Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, yargının daha önce aldığı kararlara rağmen 5751 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kanunu'nda yapılan ve geçen hafta (26 Mart) meclisten geçen değişikliği dün (1 Nisan) onayladı.
Çevrecilerin yanı sıra çeşitli meslek odaları ve sivil toplum örgütleri, değişikliğin yasa dışı yollarla birinci sınıf tarım arazilerini işgal ettiğini ve toprak bütünlüğüne zarar verdiğini ileri sürdükleri Cargill'e af anlamına geldiğini savunarak kanunun meclise geri gönderilmesini istemişti.
Cargill'de ne olmuştu?
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) merkezli gıda devi Cargill Türkiye pazarına 1960'ta yerel ortaklarla girdi ve 1986'da itibaren kendi adı altında faaliyet göstermeye başladı.
1992'de İstanbul'da merkezi ofisini açtı.
Şirketin Bursa, Orhangazi'deki mısır işleme tesisleri 2000'de tamamlanarak üretime geçti.
Bursa Meydan gazetesinden Mehmet Ali Yılmaz'ın verdiği bilgilere göre bu tarihten kısa bir süre önce İznik Gölü Çevre Düzeni Planı’nda değişiklik yapılarak Bursa Vilayet Yönetimi’nin emriyle fabrika için firmaya ruhsat verildi.
Çeşitli sivil toplum örgütleri bu kararı yargıya taşıdı ve İdare Mahkemesi yürütmeyi durdurma kararı aldı.
Valilikse mahkeme kararını uygulamadığı gibi iki yeni planla Cargill'e inşaat ruhsatıyla çalışma ve emisyon izni verdi.
Mahkeme bu iki planla ilgili olarak da yürütmeyi durdurma kararı verdi; fakat valilik bu kararları da uygulamadı.
Bakanlar Kurulu 2005'te şirkete ait mısır işleme tesislerinin bulunduğu alanı Özel Endüstri Bölgesi ilan etti. Kararın ardından Cargill’in bulunduğu alanda bir plan değişikliği daha yapılıp, firmaya yeni bir ruhsat ve çalışma izni verildi. Çevreciler bu uygulamaları da dava ettiler.
Danıştay 10’ncu Dairesi Bakanlar Kurulu kararını iptal etti. İdare Mahkemeleri de Valiliğin son plan değişikliğini ve Cargill’in çalışma ruhsatını geçersiz kıldı.
23 Kasım 2006'da Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Bursa Milletvekili Altan Karapaşaoğlu ve arkadaşlarının teklifiyle, Toprak Koruma ve Arazi Kanunu'nda değişiklik yapılarak gerekli izinler alınmadan tarım alanları üzerinde tarım-dışı kullanım için açılan fabrikalara af getirildi.
7 Aralık'ta Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Cargill'e af niteliğindeki yasayı bir kez daha görüşülmek Meclis'e geri gönderdi.
Ancak yasa 31 Ocak 2007'de meclisten aynen geçti.
Yasa 9 Şubat'ta Anayasa Mahkemesi'ne taşındı ve mahkeme 19 Şubat'ta yürütmeyi durdurma kararı verdi.
Yılmaz'ın ileri sürdüğü üzere Başbakanlık kararı Resmi Gazete'de yayınlatmadan önce üç gün bekletti. Böylece Cargill'e 20 Şubat'ta Bursa Valiliği'ne başvurarak iptal edilen ama iptali henüz resmileşmeyen kanun uyarınca faaliyete devam izni alabilmesi için fırsat tanındı.
Sivil toplum örgütleri bu defa Bursa 3. İdare Mahkemesi'ne müracaat edip 8 Kasım'da yürütmeyi durdurma kararı aldırdı; ne var ki valilik bu kararı da uygulamamakta direndi.
Meclis 26 Mart 2008'de Toprak Koruma ve Arazi Kanunu'nda değişiklik teklifini bir kere daha kabul etti.
Cumhurbaşkanı Gül dün yasa değişikliğini onayladı. (KM/GG)