Ancak kanda normal sayılan miktarın üzerinde bulunan kolesterol bir süre sonra damar duvarında birikir. Bu birikim sonucu o damarda daralma, tıkanma ortaya çıkar. Kolesterolün ara sıra yükselip, tekrar normal düzeye inmesi değil, uzunca bir süre yüksek kalması bu tıkanmayı yaratır.
Kolesterol hangi damarda birikmişse o damarla ilişkili sorunlar ve hastalıklar ortaya çıkar. Örneğin, kalbi besleyen damarlarda kolesterol birikimi kalp krizi ve kalp yetmezliği gibi sorunlara neden olur. Beyini besleyen boyun damarlarında kolesterol birikimi olması felçlere, konuşma bozukluklarına, dengesiz yürümeye, bilinç kaybına yol açar. Böbrek damarlarında kolesterol birikimi yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Yani kandaki yüksek kolesterol kendi başına bir hastalık değil ama çeşitli hastalıklara neden olabiliyor.
İyi kolesterel, kötü kolesterol
Kolesterol, yağımsı bir madde, demiştik. Bu yüzden de kanda çözülmez. Kanda çözülebilmesi ve taşınması için karaciğerde bir protein ile birleşir. Bu birleşime lipoprotein adı verilir. LDL adı verilen düşük yoğunluklu lipoprotein, kötü huylu kolesteroldür. HDL adı verilen yüksek yoğunluklu lipoprotei iyi huylu kolesteroldür. Türkiye'de kötü kolesterolü sınırda olan 6 milyon, yüksek olan 2 milyon kişi olduğu tahmin ediliyor.
LDL-kolesterolün yüksek olması da HDL-kolesterolün düşük olması da bir risk. Bu riske sahip hastalarda kalp krizi, felç, damar tıkanması, böbrek yetmezliği gibi hastalıkların ortaya çıkma olasılığı daha fazla.
Ne zaman yükselir?
Kalıtımsal özellikler, beslenme alışkanlığı, şişmanlık, stres, bazı hastalıklar, bazı ilaçlar hareketsizlik kandaki kolesterol düzeyini etkiliyor.
Tiroid bezinin yetersiz çalışması, karaciğer hastalıkları, nefrit, şeker hastalığı kolesterolü yükselten hastalıklardan.
Düzenli egzersiz iyi huylu kolesterolü yükseltiyor ve kötü huylu kolesterolü azaltıyor.60-65 yaşa kadar yaşla birlikte kolesterol düzeyi artar. Kadınlarda yaşa ek olarak menopozdan sonra kolesterol düzeyi artar.
Yükselince
Kalıtımsal özelliklerimizin önüne geçmemiz mümkün değil ama beslenme alışkanlığımız değiştirerek, kilo vererek, egzersiz yaparak kolesterol yükselmesini önleyebiliriz. Yüksek kolesterolün tedavisinde kolesterol düşüren ilaçlar kullanılıyor ancak diyet de şart.
Kolesterolle sorununuz varsa, doymuş yağlardan, margarinden vazgeçmelisiniz. Kızartma, sakatat, baklava türü tatlılar, salam, pastırma gibi şarküteri ürünleri, kaz, ördek gibi kümes hayvanları, kuru yemiş, yağlı peynir, süt ve kırmızı etten uzak durmalısınız. Sebze, meyve ve hububat her konuda olduğu gibi bu konuda da dostumuz.
Ve fındık...
1998 yılında yayınlanan, 86.000 hastayı içeren 14 yıllık bir çalışmanın sonucuna göre haftada en az 140 gram fındık yiyenlerde kalp ve damar hastalıklarına daha az rastlanmış. Yapılan başka çalışmalarda da fındığın iyi kolesterolü yükselttiği ve kötü kolesterolü düşürdüğü görülmüş. Cevizin de kolesterolü düşürdüğü biliniyor.