Çalıştığı işyerinde yöneticilerinden –dikey düzeyde- ya da çalışma arkadaşlarından -yatay düzeyde- psikolojik şiddet gören, yani kendinin mobbing kurbanı olduğunu düşünen çalışanlar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi: ALO 170 hattını arayarak “ben mobbing kurbanıyım” deyip destek istiyor 2011’den bu yana.
2011’den 2013 sonuna kadar ALO 170’e 9 bin 994 mobbing çağrısı alan ÇGM’nin açıkladığı diğer sayısal veriler de; çalışanların ‘mobbing’e ilişkin farkındalık ve bilincinin arttığının ve ALO 170’in bilinirliğinin arttığının göstergesi.
Mesela ALO 170’i, 2011'de 2 bin 1, 2012'de 2 bin 850, 2013 yılında ise 5 bin 93 çalışan “Zorbam bana mobbing uyguluyor” diye aramış. Bir önceki yıla göre çağrı sayısı iki kata yakın artmış.
2013 yılında “İşyerimde bana psiko-terör uygulanıyor” diyen her 10 çalışandan yaklaşık yedisi özel sektörde, üçü kamu sektöründe çalışıyormuş. ALO 170’i arayan her 10 özel sektör çalışanının yaklaşık dördü kadın, altısı erkek; her 10 kamu sektörü çalışanının ise beşi kadın, beşi erkek.
Çalışma Genel Müdürlüğü'nün (ÇGM), 2013 yılında mobbingin en yüksek uygulanma yönteminin sırasıyla istifaya zorlama, kötü muameleye maruz bırakma, sözlü taciz, ayrımcılık, hakaret, görev yeri değişikliği, tutanak tutulması, yasal hakların kullandırılmaması, iftira, fiziksel şiddet ve cinsel taciz olduğunu açıklamış.
Mobbingi önleyici politikalar
ALO 170; işyerinde psikolojik taciz/şiddet gören mobbing kurbanlarına psikolojik destek verildiği, bünyesinde çalışma psikoloğu istihdam edildiği, çalışanların uğradığı psikolojik taciz olaylarının denetim elemanlarınca izlenip değerlendirildiği, mobbingi önleyici politikalar üretme amacıyla ilgili kamu kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği yapıyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nezdindeki ALO 170 hattına bırakılan mobbing iddiası taşıyan çağrılara ilişkin Çalışma Genel Müdürlüğü’nce yapılan tüm iş ve işlemlerde; kişilerin özel yaşamının korunmasına özel itina gösterilmesi mevzuatla teminat altına alınmış.
Mobbing zorbaları
Her işyerinin potansiyel mobbing mekanı; her çalışanın potansiyel –dikey ya da yatay- mobbing kurbanı ve aynı zamanda da potansiyel yatay mobbing zorbası; her düzeydeki yöneticinin potansiyel mobbing zorbası olduğu unutulmamalı.
Kamu ya da özel sektör ayrımı yapılmaksızın tüm çalışanlar işyerlerinde; yaş, ırk, cinsiyet, din, uyruk, hastalık, meslek vb. nedeniyle maruz kaldıkları mobbinge karşı durabilmeli. Kurbanlar işyerlerinde, mobbing zorbalarına hayır diyebilmeli. Mobbinge maruz kalanlar zorbalarına hemen yenilip istifa etmemeli; yer değiştirme isteminde bulunmamalı; yer değiştirme önerilerini kabul etmemeli; emekli olmamalı.
Özel ya da kamu fark etmeksizin her iki sektör çalışanlarının işyerinde kişiliğinin korunması; işveren ve yöneticilerin tümü çalışanlarının kişiliğine saygı gösterme, işyerinde ahlaka ve sağlığa uygun düzenleme yapma, çalışanın yaşam-sağlık- bedensel bütünlüğünü koruma, cinsel dahil her türlü tacize uğramasını önleme yükümlüsü. İşverenler ve yöneticiler; çalışanına mobbing uygulayan amir düzeyindeki çalışanlarına ilişkin olarak gereğini de yapma yükümlüsü.
“İşçinin kişiliğinin korunması”
04.02.2011 tarihli ve 27836 sayılı RG.de yayımlanan 6098 sayılı Borçlar Kanunu Kanunun 417.Maddesi: işçinin kişiliğinin korunmasıyla –yani mobbingle- ilgili.
"İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
“İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür.
“İşverenin yukarıdaki hükümler dâhil, kanuna ve sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle işçinin ölümü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya kişilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini, sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabidir".
19.03.2011 tarihli ve 27879 sayılı RG.’de yayımlanan “İşyerlerinde Psikolojik Tacizin Önlenmesi" konulu Genelge içeriği de mobbingle ilgili.
T.C. Anayasa'sının 17-18’inci Maddeleri; 2821 sayılı Sendikalar Kanunu'nun 22’inci Maddesi; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 105. ve 117. Maddeleri; 4857 sayılı İş Kanunu'nun 5. ve 24’üncü Maddeleri de -aslında- 'mobbing'le ilgili.
Mobbing davaları kolaylaştırılmalı
Çalışma yaşamı özellikle son üç yıldır mobbing kavramıyla yüzleşti. Çalışanlar artık mobbing olgusunun ayrımında.
Yapılan yasal düzenlemeler ise kurbanları mobbing davası açmaya yüreklendirme; dava açılmasını kolaylaştırma; açılan tazminat davalarının daha çabuk sonuçlanmasına katkı sağlama açısından önemli. (ŞD/ÇT)