’ün Açıklaması ve TSK Aklı

Özkök’ün açıklaması, TSK aklı ile tamamen uyum gösteriyor. Kuzey Irak’taki oluşum, özellikle ikinci ve üçüncü nitelikler bakımından cumhuriyete yönelik bir dış tehdit değil, iç tehdit olarak algılanıyor. Barzani’nin çırpınışları bu bakımdan oldukça anlamlıdır. Bizim liberallerden çok daha fazla TSK aklına vakıf olduğunu gösteriyor. Türkiye’de Kürtler büyük bir etnik azınlık olarak varlığını sürdürdüğü müddetçe -ki, aksi mümkün değil- Kuzey Irak’taki oluşuma, TSK’nın, değil bir tezkere, on tezkere de mecliste reddedilse seyirci kalmayacağı açık.

1991’de dönemin Genelkurmay Başkanı’nın savaşa karşı çıkması da TSK aklı ile uyumlu idi. Nitekim, 1991’deki savaş, feodal Kürt önderliğinin Kuzey Irak’taki devletleşme sürecini hızlandırdı. Bu savaş olmasa idi, Barzani babasının yolundan gidecek, parlamento kurmayı başarmak bir yana canını kurtarabilirse mutlu olacak bir aşiret lideri olarak kalacaktı.

ABD ve TSK

Buradaki analizimiz TSK aklının ideolojik olarak nasıl işlediğini göstermeye yönelik. Maddeci bir analiz bu ideolojinin çak rahatlıkla Türkiye’deki sınıf egemenliği biçimiyle ve onun bağımlılık ilişkisi içinde olduğu uluslar arası sermaye egemenliğiyle olan bağlarını kurabilir. Bu yazı kapsamında, bunu hatırlatmakla yetiniyoruz. Kapitalizm, ulus devletler biçiminde örgütlenmiş küresel bir sistemdir. TSK’nın kurucusu olduğu Cumhuriyet de bunun parçalarından biri. Bu özgüllük nedeniyledir ki, A.B.D. TSK’nın hem içinde hem de dışındadır. Bugün TSK’yı “daha kötü ile kötü” arasında tercih yapıyoruz demeye yönelten şey, onun koruyucusu olduğu evrensel ve dünyasal sistemden, kapitalizmden maddi olarak kaynaklanır.

Ama TSK aklının “daha kötü ile kötü” arasında tercih yaptığını, “askerin herşeyi bilmediğini” açıklaması liberal yazarların sandığı gibi demokrasimiz için engel oluşturan temel misyonunu terk ettiği anlamına gelmez.

Asker Ölsün, Cumhuriyet Sağ olsun

Dünyanın her yerinde asker kişiler, öldürmek ve gerektiğinde ölmek için eğitilirler. Bu bakımdan TSK’nın diğer ordulardan daha farklı olduğu ileri sürülemez. TSK’nın farkı, ki liberaller bu konuda biçimsel olarak haklıdır; bu kararı halkın iradesine değil, kendi kutsal değerlerine göre almasında yatıyor.

Kurucusu olduğu kutsal Cumhuriyet için yaratmak istediği yurttaşa malzeme olan halkın çocukları, TSK aklı içinde, abartmadan söylüyoruz, “yurttaş olarak eğitildiklerinde değer kazanacak olan”, yurttaş öncesi hammaddeler. Onlar ancak, kutsal cumhuriyetin yurttaşı olduklarında insan olacaklar. Hayatlarını değerli kılan, onları insan kılan Cumhuriyetin değeri. Açık ki, bu erdemle insanlaşacak olanların, bu erdem uğruna ölmeleri o kadar önemli değil. Bu erdemi de TSK temsil ettiğine göre; yaşam ile ölüm arasındaki o ince çizgide, tekil insanların hayatı başlı başına bir değer değil.

Temel bir gösterge olmasa da, askeri mahkemelerde görülen “tedbirsizlik ve dikkatsizlik sebebiyle ölüme neden olmak” davalarına bakılabilir.  Görülecektir ki, nöbette donarak ölen asker sayısı hiç de az değildir ve bunun nedeni -10 derecede tutturulan iki saatlik nöbettir. Sayılar, bunun bir kusur değil, bir yaklaşım sorunu olduğunu gösteriyor. Burada kastımız, birilerinin, hele de TSK kurmaylarının insan hayatına değer vermediği değil, tek tek hepsi değer veriyordur, nitekim, açılan davalar da bunun kanıtı ama bu insan hayatının TSK ideolojisi içinde, nöbet talimatından sonra geldiği gerçeğini değiştirmiyor.

Savaş

Malum, savaş çıkacak. Asker kişiler ölecek. Siviller de ölecek. Ama savaş çıksa da çıkmasa da, bu sistem böyle sürdükçe, her gün birileri ölüyor ve ölmeye devam edecek. Onlar çoban çocukları oldukları için belki gözümüze batmıyorlar.

Elbette bu savaşı durdurmak gerekir. Bu büyük bir başarıdır. Ama sıradan halk çocuklarının haklarının güvence altında olduğu özgür ve eşit bir dünya kurulmadıkça, onlar için, bu savaş çıksa da çıkmasa da pek bir şey değişmeyecek. Liberallerin anlamadığı, daha doğrusu görmezden geldikleri budur.

Bunu görmezden geldikleri için 1991’de Özal’ın yanındaydılar; 2003’te TSK’yı demokrat ilan ediyorlar. Çünkü liberalliğin ölçüsünü piyasa belirliyor.

Hayat ise sürüyor. Halkın çocukları mı, onlar şimdilik, kutsal asker ocağına katılacakları güne kadar misket oynuyorlar. Belli mi olur, gün gelir, bunun kader olmadığını anlarlar. Bu da liberallerin en çok korktukları şey. (SE/EK)