Hükümetler, "uygulama planı"nın giriş bölümünde, "insan hakları ve gelişme hakkını da içeren temel özgürlükler dikkate alınarak", kültürel çoğulculuğa da değinecek ve bütün bu hakların barış, güvenlik ve istikrar ile birlikte sürdürülebilir kalkınma için "gerekli" olduğunu bildirecekler.
Bu bölümde insan hakları ve çok kültürlülüğe açıkça değinilmesi sivil toplumu biraz da olsa rahatlattı, çünkü görüşmeler sırasında G77 ülkeleri insani hakları ifadesini metinden çıkarmaya çalışıyordu.
STK'ların memnuniyetsizliği
Eylem planında tüketim ve üretim kalıplarının değişmesi konusunda üzerinde uzlaşılan metin sivil toplum kuruluşlarını (STK) memnun etmedi. Metinde kullanılan ifadeyle "10 yıllık bir çerçeve programı dahilinde bölgesel ve ulusal girişimlerin cesaretlendirilmesi ve desteklenmesi" çağrısı açık eylem talimatı içermiyor.
Sivil toplum gözlemcileri, daha bağlayıcı bir çerçeve programının başarılı olma ihtimalinin daha yüksek olacağına dikkati çekiyor.
STK'lar açısından sonuç olarak kabul edilen eylem planı, somut iyileştirmeler getirmese de korkulan büyük hataların önlenmesi olarak değerlendiriliyor.
"Temiz su"da olumlu adım
Eylem planının en somut ve olumlu maddelerinden biri ise, su. Temiz içme suyuna ve kanalizasyon sistemine erişimi olmayan insanların sayısının 2015 yılına kadar yarıya indirilmesi kabul edildi.
Sivil toplum kuruluşları, su konusunda kazanılan başarının son noktada enerji konusunda Amerika'nın istekleri doğrultusunda taviz verilmesi anlamına geldiğini bildirdi.
Yenilenebilir enerji
Yenilenebilir enerji konusunda önceleri olumlu adımlar atılması gündemdeyken, eylem planı fosil yakıtlardan geri dönüş konusunda ne zamansal, ne de yüzde olarak somut hedefler içeriyor.
Metin "oransal olarak" yenilenebilir enerjinin arttırılmasından bahsediyor ki; bu, hidrolik santralleri de içeriyor. STK'lar bu pasajı bir göz boyama olarak değerlendirirken, korkulduğu gibi nükleer enerjiye atıfta bulunulmamasını bile bir umut olarak görüyor.
69 paragraflık siyasi deklarasyon
Zirve'nin siyasi deklarasyonunu Güney Afrika Hükümeti hazırladı. 69 paragraf içeren metin fazla uzun bulundu; güzel sözler, ama somut olmayan maddeler içeriyor.
Özellikle toplumsal cinsiyet, şirketlerin sorumluluğu, yoksulluğun önlenmesi ve temel insan hakları, sivil toplumun katılımını ve iklim değişikliği konusunda atılacak adımlar metinde çok genel formüle edilmiş.
STK'lar somut tarih ve hedef içermeyen eylem planının aksine siyasi deklarasyonda "sürdürülebilir kalkınma" kavramının dünyanın geleceği için en önemli ve uluslararası kabul edilmiş prensip olmasını ise memnuniyetle karşıladılar.
Sivil toplum kuruluşları, delegelerin metnin üzerinde artık çok fazla tartışmasını yararlı bulmuyor, çünkü esen politik havanın bir iyileştirme yerine kötüleştirme getirmesinden korkuyor.
Kadınların son dakika başarısı
Sivil toplum kuruluşları forumunda hem görünürlük hem de içerik açısından zayıf kalan kadınlar, sürdürülebilir kalkınma ve sağlık konusunu içeren eylem planının 47. maddesinin değiştirilmesi için Sandton'da yaptıkları gösterilerde başarılı oldular.
Metinde yer alan "sağlık hizmetlerinin ulusal, kültürel ve dini değerlerle uyumlu olması" şeklindeki ifade sivil toplum kuruluşlarının baskısı ve Kanada ve Avrupa Birliği'nin (AB) desteğiyle gece yarısını gecen saatlerde değiştirildi. Sağlık konusunu içeren madde, "insan hakları ve temel özgürlüklerle uyumlu olması" şeklinde değiştirildi. (ZT/NM)