Zaman çabuk geçiyor. Olağanüstü hâl artık olağan haldir. Önce “olağanüstü hâl” hukuku gereğiydi, olağan hale dönüştürüldü ve alışılmış olup, şimdi hukuk; OHAL gibidir.
23 Ocak 2017 tarihli ve 29957 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 685 sayılı Kanun Hükmünde Kararname gereğince KHK işlemlerine karşı kapalı olan “itiraz” yolu (!) açılmış ve Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kurulmuştu. Demek ki; Komisyon’un bir yıllık geçmişi vardır.
Sonra bu Komisyon ne yapar ne eder unutuldu ve yaşamın olağan haline karıştı gitti. Sadece itiraz edenleri ilgilendiren bir başvuru “yolu” haline dönüştü.
Yazmıştık... OHAL işlemlerine karşı itirazları “İnceleme Komisyonu” etkin ve etkili bir hak arama yolu değildir. Tekrarlıyoruz, çünkü böyle olduğu anlaşıldı.
Hatırlayalım; Kanun Hükmünde Kararnamelerle görevlerine son verilenlerin açtıkları davalar en yüksek dereceli Mahkemeler Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi dahil olmak üzere ulusal ve ulusalüstü yargı yolu mercileri tarafından sürekli reddedilmişti.
Bunun üzerine “yargı yolu” veya “hukuk yolu” olsun, ama sadece olsun diye düşünüldü. Terör örgütlerine, Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı olduğu gerekçesiyle başka bir idari işlem tesis edilmeksizin doğrudan kanun hükmünde kararname hükümleri ile tesis edilen işlemlere ilişkin başvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak amacıyla 685 sayılı KHK ile Komisyon kurulmuştu.
Komisyon KHK işlemlerine karşı yapılan itirazları; kabul edebilir veya reddedebilir. KHK’nin içerik denetimini yapamaz ve denetleyemez. Tazminata hükmedemez. Başvuranın görevine geri iadesine karar veremez. Başvurular yani işleme karşı “itirazlar” hakkında sadece ret veya kabul kararı verebilir.
Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu’na nasıl başvuru yapılacağı 12 Temmuz 2107 tarihli ve 30122 mükerrer sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonunun Çalışmasına İlişkin Usul ve Esaslar Tebliğinde belirlenmişti…
Komisyon kararları, kişilerin en son görev yaptıkları kurumlara gönderilecek ve bu kurumlar tarafından başvurucuya tebliğ edilecektir.
Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kararlarına karşı, kararın tebliğinden itibaren altmış gün içinde Hâkimler ve Savcılar Kurulunca belirlenmiş olan Ankara 19 ve 20. İdare Mahkemelerinde iptal davası açılabilecektir.
Kısaca; icra kabiliyeti olan bir hüküm kurumaz.
Komisyon tarafından yapılan ve basına yansıyan açıklamalara bakalım…
OHAL kapsamında yayımlanan KHK’lar ile kişiler hakkında 107.175’i kamu görevinden çıkarılma olmak üzere toplam 111.895 tedbir işlemi gerçekleştirilmiş…
17 Temmuz 2017 tarihinden itibaren KHK ile hakkında işlem yapılanlar tarafından Komisyona yapılan başvuruların süresi 23 Ekim 2017’de sona ermiş. 22 Aralık 2017 tarihi itibariyle başvuru sayısı 103.276’ya ulaşmış... Kurumlardan intikal eden personel dosyaları, mahkeme dosyaları ve eski başvurularla birlikte toplam 212.554 adet “evrakın” tasnif, kayıt ve arşivleme işlemleri tamamlanmış.
24 Aralık 2017 tarih ve 30280 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 695 sayılı KHK ile haklarında doğrudan işlem tesis edilen gerçek ve tüzel kişiler tarafından OHAL işlemlerine karşı yapılacak itirazlar için son başvuru tarihi 21 Şubat 2018 olarak açıklanmıştı…
12 Ocak 2018 tarihli ve 30299 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 697 sayılı KHK ile haklarında doğrudan işlem tesis edilen gerçek ve tüzel kişiler tarafından itiraz ve başvuru için son tarih ise 12 Mart 2018 olarak duyuruldu.
Komisyona son başvuru tarihleri 21 Şubat 2018 ve 12 Mart 2018…
Komisyon açıklamasına göre; 18 Ocak 2018 tarihi itibariyle 22 Aralık 2017 tarihinden itibaren karar vermeye başlamış olan Komisyona yapılan başvuru sayısı 104.789 ve incelemesi devam eden başvuru sayısı 101.885’tir.
18 Ocak 2018 tarihi itibariyle Komisyon tarafından üzerinde inceleme yapılan toplam dosya sayısı ise 3.110. Aynı tarih itibariyle 206 başvuru hakkında “mahkemelere gönderme” şeklinde olmak üzere, başvurular hakkında 1.984 ön inceleme ve yinebaşvuru dosyaları üzerinden 40’ı kabul ve 880’i ret olmak üzere 920 inceleme kararı verilmiş.
Komisyon tarafından 2 Mart 2018’de yeni bir açıklama daha yapıldı…
OHAL kapsamında doğrudan kanun hükmünde kararname hükümleri ile tesis edilen kamu görevinden çıkarma, öğrencilik bursunun kesilmesi, emekli güvenlik personelin rütbelerinin alınması ve kapatılan kurum ve kuruluşlara ilişkin yapılan başvurular ile ilgili Kurumlardan intikal eden personel dosyaları, mahkeme dosyaları ve eski başvurularla birlikte tasnif, kayıt ve arşivlenen evrak sayısı toplam 335.000 olmuş…
Bu açıklamaya göre OHAL İnceleme Komisyonunun son durumu:
“28 Şubat 2018 tarihi itibariyle Komisyona yapılan başvuru sayısı 107.076’dır. Komisyon tarafından verilen karar sayısı (6.400) dikkate alındığında, incelemesi devam eden başvuru sayısı 100.676’dır.
22 Aralık 2017 tarihinden itibaren karar verme sürecine başlamış olan Komisyon tarafından 28 Şubat 2018 tarihi itibariyle verilen karar sayısı;
(1) Başvurusu bulunan kişilerden KHK ile iade olanlara ilişkin verilen 1.984 ön inceleme kararı,
(2) Başvuru dosyası üzerinden verilen (100’ü kabul, 4.316’sı ret) 4.416 inceleme kararı,
olmak üzere toplam 6.400’dır.”
Komisyon’dan yapılan açıklamaya göre 4 bin 416 dosya içinden sadece yüz kişinin başvurusu kabul edilmiş, 4 bin 316 başvuru reddedilmiş.
Tüm bu sayısal verilerden nasıl bir sonuç çıkarılabilir?
Komisyon açıkça hukukun ve adaletin zaman kaybıdır. Öte yandan ön koşul olarak Komisyona başvurulmadan mahkemelerde dava açılamayacağına göre; yargıya etkili erişim hakkını ihlal eden bizatihi bu başvuru yolunun kendisidir.
Bu sonucu doğuran ve böyle bir “komisyon” oluşturma konusunda bir anlamda verdiği “ret” kararlarıyla yol gösteren Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ta kendisidir…
Mahkemeye etkili erişim hakkı hukuki ve fiili erişim demektir.
Komisyon bir mahkeme değildir, sadece KHK işlemlerine karşı itiraz incelemesi yapar.
Mahkemeye etkili erişim hakkı; davanın devlet tarafından makul olmayan süre boyunca duraklatıldığı zaman da ihlal edilmiş demektir.
Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonun hak arama hakkının duraklatıldığı ve mecburi bekletme yapılan duraktır. Ulaşılacak son istasyonu meçhuldür. Adalete ve yargıya erişim için umut yaratır gibi bekletilen bu durakta boşa geçen zaman umutsuz bir bekleyiştir sadece!
“Adil yargılanma hakkının temel unsurlarından birisi mahkemeye erişim hakkıdır. Mahkemeye erişim hakkı, uyuşmazlığı hakkında nihai ve icra edilebilir karar verecek bir mercii önüne uyuşmazlığı götürme hakkı olarak tanımlanabilir. Bu nedenle mahkemeye erişim hakkı aynı zamanda mahkemeden icra edilebilir bir karar almayı da içerir” (Anayasa Mahkemesi kararından. E. 2011/33, K. 2012/54. 11.04.2012 tarih).
İnceleme Komisyonu kararı itirazın “kabulü” bile olsa icra edilebilir bir karar değildir.
Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu; “icrai” bir etkisi olmayan karar verme yetkisiyle kurulmuş bir yol olarak hukuk ve adalete erişim önünde engeldir.
Sayısal verilerden çıkan sonuca bakılırsa; OHAL İnceleme Komisyonunun yargıya etkili erişim hakkının ihlal edildiği anlaşılmıştır. (Fİ/EKN)