Orta Amerika ülkelerinden Honduras'ta, ordu devlet başkanı Manuel Zelaya'yı pazar günü sabah saatlerinde gerçekleşen bir darbeyle görevden düşürdü. Bu soğuk savaştan bu yana Latin Amerika'daki ilk darbe.
Askerler Zelaya'yı evinde tutukladıktan sonra, onu Kosta Rika'ya gönderdiler. Kongre, bunun ardından sözcüsü Roberto Micheletti'nin "geçici başkan" olarak atandığını ve Zelaya'nın görev süresinin bitiş tarihi olan 27 Ocak 2010'a kadar görev yapacağını açıkladı.
Ülkenin solcu devlet başkanı Manuel Zelaya, dört yıllık tek dönem devlet başkanlığı öngören anayasada bu sürenin uzatılmasına yönelik değişikliği halk oylamasına sunmayı planlıyordu. Zelaya karşıtları, bu değişikliğin Zelaya'nın görevde kalabilmek için bulduğu bir çözüm olduğunu öne sürdüler. Fakat pazar günü yapılması planlanan referandum, kasım ayında gerçekleşecek devlet başkanlığı seçimiyle yürürlüğe girecekti.
Honduras Yüksek Mahkemesi, referandumun anayasaya aykırı olduğunu ve askeri kuvvetlerin "siyasi bir kriz çıkmasına göz yummadıklarını" açıkladı. Geçen hafta, Zelaya referandumun düzenlenmesi konusunda kendisine yardım etmeyi reddeten Genelkurmay başkanı General Romeo Vasquez'i görevden almış ve Yüksek Mahkeme bunun anayasaya aykırı olduğunu ilan etmişti.
İş çevreleri ve seçkinlerin tepkisini çekti
Manuel Zelaya Kasım 2005'te gerçekleşen çekişmeli seçimden sonra Ocak 2006'da göreve gelmişti. Uzun süredir, Honduras'ın temel ve güçlü partilerinden biri olan Liberal Parti üyesi olan Zelaya, bu seçimde "hukuk ve düzen programı" nı temel alarak sağ ağırlıklı Milliyetçi Parti adayı Porfirio Pepe Lobo'ya karşı başarı elde etmişti.
Ancak, görevi süresince Zelaya popülist politikalara yöneldi ve Venezuela devlet başkanı Hugo Chavez ile yakın ilişki kurdu. Bu politika, ülkenin varlıklı elitleriyle kendi partisinin yönetici kesimini de içeren siyasi tabakanın tepkisine sebep oldu. Zelaya seçildiğinden beri askerin arkasındaki başat güç olan iş çevreleriyle periyodik olarak çatışma yaşadı.
Ocak ayında, Zelaya, -özel ihracat alanlarında bulunan işletmelerin çalışanları hariç- asgari ücreti 157 dolardan 280 dolara (yaklaşık 250 TL'den 450 TL'ye) yükseltti. Şirketler bu duruma büyük tepki göstererek, toplu işten çıkarmalar yaptılar.
Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, Amerika Devletleri Birliği ve Birleşmiş Milletler genel sekreteri Ban Ki-moon darbeye karşı olduklarını açıkladılar. Amerika başkanı Barack Obama, Micheletti'yi tanımadığını söyledi ve Zelaya'nın Honduras'a dönmesini istedi.
Venezüella başkanı Chavez, darbenin gerçekleşmesinde olası bir ABD etkisinin varlığının araştırılmasını talep etti. Chavez ülkesindeki askeri güçleri alarma geçirerek, Honduras'ta asker tarafından domine edilen yeni hükümetin Venezüla büyükelçiliğine girmesi halinde, bunun savaş sebebi oluşturacağını açıkladı. Chavez, ayrıca Venezüella, Bolivya Küba ve Honduras'ı içeren ekonomik ve siyasi bir blok olan "Amerika'ya Bolivyalı Alternatif"i Honduras'taki krizi tartışmak üzere toplantıya çağırdı.
Bu arada, Zelaya taraftarı güçlerin Honduras'ın başkentinde barikatlar kurduğu bildirildi. BBC'nin haberine göre göreve getirilen Micheletti sokağa çıkma yasağı ilan etti. (EG/EÜ)
______________________________________
* Joe Kishore'un World Socialist Web Site'da (WSWS) yayınlanan değerlendirmesini Elif Gençkal Türkçeleştirdi.