"Yasama ve yürütme erkleri Türkiye’nin mevzuatının tamamını gözden geçirmeli ve Kürt Sorunu’nun demokratik çözümü için gerekli değişiklikleri, Kürtlerin siyasi ve diğer temsilcileriyle istişare ederek yapmalıdır."
Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) "Kürt Sorununun Çözümüne Doğru: Anayasal ve Yasal Öneriler" başlıklı raporda Anayasa'nın Türk etnik kimliğine yapılan vurgudan arındırılmasını önerdi.
Eylül 2009 ve Ocak 2010'daki çalıştaylarda ortaya çıkan tartışmayı Kürt sorunu üzerine çalışan bir dizi hukukçuyla genişleterek derleyen raporu Dilek Kurban ve Yılmaz Ensaroğlu hazırladı.
Raporda yer alan öneriler özetle şöyle:
Anayasa
Eğitim: Anayasa anadilde eğitimi yasaklayan ifadelerden arındırılmalıdır. (Md. 42)
Vatandaşlık: “Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür” ifadesi, etnik temelli vatandaşlık tanımına işaret etmektedir. (Md. 66)
Siyasi partiler: Türkiye’nin mevcut Anayasası, siyasi partilerin, salt programları ve tüzükleri nedeniyle kapatılmalarını öngörmesi
nedeniyle uluslararası hukukun temel ilkelerine ters düşmektedir. (Md. 68, 69, 84)
OHAL: Olağanüstü Hal ilanı keyfilikten arındırılmalı ve ancak Meclis'in yetkisinde olmalı. (Md. 120,121)
Diğer kanunlar
* Siyasi Partiler Kanunu'nda Türkçe dışı dillerde propaganda yasağının kalkması, "bölgeciliği savunma" yasağının kalkması ve parti kapatmanın zorlaştırılması
* Seçim barajının yüzde 5'e inmesi, tüm partilerin hazineden yüzde 3 yardım alması ve farklı seçim sistemlerinin düşünülmesi.
* Türk Ceza Kanunu bütün olarak ele alınmalı.
* Terörle Mücadele Kanunu kısa vadede değiştirilmeli, ya da tamamen kaldırılmalı.
* Çocuklara okul öncesinde anadillerinde eğitim verilmeli ve Türkçe'yi de öğrenmeleri sağlanmalı. Yabancı Dil Eğitimi ve Öğretimi Kanunu'nda dil yasağı kalkmalı.
* Eski yerleşim isimlerinin iadesi yapılmalı ve İl İdaresi Kanunu'nda değişiklik yapılmalı.
Çocukların "terör suçları"yla yargılanmasının önüne geçmek için öneriler de içeren rapor ayrıca, Türkiye'nin azınlık hakları ve insan hakları alanındaki sözleşmeleri imzalaması ve koyduğu çekinceleri kaldırması gerektiğini vurguladı.
"Hukuksal zemin gerekli"
TESEV Demomratikleşme Programı yöneticisi Etyen Mahçupyan, önsözde 2005'ten bu yana Kürt sorununun farklı yönlerini inceleyen altı rapor ve bir kitap yayınladıklarını vurguladı.
"Bu çalışmalar bir yandan Kürt kesiminin taleplerinin sistematik olarak düzenlenmesini, diğer yandan da devletin attığı adımların değerlendirilmesini içeriyordu. Ancak, meselenin çözümü, özellikle mevzuat açısından yapılması gereken insan hakları reformlarının bir an önce gerçekleştirilmesini gerektiriyor. Çünkü bu hukuksal zemin olmadan, hükümetin ‘iyi’ niyetinin sonuç verme ihtimali bulunmuyor." (EÜ)