Ölüm cezasının dünya ölçeğinde tamamen kaldırılması eğilimine Özbekistan da dahil oldu. Bu ay aldığı kararla Özbekistan dünyada, yasalarda ve uyugulamada ölüm cezasını kaldıran 135. ülke oldu. Devlet Başkanı İslam Kerimov yeni ceza yasasını imzaladı.
Ölüm cezasının yerini uzun süreli hapis cezası aldı. Uluslararası Af Örgütü (UAÖ) bu gelişmeyi "İnsanlık dışı bir uygulama olan ölüm cezasının sona ermesi yönünde bir gelişme" olarak değerlendirdi.
Ölüm cezası infaz edilenlerin yakınlarına bilgi verilsin
Özbekistan'da yaklaşık bin kişinin ölüm cezası infaz edilmiş, bunların ailelerine ve yakınlarına, infazın tarihi ve yeriyle ilgili bilgi verilmemişti. UAÖ Özbekistan yönetimini Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) üyesi bir ülke olarak infaz edilen ölüm cezaları hakkındaki bilgileri kamuya açık hale getirmeye çağırdı ve infaz edilenlerin ailelerine her türlü bilgiyi ulaştırma garantisi vermesini istedi.
UAÖ eski Sovyetler Birliği ülkelerinden ölüm cezasını hâlâ uygulayanlardan kaldırmasını istiyor ve böylece bütün bölgeyi ölüm cezasından uzaklaştırmak istiyor. Avrupa kıtasında ölüm cezası uygualayan tek ülke Belarus. Belarus en son 2007 Aralık'ta bir ölüm cezası infaz etti.
Sekiz yıl önce eski Sovyetler Birliği ülkelerinden Türkmenistan, Tacikistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan, ölüm cezalarının infazını durdurmuştu.
Türkmenistan Orta Asya ülkeleri arasında 1999'da cezayı ilk kaldıran ülke oldu. 2006'da Kırgızistan, Mayıs 2007'de Kazakistan kaldırdı. Kazakistan hâlâ "terör" suçları için idam cezasını yürürlükte tutuyor.
Andican'da olanlardan sonra
Kırgızistan Adalet Bakanı Marat Kayipov Inter Press Service'e (IPS) "Özbekistan'da ölüm cezasının kalkması ülkenin demokratikleşmesi yönünde bir ilk adım olduğunu" söyledi.
Kayipov "Özbekistan Andican kentinde yaşanan trajik olayların ardından dünyanın sesini dinlemeye karar verdi" dedi.
Andican’da 2005'te kökten dincilikle suçlanan 23 kişinin yargılanmasının protesto edilmesiyle başlayan olaylarda, 23 gösterici ölmüştü. Özbek polisi ve ordusu silahsız protestoculara ateş açmıştı. Olaylardan sonra yaralıların akıbeti hiç bilinemedi.
Daha sonra bu konuda muhalif fikirlere yasak geldi ve sivil toplum örgütleri kapatıldı. Binlerce Özbek Kırgızistan'a kaçtı.
Şimdi komşu ülkeler ve insan hakları aktivistleri Özbekistan'da ölüm cezasının kaldırmasıyla "Ülkede baskının azalacağını, açıklığın artacağını" düşünüyorlar. (NZ/TK)
* Bu haberi Uluslararası Af Örgütü açıklamasından ve IPS haberlerinden yararlanarak Nilüfer Zengin derledi ve Türkçeleştirdi.