Politik haklarda veya Makedonya'daki problemlerde şiddet nasıl bir yansıma buluyor?
"Terörist grupların şiddet eğilimi, politik diyaloglara kötü etki ederken (ki, bunun etkileri zaten etnik Arnavutların ve Makedonların temsilcilerinin söylemlerinde görülmeye başlandı bile), halkı da etnik sınırlar hakkında yönlendirici bir rol üstleniyor."
Haklar çerçevesinde baktığımız zaman sizce şiddete başvuranların istekleri nedir? Sizin bu konudaki analizin neyi gösteriyor?
"İstekler, aslında bütün etnik Arnavut partilerinin kendisine bir politik platform bulması ve liderlerinin söz sahibi olması yönünde. Doğru ya da yanlış, özellikle son dönemde, görevdeki koalisyon partileri arasında tartışıldı bu, ama pek belli etmeden. Bu konu daha açıkça tartışılsaydı ve sivil toplum örgütlerini de katarak bir yol aransaydı , demokratik bir yol benimsenmiş olacaktı.
Bu tartışmaların başlangıç noktası 'ilgiler ve ihtiyaçlar' olmalıydı. Ama böyle olmadı ve birçok yanlış enformasyon yayıldı. Örneğin Mukereme Rusi'nin ve Milaim Fejziu'nun açıklamaları hatalar içeriyordu. Eski Yugoslavya'daki etnik Arnavutların durumunu daha 'iyi' olarak yorumlamak ve Yugoslavya dağıldıktan sonra Makedonya'daki Arnavutların durumlarının kötüleştiğini söylemek, hatalıydı."
Önceki yıllara göre, iktidarın, yetkililerin, ülkedeki Makedonyalı olmayan yurttaşlara karşı tavrı nasıl?
"En üst politik düzeyde etnik gruplar arasındaki gerilimi arttırmaya yönelik bazı 'pazarlıklar' var. Bu 'pazarlıkların' büyük kısmı kişisel çıkarlara yönelik, örneğin DPA'nın çıkarına, yani Arben Dzaferi'nin çıkarı söz konusu. Fakat kimileri bunun ülke genelinde bir çeşit olumlu etki yarattığına inanıyor.
" En az gelişme sağlanan bölgeler, polisin yetkin olduğu yerler oldu. Polisin kötü muamelesi, işkence ve benzeri tavırlarına rağmen cezalandırılmaması ortamı daha da gerginleştirdi. Gerçek anlamda iyi bir yaklaşım sergilemeye yönelik bir tavır yok bölgede. Örneğin, bölgedeki polisin, mahkemelerin, öğretmenlerin, sağlık görevlilerinin ve yöneticilerin özel bir eğitimden geçirilmesi gerekiyor.
Arnavutların yurttaş olarak haklarını ve imkanlarını ortaya koyan bir kamuoyu araştırması nasıl olurdu? Ayrımcılığa uğradıklarını mı hissediyorlar acaba?
"Sosyolojik, Politik ve Adli Araştırmalar Enstitüsü'nün yaptığı bir araştırma var. Araştırma, görüşülen Arnavutların yüzde 60'ından fazlasının ayrımcılığa uğradığını düşündüğünü ortaya koyuyor. Ayrımcılığın nerede ortaya çıktığını tam olarak saptayamasalar da kuşkudan fazla bir şey hissediyorlar. Araştırmada, etnik Arnavutların kendilerini Makedonya ile pek az özdeşleştirdiğini buna karşın Kosova ile özdeşleşme oranının daha yüksek olduğu saptanmış. Yüzde 16'sı kendini Makedonya'da tehlikede hissediyor.
Şu sırada hükümetin kökten bir ayrımcılık karşısındaki çabalarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Yasalar karşısında eşit uygulama gerçekleşebiliyor mu, cezalar eşit şekilde veriliyor mu?
"Kamusal alanda böyle bir anlam taşıyacak bir tek olay yok. Hepsi günlük, politik pazarlıklar çerçevesinde gerçekleşen şeyler.
Peki adli makamların tavrı ne, halk eşit korumaya sahip mi yasalar karşısında?
"Genel bir zayıflık var adli makamlarda. Uygulamaların önceki sosyalist sistemden devralındığını düşünürseniz, bir takım eksikliklerin hissedildiği söylenebilir, örneğin mahkeme polisi (Adli Polis) yok . Bunun gibi eksikler de özellikle Arnavutlar ve Roman azınlığı üzerinde kendini olumsuz olarak hissettiriyor.
Neden özellikle şimdi yaşanıyor bu problem? Anlaşılan yıllardır var olagelen bir memnuniyetsizlik söz konusu Arnavutlarda..
"Dış etkenler:
-Preşevo'dan ve Kosova'dan çıkartılan silahlı güçler (terörist gruplar).
-Makedonya ve FRY arasındaki ittifakı güçlendirmek için gereken 'Sırp etkisi'....
- Kosova örneğinden yola çıkarak, 'Arnavut sorununun' küreselleşmesi ve görüşmeler için daha uygun bir ortamın sağlanması.
İç etkenler:
- Etnik gruplar arasındaki sorunları çözmeye yönelik gerçek bir diyalogun ve çabanın olmaması.
-Etnik Arnavut partilerinin kendi fraksiyonları ile giriştikleri iktidar savaşları
-Entelektüeller ve akademisyenler arasında Kosova faktörünün kendini hissettirmesi.
(NA/NU)