Michel Foucault "Deliliğin Tarihi" adlı eserinde, akıl ve akıldışı arasındaki bölünmeden yola çıkarak, kimliklerin ‘aynı’nın iktidarı olduğunu belirtir.
Hakikaten de klasik çağlardan bu yana kimlik bizlere dayatılan bir şeydir. Kimliğin dışında kalan öteki figürü aynı olanın tanıyamadığı bir sapmaya dönüşür. Dolayısıyla her kimlik bir özdeşleştirmeye mahkûmdur. Kimliğe dair olmayan öteki figürü ise bir iktidar eylemine maruz kalır. Bu eylemin adı ise kuşkusuz şiddet eylemidir.
Böyle bir kimlik eleştirisiyle giriş yapmamın sebebi ise bu yıl Documentarist’te gösterime giren bir belgesel.
Belgeselin adı ‘When I was a Boy, I was a Girl’. (Türkçe adı ‘Ben Hep Kız Çocuğuydum. Orijinal ismi ise ‘Ja Kada Sam Bila Klinac, Bila Sam Klinka)
2013 yapım, Ivana Todarovic yönetmenliğindeki belgesel Sırbistan’in başkenti Belgrad’da yaşam mücadelesi veren bir trans kadın hakkında.
İsmi ‘Goca’ olan bu trans yaşadığı toplumda dışlanmakta. Fakat tüm dışlanma ya da toplumsal normların şiddetine karşın yaşam mücadelesi veriyor. Yazının girişinde de belirttiğim üzere kimlik bir özdeşleştirme olduğu için kimliğin dışına itilen öteki figürü de bir sapma olarak kabul görür. Belgeselde Goca çarşıda yürürken dahi tüm bakışları üstüne çeker ve yer yer taciz dolu bakışların kurbanı olur. Yaşamını sürdürebilmek için seks işçiliği yapan Goca, aynı evde kaldığı arkadaşlarının da tacizine maruz kalır. Ev arkadaşlarından biri Goca’nın biriktirdiği paraları çalmaya çalışır.
Böylesine şiddet dolu bir yaşamda mücadeleye devam eden Goca, belgeselin sonunda sahneye çıkar ve hikâyesini anlatmaya başlar. Sahnede bir yanda hikâyesini anlatırken bir yandan da tüm kadınlık hallerini performe ederek tüm toplumsal cinsiyet kodlarını altüst eder.
Goca bu yaşam mücadelesinde iktidarın çevrelemiş olduğu tüm o sabit kimliklerden kaçarak bir yaşam etiği oluşturmaya çalışan bir figür. İktidarın olduğu yerde direniş de vardır. İşte Goca direnen ve bir yaşam tarzı geliştirmeye çabalayan biri.
Goca’nın yaşam mücadelesi politik olanın üretiminde hepimize ilham kaynağı olabilir. (İCB/HK)
* Documentarist'in ayrıntılı programı için tıklayın.