Yılın son ekinde, bu yıl tanıttığım çocuk ve gençlik kitaplarından gönlümün kaydıklarını sizlerle paylaşayım, bu kitapları sizlere hatırlatayım istedim. Bir yıl boyunca severek okuduğum kitapların hepsini buraya sığdırmam mümkün değil elbet.
Yılın en dokunaklı kitabı herhalde "Çizgili Pijamalı Çocuk"tu. Bu 2. Dünya Savaşı öyküsü, tel örgülerin iki tarafındaki iki oğlan çocuğunun dostluğunu, çocukların ve çocukluğun her tür ideolojinin ve savaşın ötesinde olduğunu anlatıyordu.
Sarsıcı finaliyle insanın aklından günlerce çıkmayan, çok yalın ve iyi yazılmış bu roman, gençler kadar yetişkinler tarafından da okunmayı bekliyor (Babam ve Oğlum filminde olduğu gibi, Çizgili Pijamalı Çocuk'u okuyup da ağlamayacak insan yavrusu var mıdır acaba!).
Eğlencenin alası burada
Gözyaşı dökmek yerine kahkaha atmayı tercih edecekler için "Pıtırcık"ın maceralarından daha güzel ne olabilir! "Pıtırcık", daha önce yayımlanmamış yüze yakın öyküsüyle sevenlerine tekrar merhaba dedi bu yıl.
İşi gücü şamata olan, başı sıkışınca zırlayan, iyi kalpli ama afacan "Pıtırcık"a bilinmeyen bu öykülerinde yine eski dostları eşlik ediyor: Durmadan tıkınan Lüplüp, babası çok zengin olan Gümüş, çok kıyak bir düdüğü olan Sırım, tatlı Sırma (Prtırcık ilerde onunla evlenecek), sınıf 1.'si ve öğretmenin kuzusu Çarpım, sınıfın sonuncusu Dalgacı, önüne gelenin burnuna yumruk atmaya bayılan Toraman ve kara gözleriyle pek övünen gözetmen Karagöz...
"Pıtırcık'ın Bilinmeyen Öyküleri"nden daha şamatalı bir kitap bulup getirene benden bir fırıldak, beş misket ve iki kâğıt uçak hediye (pazarlık yapılmaz)!
Söz eğlenceden açılmışken, eğlenceyle bir arada düşünemediğimiz matematik, fen, tarih, coğrafya, arkeoloji gibi birçok konuyu komik ve esprili bir dille aktaran "Eğlenceli Bilgi" dizisinden bahsetmemek olmaz.
"Bilim insanları ölü kuşları ne için kullanıyor? İki maymun ve bir köpek nasıl astronot oldu? Tarihin en büyük deniz savaşını kazanan, tarihimizin en önemli amirali kimdir? Üzerine yedi kez yıldırım düştüğü halde bir adam nasıl sağ kalır?" gibi soruların yanıtlarını veren diziden bugüne kadar 60 kitap yayımlandı.
11-14 yaş grubu için bilimi zor ve sıkıcı olmaktan çıkaran bu diziyle çocuklar, bildikleriyle anne babalarını geçtiler!
Çocuklara sanat sürprizi
Herhalde yılın en güzel sanat kitapları İş Kültür'den geldi: Her biri birbirinden farklı bir resim tekniğiyle yapılmış, farklı ülkelerden 22 sanat eserini ve bunların yapılış yöntemlerini anlatan "Sanat Hazineleri"yle dünyanın en bilinen ve sevilen resimlerini bir araya getiren, ressamları ve ressamların hayatlarını, resimlerini nasıl yaptıklannı, sanatın ne olduğunu ve insanlar için önemini anlatan "Benim Sanat Kitabım" çocukların kendi sanatlarını yaratabilecekleri internet linkleriyle zenginleştirilmiş ve oyun oynamalarına müsait birer sanat eseri!
Julia Donaldson'ın yazdığı ve Axel Scheffler'ın resimleriyle şenlendirdiği "Tostoraman", "Süpürgede Yer Var Mı?", "Kasabanın En Şık Devi" adlı kitaplar, resimli kitapların da birer sanat eseri olduğunun bir kez daha ispatı oldu.
Cin gibi bir farenin kendisini yemek isteyen baykuş, yılan ve tilkiyle başa çıkmak için uydurduğu (uydurduğunu sandığı) korkunç dişli, korkunç pençeli Tostoraman'ın, kasabanın en hırpani devi olmaktan usanan ama ne kadar çabalarsa çabalasın şık bir dev olmayı başaramayan George'un ya da mırlayan kedisiyle süpürgesine oturmuş uçan cadının maceraları, okumayı sökmeye çalışan ya da henüz sökmüş çocuklar için yılın keşfi olabilir.
Öğrenmenin büyüsü
Dünyanın başka yerlerinde çocukların nasıl yaşadıklarını, nasıl okullarda okuduklarını, boş zamanlarında neler yaptıklarını ya da kendi kültürlerine, kendi geleneklerine uygun biçimde nasıl dua ettiklerini, kutladıkları dini bayramları ve merasimleri, temel hak ve özgürlüklerini ne derece kullanabildiklerini öğrenmek ve dünya çocuklanyla buluşmak isteyen çocuklar için "Benim Ailem", "Benim Hayatım", "Benim İnancım" ve "Benim Okulum" adlı kitaplar, Peru'dan Eritre'ye, Ürdün'den Malezya'ya beş kıtadan çocuğun hayatını, ailesini ve inancını bol dipnotlu, tekrar tekrar dönüp bakılacak birer albüm şeklinde sunuyor.
İlginç ve başarılı
Sözlükleriyle tanıdığımız Redhouse, "Redhouse Kidz"le dünyanın gerçekten farklı köşelerinde üretilen çocuk edebiyatını Türkçeleştirerek belki de yılın en ilginç işlerine imza attı. 7-12 yaş grubu için İspanya'dan "Uçuk Kaçık Mıstık" güç ve şiddet kullanmadan da kahraman olunabileceğini anlatan bir Etiyopya halk masalından uyarlanan Kahraman; dürüstlük, yardımseverlik ve minnettarlık temalarını işleyen yine Afrika kökenli bir halk masalından uyarlanan Bekâr Fare ile, 3-7 yaş grubu için bir Portekiz masalından uyarlanan "Koş Balkabağım Koş", "Afrika'dan Çikolata", yine İspanya'dan "Bütün Gün Esneyen Prenses", Redhouse Kidz'in yayın çizgisinin ne kadar renkli olduğunun kuşbakışı bile fark edilmesini (umanm) sağladı.
Yeni yayınevlerinin armağanları
Güzel Kitaplar Yayınevi ve Kır Çiçeği Yayınları yılın en tatlı başlangıçları oldular. Güzel Kitaplar bebeklikten ilk gençlik çağına uzanan bir okuyucu aralığında okuyucusunu hayata hazırlamayı, kendi olmasına yardımcı olmayı hedeflerken, Kır Çiçeği Yayınları dünyadaki resimli kitap zenginliğini 0-7 yaş arası çocuklarla paylaşmayı arzuluyor.
Güzel Kitaplar'dan yaşlı Pettson'la kedisi Findus'un birkaç tavukla birlikte yaşadıklan çiftlikteki maceralan anlatan "Doğum Günü Pastası ve Tilki Avı", Kır Çiçeği Yayınlarından masallarda hep hain ve korkunç bir karakterde resmedilen kurdun bu önyargılan ortadan kaldırmaya çalışırken yaşadıklanm anlatan "Karda Ayak İzleri"yle çocuklara hoşgörü, barış, dayanışma gibi kavramları eğlenceli bir şekilde aktaran Elmer serisi güzel ve iyi bir yayıncılığın ipucunu veriyor.
Bir diğer başlangıç da "çocuk yayınları ve okuma kültürüyle ilgili" oldu ve Okyanus dergisi aramıza katıldı. Yerli ve yabancı yazarlarla söyleşilerin, her yaş grubuna özel okuma listelerinin ve kitap fallarının, dünya çocuk edebiyatıyla ilgili değerlendirme ve haberlerin, yeni çıkacak kitaplardan tadımlıkların yer aldığı ve iki ayda bir yayınlanan dergi, yeni yılı 3. sayısıyla karşılamaya hazırlanıyor.
Korkmakta fayda var!
"Büyük Korku Kitabı", Poe'dan Nerval'e Lovecraft'tan Maupassant'a edebiyat tarihinin en çarpıcı korku öykülerinden 21'ini bir araya getiren bir kitap. Üstelik tasarımı ve resimleriyle de genç okuyucusunun nefesini kesmeyi başarıyor.
Bu yılın bir diğer (hadi korku demeyelim) fantastik gerilimi de Altın Kitaplar'dan geldi: "Son Kara Kedi". Batıl inançlara, önyargılara direnmek gerektiği üzerine, aslında gerilimli olduğu kadar matrak da olan bu gençlik romanının yanına Almıla Aydın'ın Gezgin Dedektifler serisini de eklersek okuma listemizi polisiyeye de tamamlamış oluruz.
Çoğunluk yabancı yazarlardan söz ettim. Oysa bu yıl Vasıf Öngören'in "Masalın Aslı" adlı kült kitabı yeniden yayımlandı. İnsanlık tarihini, uygarlığın ve üretimin birbirine bağlı tarihini çocuklara masallar şeklinde anlatan iki ciltlik "Masalın Aslı" belki de çocuklardan önce anne babaların okumaları gereken bir kitap.
Köyden kente göç etmiş Ayşe üzerinden çocuklara gerçekçi ve göz ardı edilmemesi gereken bir hikâye anlatan Ayşe'nin Günleri de kaçırılmaması gereken telif romanlardan.
Alışkanlık yapan öyküler
Semih Gümüş'ün çağdaş Türkiye edebiyatından derlediği öyküler "Ay'ı Boyamak" ve "Dikkat! Kırılacak Eşya" sadece 12 yaş üstü gençleri değil, yetişkinleri de Türkiye edebiyatının yetkin örnekleriyle buluşturdu. "Ay'ı Boyamak"ta Türkiye öykücülüğünün bugününü hazırlayan, Türkiye'nin farklı dönemlerine tanıklık etmiş 20 ustanın, "Dikkat! Kırılacak Eşya"daysa öykücülüğümüzün son dönemini yansıtan 20 yazarın 20 öyküsünü bulmak mümkün.
Çevirmen Niran Elçi'nin okumaya yeni başlayan çocuklar için yazdığı Karaböcü dizisini de bu yılın hoşluklarına unutmadan ekleyeyim.
Yeni yılda daha güzellerini okumak dileğiyle... (AT/GG)