Bu sözler, Irak Dünya Mahkemesi Girişimi'nin (World Tribunal on Irak - WTI) aktif üyelerinden Dr. Jayan Nayar'a ait.
Dr. Nayar, Irak Savaşı'na karşı uluslar arası hareketler içinde aktif biçimde yer alan Roma'daki "Lelio Basso Halkların Kurtuluşu ve Hakları için Uluslar arası Vakıf"ın "Halkın Hukuku Programı" koordinatörü.(1)
Kendiliğinden oluşan düşünce
Irak'ın işgaline karşı bir Dünya Mahkemesi oluşturma düşüncesi, değişik ülkelerde kendiliğinden oluştu. 2003 yılı boyunca Berlin, Cakarta, Cenevre, Paris ve Cancun'da düzenlenen savaş karşıtı toplantılarda tartışıldı ve ilkesel olarak desteklendi.
25 Mayıs 2003'de, Cakarta Barış Konsensüsü, uluslararası savaş suçları mahkemesinin gerçekleştirilmesi konusunda kararlılığını açıkladı. Öneri Brüksel'deki Bertrand Russell Barış Vakfı'nın İletişim Ağı Konferansı'nda (European Network for Peace and Human Rights) 26-27 Haziran 2003'de tartışıldı ve toplantıda geniş destek gördü.
Irak Dünya Mahkemesi oluşturulursa, Irak halkı ve insanlığa yönelik işlenmiş savaş suçlarını araştırma olanakları neydi? Bu girişim en başarılı şekilde nasıl savaş suçlarını ortaya çıkarabilirdi?
Oluşturulan çalışma grubu, dünyanın çeşitli ülkelerinde, savaşın değişik yönlerine ve veçhelerine yoğunlaşacak bir oturumlar dizisi düzenlenmesini kararlaştırdı.
Türkiye'den gelen platform, sekreterya görevini, Brüksel, Hiroşima, New York, Londra ve diğer kentlerdeki gruplarla ilişki kurmayı üstlendi. İstanbul'da geçtiğimiz yıl Ekim ayında konsept, biçim ve amaçlar konusunda uluslararası Koordinasyon Komitesi toplantısı düzenlendi.
Şu ana kadar Londra, Münih, Monterry, Mumbai, Tokyo'da düzenlenen oturumlarda Irak savaşı değişik cephelerden ele alındı ve oturumlar dizisi Brüksel ve Hiroşima'da düzenlenecek oturumlarla sürecek. Irak Dünya Mahkemesi (WTI) son oturumu ise 2005 Mart'ında İstanbul'da gerçekleştirilecek.
"Türkiye'deki Savaş Karşıtı Hareket etkileyici"
Şu günlerde İstanbul'da bulunan ve Barış Girişimi'nin işbirliği ile Türkiye'de değişik meslek grupları ve Savaş Karşıtı Hareket içinde yer alan aktivistlerle görüşen Dr. Jayan Naya, Türkiye toplantılarında edindiği izlenimi "çok olumlu ve etkileyici" diye nitelendiriyor.
Naya, konuşmasında şu noktalara dikkat çekiyor:
* Birincisi, Türkiye'de insanların bu konuda taahhüt düzeyi çok yüksek. Bu alanda aktivist olarak çalışan grupların tüm üyeleri profesyonel insanlar, meslek kuruluşları, dernekler ve sendikalar, yani geniş bir topluluk temsil ediliyor. Bu çok önemli çünkü inanılmaz bir güç kaynağı ve bu tip bir girişimin iyi bir biçimde örgütlenmesi anlamına geliyor.
* Diğer yönü de Türkiye'de Irak Dünya Mahkemesi (WTI) ile ilgili büyük ölçüde politik angajman var. Stratejik soruların ortaya atılıp bunların sorgulanması ve bir sonuca ulaşmak için gereken taahhüt düzeyi çok yüksek.
* Irak Dünya Mahkemesi (WTI) Girişimi çerçevesinde düzenlenen her oturum, kendi içinde bir duruşma niteliğinde ve Irak Savaşı'na ilişkin kendi sonuçlarını çıkarıyor.
Uluslar arası hukuk konunun yalnızca bir yönü
* Uluslararası hukuk veya uluslararası hukuku etkileme bizim ilgi alanımızın yalnızca bir parçası. 8 Kasım 2003 tarihli Londra toplantısı'nda, uluslararası hukuk bakımından dikkatli bir soruşturma yapıldı.
* Ama bunun yanında bir çok başka konu var. Örneğin Britanya Başbakanı Tony Blair, "savaşın yasa dışı olması önem taşımıyor, yasa dışı olsa dahi biz doğruyu yaptık" dediğinde, böyle bir durumla karşılaştığımızda nasıl hareket edeceğiz?
* Bizim altını çizmeye çalıştığımız nokta savaşın yasallığının bambaşka bir dil ile sunulması. Örneğin tabloid gazetelerin olayı sunuş biçimi 'görüyor musunuz bunlar birtakım sol eğilimli insanlar, Irak halkının kurtuluşundan çok olayın teknik taraflarıyla meşgul olup savaşın çıkması yasal değildir diyorlar' şeklinde. Olay böyle sunulup gündeme getiriliyor.
* Bu tip algılamaları ve hükümleri kamuoyunun bilincinde değiştirmemiz gerekiyor. Yani yalnızca olayın uluslararası yasallığı açısından konuyu incelemek yeterli değil. WTI'nin amacı tüm bu bakış açılarını ve meseleleri incelemek. Önemli olmakla birlikte, yasallık meselesi olayın diğer cephelerinden yalnızca biri.
İstanbul sonuç oturumu
* Bu yönden 2005'de İstanbul'da yapılacak son toplantının amacı bu savaş legaldi- legal değildi gibi bir sonuç çıkartmak değil.
* 2005'e kadar düzenlenecek her oturum kendi yoğunlaştığı konuya yönelik bazı sonuçlarla İstanbul toplantısına gelecek. Bu bakımdan her oturum kendi içinde bir duruşma ve kendi duruşmasının ve araştırmalarının sonuçlarını üretiyor.
* Bu bakımdan öncelikle İstanbul kapanış oturumu bulguları, yargılamaları daha önceki toplantılardan çıkarılan dersleri bir araya getirecek somut sonuçlar üretecek.
* Daha önemli olan İstanbul toplantısında,yalnızca Irak'ta ve Irak Savaşı konusunda ne olup bittiği konusunda sonuçlar çıkarmak değil, geleceğin Dünya Mahkemeleri için temel soru ve tartışma konularının yaratılması.
* Bu bakımdan İstanbul toplantısının bir son değil, yeni bir başlangıç olacağını umut ediyoruz. Geçmişten çıkarılan derslerle ve Irak Dünya Mahkemesi (WTI)'nin bir sonucu olarak, İstanbul toplantısının, "Dünya Mahkemesi Girişimi"nin başlangıcı olmasını diliyoruz.
* Dünyada küresel militarizm, küresel ekonomi ve askeri endüstriyel meseleler arasındaki yakın ilişkilerin kamuoyuna yansıtılabileceği bir başlangıç. Savaş karşıtı hareketin gücü, küresel adalet ve dayanışmanın gücü, daha ileriye götürülmeli ve halkın bilincinde bir fark yaratılmalıdır. (YS/BB)
(1) Vakıf, Russell Savaş Zamanları Tribünlerinden esinlenerek bir İtalyan hukukçusu olan Lelio Basso tarafından kuruldu.