Anayasa Mahkemesi ifade özgürlüğü ve Anayasanın 26’ıncı maddesi ile ilgili başvurular hakkında üç önemli kararını bireysel başvuru şikâyetleri üzerine aldı.
İlki Çine/Emin Aydın ile ilgili başvuru numarası 2013/2602 olan 23.01.2014 tarihli kararıdır. (13.03.2014 tarihli ve 28940 Sayılı R.G.) Bu karar daha sonra verdiği Twitter ve Youtube hakkındaki kararlarında atıf yapılan, referans alınan bir karar olmuştur.
İkincisi Twitter hakkındaki Anayasa Mahkemesinin İkinci Bölüm 2.4.2014 tarihli 2014/3986 Başvuru nolu kararıdır. (03.04.2014 tarihli ve 28961 Sayılı R.G.)
Üçüncüsü ise,Anayasa Mahkemesinin başvuru numarası: 2014/4705 ve karar tarihi 29.5.2014 olan Genel Kurul Kararıdır ( 06.06.2014 tarihli ve 29022 Sayılı R.G.)
Anayasa Mahkemesi hem Twitter ve hem Youtube kararında Çine/Emin Aydın kararındaki gerekçelerine atıf yaptı.
Twitter’ın kapatılmasından hemen sonra Youtube kapatılmıştır. Şimdi Anayasa Mahkemesinin kararında yazılı olan bu ilginç sürece yakından bakalım.
TİB, 27.03.2014 tarihinde youtube.com isimli internet sitesine erişimi engellemiş ve sayfada “idari tedbir” uygulandığını youtube sayfasında duyurmuştur.
Youtube’un kapatılmasının ardından Anayasa Mahkemesine 4 Nisan tarihinden itibaren 24.04.014 tarihine kadar birisi Youtube LLC Corporation Service Company ve diğerleri youtube kullanıcıları tarafından sekiz ayrı bireysel başvuru şikâyeti yapıldı. Birleştirilerek incelenen bu başvurucuların ortak noktası; video paylaşım sitesi youtube.com isimli internet sitesine erişimin engellenmesine dair 27.3.2014 tarihli Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı işleminin Anayasa’nın 22. 26. 27. 40. 48. ve 67. maddelerinin ihlal edildiği savıdır.
Gölbaşı Cumhuriyet Savcılığının 17.03.2014 tarihli talebi üzerine Gölbaşı Sulh Ceza Mahkemesi 15 adet URL bazlı youtube.com hesabına erişimin engellenmesine, TİB tarafından bahse konu içeriklerin erişime engellenmesine yönelik kararın bildirilen süre içinde gereğinin yerine getirilmemesi durumunda IP ve alan adı yoluyla sitedeki tüm yayının erişiminin engellenmesine, bahse konu içerikler ve aynı nitelikteki diğer içerikler tamamen kaldırılıncaya kadar erişime engelin devam etmesine karar vermiştir. (27.3.2014 tarih ve Değişik İş No. 2014/358 Karar)
TİB, bu karar üzerine 28.3.2014 tarihinde anılan siteye girişteki duyuruyu “Bu internet sitesi (youtube.com) hakkında Gölbaşı Sulh Ceza Mahkemesinin 27.3.2014 tarih ve 2014/358 sayılı kararına istinaden ve 5651 sayılı Kanunun 8. madde 1/b bendi uyarınca Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı tarafından KORUMA TEDBİRİ uygulanmaktadır.” şeklinde değiştirmiştir.
Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı, Gölbaşı Sulh Ceza Mahkemesine başvurarak kararın kaldırılmasını talep etmiştir. Mahkeme ilk kararını gözden geçirmiş ve 15 adet URL bazlı youtube.com hesabına erişimin engellenmesine dair kararın aynen devamına, buna karşılık "youtube.com"isimli internet sitesinin erişime kapatılmasının tüm kullanıcılarının Anayasa’nın 26. maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğü ihlal edildiğinden tüm yayına erişimin engellenmesine dair kararın kaldırılmasına karar vermiştir. (4.4.2014 tarih ve Değişik İş No. 2014/381sayılı kararı)
Karar tebliğ edilmiş ancak TİB bu kararı uygulamamış ve karara itiraz etmiştir.
Gölbaşı Asliye Ceza Mahkemesi 15 adet URL bazlı “youtube” hesabına erişimin engellenmesine dair kararın aynen devamına, TİB tarafından gösterilen içeriklerin (linklerin) erişime engellenmesinin “youtube.com”a bildirimine rağmen ilgilisi tarafından bildirilen süre içinde gereğinin yerine getirilmemesi durumunda söz konusu internet sitesinin tüm yayınına erişimin engellenmesine ve suça konu içerikler kaldırılıncaya kadar erişim engelinin devamına karar vermiştir. (4.4.2014 tarih ve Değişik İş No. 2014/81 sayılı kararı)
Bu defa 4.4.2014 tarihinde Gölbaşı Cumhuriyet Başsavcılığı, Gölbaşı Asliye Ceza Mahkemesince verilen bu karara itiraz etmiştir. İtirazı inceleyen Gölbaşı Asliye Ceza Mahkemesi usul ve yetki ihlali ile verilen 2014/81 D. İş Sayılı Asliye Ceza Mahkemesi kararının yok hükmünde sayılmasına, youtube.com internet sitesindeki tüm yayına erişimin engellenmesine dair kararın kaldırılmasına karar vermiştir. Mahkeme Gölbaşı Sulh Ceza Mahkemesinin 4.4.2014 tarih ve 2014/381 D. İş Sayılı kararında belirtilen 15 adet linke erişimin engellenmesine dair kararın aynen devamına ve ilgili www.youtube.com internet sitesinin bu şekilde erişime açılmasına, kararın bir suretinin TİB, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) ile Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına gönderilmesine kesin olarak karar vermiştir. (9.4.2014 tarih ve Değişik İş No. 2014/91 sayılı karar)
Gölbaşı Asliye Ceza Mahkemesinin 9.4.2014 tarihli “kesin” kararına rağmen “youtube.com” isimli video paylaşım sitesi erişime açılmamıştır.
Bu arada Youtube LCC tarafından erişimin engellenmesine ilişkin karara karşı açılan davada Ankara 4. İdare Mahkemesi 2.5.2014 tarih ve E. 2014/655 sayılı kararıyla yürütmenin durdurulmasına karar vermiş anılan karar 7.5.2014 tarihinde TİB’e tebliğ edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi Birinci Bölüm tarafından başvurunun Genel Kurulda değerlendirilmesine karar verilmiş ve öncelikle “kabul edilebilirlik” incelemesi yapılmıştır.
AYM kararında; başvurucular tarafından potansiyel olarak var olduğu kabul edilen birden fazla başvuru yolunun kullanıldığı; Gölbaşı Asliye Ceza Mahkemesinin kesin nitelikteki kararı ile Ankara İdare Mahkemesinin yürütmeyi durdurma kararına rağmen anılan internet sitesine erişimin engellenmeye devam edildiğini belirtmiştir. AYM göre; “Oysa hukuk devletinde yargı kararının uygulanması, yalnızca şeklen bir yerine getirmeyi değil, objektif koşullar altında, olabilecek en kısa süre içinde, tespit edilen hukuka aykırılığın giderilmesini gerektirir”. Çünkü ifade özgürlüğü, demokratik toplumun temellerinden biri olup toplumun ve bireyin kendini geliştirmesi için vazgeçilmez koşullar arasında yer alır.
AYM’ye göre; Youtube’un da dâhil olduğu sosyal medya, medya içeriğini oluşturmak yayınlamak ve yorumlamak şeklinde bireysel katılıma imkân veren, şeffaf ve karşılıklı iletişim kurulan bir platformdur. “Bu gibi internet siteleri günümüzde sosyal medyada dünyadaki tüm kullanıcıların bir arada iletişime geçebildiği yorum, mesaj, bilgi, eleştiri, satış ve tanıtımların yapıldığı etkili bir alan haline gelmiştir. İnternetin sağladığı sosyal medya zemini kişilerin bilgi ve düşüncelerini açıklama, karşılıklı paylaşma, yayma ve haberleşmeleri için vazgeçilmez nitelikte olup, bu tür sitelere yapılan müdahalelerin milyonlarca bireysel kullanıcıyı etkilediği açıktır. Tedbir niteliğinde dahi olsa, bir kullanıcı tarafından paylaşılan içerik nedeniyle sitenin tamamının erişime kapatılması halinde bütün bireysel kullanıcıların siteden yararlanması imkânsız hale gelmektedir.”
Sonuç olarak tıpkı Twitter kararında olduğu gibi “idari yargıda yürütmeyi durdurma talepli olarak açılan davada yürütmenin durdurulmasına karar verilmiş olmasına rağmen” kararın gereğinin yerine getirilmemesi ve siteye erişimin ne zaman sağlanacağı konusundaki belirsizliğin sürmesi nedeniyle idari yargı yolunun etkili olmadığına ve bu başvuru yolunun temel hak ihlalinin ortadan kaldırılması bakımından tüketilmesi gerekli etkili bir yol olmadığı sonucuna varmıştır. Özetlenen bu gerekçelerle Anayasa’nın 26. maddesine ilişkin başvuruların kabul edilebilir olduğuna karar vermiştir.
Anayasa Mahkemesinin esasa ait gerekçesi ayrı bir yazı konusudur. Ama en dikkat çekici bölümü “kanunsuzluk” hakkındadır. AYM, “youtube.com sitesine erişimin tümüyle engellenmesine yönelik müdahalenin, yeterince açık ve belirgin bir kanuni dayanağa sahip olmadığını” tespit etmiştir. Ayrıca bu nedenle, yani “kanuni dayanaktan yoksunluk” yüzünden siteden yararlanan tüm kullanıcıların ifade özgürlüğüne ağır müdahale niteliğinde olan söz konusu idari işlemin, başvurucuların Anayasa’nın 26. maddesinde korunan ifade özgürlüklerini ihlal ettiğine karar vermiştir. (Fİ/HK)