Türkiye basınındaki ayrışma gittikçe derinleşiyor. Berkin Elvan’ın 269 gün komada direndikten sonra hayatını kaybetmesi üzerine iki gündür bu ayrışma daha da görünür hale geldi.
Gazetelerin birinci sayfalarında dün yapılan yüz binlerin yürüdüğü uğurlama töreni vardı. Bu halk hareketinin manşetten verilmemesi, dün Berkin Elvan’ın hayatını kaybetmesini haber olarak görmemek ya da “sıradan”, “önemsiz” bir haber olarak görmek gibi üzerinde durulması gereken bir “habercilik faciası”.
Kaç kişinin katıldığı konusunda tahmin muhtelif olsa da son yılların en kalabalık cenaze törenlerinden birini manşet yapmamak mesleki değil açık bir biçimde siyasi bir tercih.
Manşetler
Yazılı basının büyük bir bölümü Berkin Elvan’ın uğurlanmasını ayrıntısıyla izleyip, manşetten duyurdu.
Tarihe not düşmek için bu manşetleri sıralayalım:
Aydınlık: Berkin dirilişi
Birgün: Öldürmekle bitmeyiz
Bugün: Türkiye ayakta
Cumhuriyet: Destanı halk yazdı
Evrensel: O ekmeği almadan dönmeyeceğiz
Habertürk: Berkin cennette
Hürriyet: Yol arkadaşı yüz binler
Karşı: Senin o emrin var ya…
Milliyet: Bir güvercin havalandı
Özgür Gündem: Yaşatacağız
Posta: Yeter artık
Radikal: Elveda Küçük Prens
Sol: Bu halkı durduramazsın
Sözcü: Milyonlara 16 kilo ağır geldi
Taraf: Vicdanlar yürüdü
Vatan: Yüz binler uğurladı
Yurt: Berkin’e sevgi seli
Berkin’e manşette yer bulamayanlar
Gazetecilik açısından asıl incelenmesi gerekenler ise halk sokaktayken haberi “küçültme” ya da “tersinden” yorumlama yoluna giden gazeteler. Bu bakış açısını tespit etmek kolay ama nasıl bir kafa yapısının sonucu olduğunu anlamak kolay değil.
En ilginç vaka Zaman gazetesi. 17 Aralık’taki kopuş ardından AKP hükümetiyle manşetten itiraz eden, “muhalefet” yapan gazete, haberi manşete taşımadı. Üstelik oldukça küçük bir yere sıkıştırdı.
Akit’ten başlıkta “cemevi” vurgusu
Akit haberi sürmanşetin sağında gördü. Başlık “Berkin Elvan Cemevi’nden Defnedildi”. Haberlerde başlıkta fazladan bilgi verilebilir ancak, özne Akit gibi “Aleviliği ötekileştiren” yayın çizgisi yürüten bir gazete olunca, başka bir anlamı oluyor. Haberin ana sayfadaki spotunda şu cümle zaten gazetenin tarafını bir kez daha ortaya koyuyor: “ Berkin’in ölümünü bahane eden bazı marjinal gruplar yine yol kesip polisle çatıştı.”
Akşam: Gizli yorum
Akşam gazetesi, birinci sayfadan gördüğü haber için en alt sol köşeyi uygun bulmuş. Başlığı empati vaat ediyor: “Elveda Berkin çocuk”. Ancak spot alabildiğine soğuk, ortadan ancak gizli yorum barındırıyor. Örneğin “kafasına gaz kapsülü isabet eden” deniyor yani “şansızlık; “269 gün sonunda” deniyor ama komada kaldığı atlanıyor; ve “yaşamını yitiren” deniyor yani sonuçta Berkin’in “öldürülmüş” olduğu, bunun bir cinayet olduğu söylenmemiş oluyor.
Güneş: Arınç ve Çiçek ile
Güneş gazetesinin yaklaşımı da Akşam gibi; başlıkta empati “Berkin’e veda”. Farklı olarak sürmanşetten gördüğü habere Bülent Arınç’ın ve Cemil Çiçek’in resmi taziye mesajlarını gördü; ayrıca uğurlamaya gelen kalabalığın gösterildiği fotoğrafın üzerine iki kırmızı patlangaç (uzaktan bakıldığında kan lekesini anımsatıyor) “Gösteriler kana bulandı” ve “Polis biber gazından şehit oldu” haberleri girilmiş.
Sabah: Başlıkta empati, haberde mesafe
Başlıktan empati yapıp (Berkin’e Türkiye ağladı), haberde mesafeli duran diğer gazete Sabah ise habere ilk sayfada sağ alt köşede yer bulmuş. Hemen altına “İstanbul’da göstericiler ateş açtı: 1 ölü, 2 yaralı” haberinin başlığını girmiş. Gazete basıma girdiği saatlerde ateşi kimin açtığına Sabah vakıf olmuştu anlaşılan.
Star olay çıkmamasına sevindi
Habere sağ alt köşede yer bulan diğer gazete Star’ın başlığı “Berkin’e saygı” idi. Star haberde “cenazede olay çıkmamasına” sevinmişti; ancak hemen altına bant haberde başlık şöyle “ Cenaze bitti sokaklar karıştı”. Star’da ilginç bir nokta da Yusuf Ziya Cömert, Ahmet Taşgetiren ve Halime Kökçe’nin köşe yazılarını Berkin Elvan’a ayırmaları ve gazetenin bu yazıları ilk sayfadan haberin yanında duyurması.
Takvim'e göre çapulcu işbaşında
AKP yanlısı basın arasında haberi Takvim manşetten ve neredeyse tam sayfa vererek farklı davrandı. Ancak bu farkın ne anlama geldiği haberin başlığında (Çapulcu işbaşında) ve spotunun ilk cümlesinden anlaşılıyor: “Berkin’in ölümünü fırsat bilen paralel yapı, AB ve medya, halkı kışkırttı.
Türkiye tavrını yumuşattı
Köşe yazarlarından Balçiçek İlter gazetenin dünkü sert tavrı nedeniyle istifa etmişti. Türkiye bugün “15 yaşındaki Berkin için ortak mesaj: Bu son olsun” başlığını kullandı. Spotta sağcısı solcusu herkesin “Berkin gibi genç fidanlar artık toprağa düşmesin” dediği yazıldı.
Yeni Şafak valiyi dinledi
Haberi dün küçük bir kupürle gören gazete tören sonrası, polisin gaz ve tazyikli suyla saldırısını manşete taşıdı. Ancak bir gün önceki gibi Berkin’i değil değil, yapılan protestoları haberleştirdi. Yeni Şafak’a göre valinin emriyle polis hassas davranmıştı, ancak “eylemciler” havai fişekle Taksim’e girmeye çalışmıştı. (HK)