Özgürlükler, Sivil-Asker Dengesi ve Yargı

2004 Türkiye’nin yakın tarihinin en önemli kavşaklarından birisi olacak. Türkiye yıl boyunca, yıl sonunda 25 Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkenin alacağı, Türkiye’nin üyelik sürecinin bir sonraki evresi olan üyelik müzakerelerinin başlaması ile ilgili karara kilitli olacak.

Türkiye’ye ziyaretler

Bu takvimin en önemli kilometre taşları şunlar: 16 Ocak’ta Avrupa Komisyonu Başkanı Romano Prodi’nin İstanbul ve Ankara ziyareti. Milanolu Katolik Profesör, Magrep ve Maşrek ülkeleri dahil bütün yakın coğrafyayı ziyaret etti, Türkiye hariç. 1 Kasım’da da görevinden ayrılıyor. Bu ziyaret yine de önemli. Zira, Türkiye ile ilgili 2003 İlerleme Raporu’nu başında bulunduğu Komisyon hazırlayacak.

Arkadan, ay sonunda Almanya Dışişleri Bakanı Joschka Fischer’in ve Şubat sonunda Şansölye Gerhard Schröder’in Türkiye ziyareti var. Yıl sonunda müzakerelere başlama kararını verecek olan dört Avrupalı yetkiliden ikisinin ziyareti elbette fevkalade önemli. Ancak, diğer ikisini de yani Fransız Cumhurbaşkanı Chirac ve Dışişleri Bakanı de Villepin’i de unutmamamız gerekiyor.

Yunanistan’da seçim, Kıbrıs’ın AB üyeliği

Mart ayının başında, 7 Mart Pazar günü, Yunanistan’da seçim var. Bunun önemi şu; ne Pasok ne de Yeni Demokrasi Partisinin Kıbrıs’ta Türkiye’nin Annan Planı’nda talep edeceği önemli değişiklikleri kabul etmeleri mümkün. Kıbrıs konusunda çalışan bürokrat ve siyasilerin bu tarihi katiyen gözden kaçırmamaları lazım.

Cumartesi-1 Mayıs 2004’te ise, Kıbrıs dahil 10 yeni ülke fiilen AB üyesi olacak.

Avrupa Parlamentosu seçimleri, Hollanda’nın dönem başkanlığı

Yılın ilk altı ayı, pek Avrupacı sayılmayan İrlanda’nın dönem başkanlığı ile geçecek. Zirve, 18-19 Haziran’da. Hemen zirve öncesinde 13 Haziran’da Avrupa Parlamentosu seçimleri var.

Bu seçimleri büyük ihtimalle, Avrupa’nın daha fazla federalleşmesini istemeyen ve hatta bugünkü federal yapılardan dahi taviz isteyen “butikçi” ve “Ortak Pazarcı” Avrupa taraftarı olan partiler kazanacak. Bu gelişme elbette ne Avrupa’nın derinleşmesi ne de genişlemesi süreçleri açısından hayırlı bir gelişme olacaktır.

Yılın ikinci yarısının dönem başkanlığı, Hollanda’nın. Hollanda’ya çok iş düşüyor. Muhtemelen ilk altı ay boyunca İrlanda, geçtiğimiz ay İtalya’nın bir türlü kotaramadığı Avrupa Anayasası hakkındaki ortak kararı çıkartamayacak ve iş Hollanda’ya kalacak.

Aynı esnada, yeni Komisyonun tayin edilmesi gerekiyor ve Bulgaristan, Romanya ile birlikte Türkiye’nin İlerleme Raporları bu dönem başkanlığı esnasında sonuçlandırılacak.

Yeni Komisyon, Kasım başında göreve başlayacak. Hollanda Dönem Başkanlığını bitirecek olan ve Türkiye ile müzakerelere başlanıp başlanmayacağı konusundaki kararın verileceği zirve de 10-11 Aralık’ta yapılacak.

Türkiye’nin ödevleri

Türkiye’nin hedefi, 3 Ocak 2005 Pazartesi günü tam üyelik müzakereleri sürecine başlamaktır. Bu amaçla yıl içersinde yapılması gereken işler kabaca Aralık 2003’teki Zirvede Türkiye paragrafında yazıyor:

Yargı bağımsızlığı; din, ifade ve dernekleşme özgürlükleri; siyasette sivil – asker dengesi; Güneydoğu sorunları; kültürel haklar.

Bunlar, Türkiye’de demokrasi ve özgürlük için kavga veren herkesin bildiği eksiklikler. Avrupa Birliği kurumları, Kopenhag Siyasi Kriterine uyum amacıyla Türkiye’den bunları yerine getirmesini bekliyor.

Aynı paragrafta bunlara ilaveten, Kıbrıs’ta kalıcı bir çözümün üyelik sürecimizi “büyük ölçüde kolaylaştırabileceği” söyleniyor.

Avrupa’nın “Türkiye algısı”

Bilmemiz gereken iki şey var: Diğer adaylar müzakere sürecine dahil olmak için Türkiye’den istenenlerden çok daha azını gerçekleştirdiler. Onlardan bu kadar çok şey talep edilmedi. Elbette bunları gerçekleştirmek, bu eksiklikleri tamamlamak bütün Türkiyelilerin yararına. Ama genişleme teknikleri ve teamülleri açısından, Türkiye’nin farklı algılandığının da simgeleri.

Kıbrıs’a gelince, her ne kadar müzakerelere başlamak için ön koşul veya koşul olarak geçmiyorsa da, artık bunun öyle olduğunu hepimiz biliyoruz. Kıbrıs’ın bu yıl içerisinde çözümü ve belki sadece Kıbrıs’ın değil; Türkiye’nin Avrupalı ortakları ile olan tüm sorunlarının çözümü, ülkenin geri dönüşsüz bir biçimde AB üyeliği perspektifine sahip olmasından geçiyor.

AB bugün itibariyle bu garantiyi bir türlü veremiyor. Esasında Türkiye’nin üyelik müzakerelerine başlaması için engel Kopenhag Siyasi Kriterindeki eksiklikler ve Kıbrıs’taki çözümsüzlük değil; Avrupa’nın Türkiye’yi 21. yüzyıldaki siyasi ufkuna bir türlü yerleştirememiş olması.

2004 yılı içerisinde yukarıda adını ettiğim eksiklikleri elbette tamamlamaya gayret sarf etmemiz gerekiyor, bunu yurttaşlarımızın esenliği ve özgürlüğü için yapmamız lazım. Ama esas, Avrupalı siyasilere yönelik son derece ciddi, gerçekçi, derin bir siyasi diyalog zemini oluşturmamız gerekiyor. Bu olmadan Kopenhag Siyasi Kriterindeki eksiklikleri de tamamlasak, Kıbrıs’ı da çözsek, müzakere sürecine başlamamız garanti değildir. (CA/BB)