Ukrayna50 Milyonluk nüfusu , geniş verimli toprakları, zengin maden yatakları, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nden (SSCB) miras kalan güçlü sanayisi, iyi eğitilmiş işgücüyle serbest piyasa uygulaması için verimli bir toprak olacaktı.Serbest piyasaya geçişle birlikte Ukrayna'nın eline geçen yeni kaynaklar çok sınırlı kaldıysa da yepyeni bir yatırım alanı açıldı, "gazeteci cinayetleri".
Cinayette serbest rekabet
1991'de "bağımsızlık" ilanından bu yana 39 bin 500 işletmenin özelleştirilmesi ekonomide özel sektör payının yüzde 50'nin üzerine çıkması, hizmetlerin tamamının özel sektöre devrine karşılık Ukrayna ekonomisine yalnızca 180 milyon dolar girdi; ama aynı sürede bütün Sovyet döneminde olmadığı kadar gazeteci hayatını kaybetti. 10 yılda 11 gazeteci öldürüldü.
Sonuncusunu 10 Temmuz 2001 tarihli Evrensel gazetesi duyurdu: Tek sütunluk haberin başlığı şöyleydi:"Ukrayna'da bir gazeteci daha öldürüldü."
Bağımsız Yağmalama
Ukrayna'da birinci önceliği "gazeteci öldürmede serbest rekabet"in aldığı "serbest piyasa"ya geçiş sürecini şu sayılar özetliyor:
*1991'de "bağımsızlık" ilan edildi.
*1992'de hükümet özelleştirme yasası çıkarttı.
*Dört yılda, yüzde 40'ı tarım sektöründe faaliyet gösteren 3 bin 500 işletme özel sektöre devredildi.
*1996'da özelleştirmeye hız verildi ve küçük ölçekli 36 bin işletme serbest pazarın kollarına bırakıldı.
*Büyük özelleştirme hamlesi, 1999'da dönüm noktasından geçti. Ekonomi içinde özel sektörün payı yüzde 50'nin üzerine çıkıyor. Hizmetler sektörünün tamamı özel sektör tarafından gerçekleştirilir hale geliyor.
Bu kadar fabrika, çiftlik, tesis, otel, atölye, mağaza satışından devletin kasasına giren para ne kadar dersiniz?
-180 milyon dolar!
Yağmalamanın bu boyutlara vardığı ülke, gazetecilik açısından hem elverişli hem de tehlikeli hale gelmiş demektir.
Bir gazeteci daha
Evrensel gazetesinin haberinin başlığındaki bir gazeteci "daha" belirlemesi Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütünün 3 Mayıs 2001 raporuna gönderme yapıyordu. Rapora göre Ukrayna, Rusya ve Sierra Leone'yle birlikte 2000'de en çok gazeteci öldürülen ülkeler arasına girmişti.
Kurbanlar
3 Haziran 2001'de bürosunda kafasına beyzbol sopalarıyla vurularak öldürülen son kurban İhor Aleksandrov, mesleki kariyerini "rüşvet ve örgütlü suçlara ilişkin araştırmalar"la geliştirmiş bir gazeteciydi.
TOR TV kanalının genel yönetmeni olan Igor Aleksandrov yolsuzluk ve mafya çetelerine ilişkin dosyalar hazırlıyordu. Son beş yıl, yani özelleştirme hamlesi yılları içinde öldürülen gazeteci sayısı, İhor'la birlikte 11'e yükseliyordu.
İhor Aleksandrov, 1998'de "uyarılmış" , iki yıl hapse atılmış ve gazetecilik yapması yasaklanmıştı.
Yılmadı yüreğini, mesleğine katık etti, kafasına sopalarla vurularak öldürüldü. Önceki gün ülkenin doğusundaki endüstri bölgesi Donetsk'in Slavyansk kentinde iki bin kişi tarafından uğurlanan İhor'un katilleri henüz bulanamadı. Ama tahmin etmek zor değil.
Serbest cinayet pazarı
İhor'dan önce öldürülen gazeteci Georgiy Gongadze'nin cesedi başı kesilmiş olarak ormanda bulundu. Cesedin Georgiy'e ait olduğu ancak DNA testinden sonra belli oldu. Kiev Savcılığı, gazeteci cinayetini ancak 26 Şubat 2001'de kabul etti.
Bu cinayeti soruşturmak için Ukrayna Parlamentosu tarafından kurulan araştırma komisyonu uzmanı Valery Ivassiouk , Ukrayna Gizli Servisi (SBU) tarafından tehdit edildiği için İngiltere'ye sığınmak zorunda kaldı.
Her şey o kadar o kadar çıplaktı ki, kamuoyu da bu cinayetin sorumlularını biliyordu. Ukrayna'da dilden dile dolaşan söylenti , bu cinayetin Devlet Başkanı Leonid Kuçma'nın odasında planlandığı yolundaydı.
Cumhurbaşkanı Kuçma, İçişleri Bakanı Yuri Karavçenko'yu zanlı görerek görevden alan kararnameyi imzalamamak için 27 Mart'a kadar direndi. Sonunda imzaladı.
Sovyetler Birliği'nin birikimleri serbest pazara çıkmıştı. Eski baskıcı rejimin yozlaşmış bürokratları, "parti"siz hale gelince, ipten kazıktan kurtulmuş bir kıyıcılığa erişmişlerdi.
Düşünsenize 36 bin işletme satılıyor, devlet kasasına sadece 180 milyon dolar giriyor. Soygun bu kadar iştah kabartıcı olunca da serbest pazara gazeteci dayanmıyor .(NA/NU)