İktisatçı Ali Bilge ile Amerikan Merkez Bankası FED’in 0,25 puanlık faiz artırımını, bu faiz artırımının neden Türkiye’yi bu kadar ilgilendirdiğini, sokaktaki vatandaşı nasıl etkileyeceğini ve Türkiye’nin izlemesi gereken politikaları konuştuk.
Bilge, FED’in faiz artışı neticesinde sokaktaki vatandaşın alım gücünün olumsuz etkileneceğini belirtirken Merkez Bankası’nın faiz artırımına gitmesi gerektiğini savunuyor.
Faiz artırımının da olumsuz etkileri olacağını ifade eden Bilge ama eğer faiz artışı olmazsa kaynak girişlerinin daha da sorunlu hale geleceği görüşünde…
“Büyüme hissedilince faiz artırıldı”
“FED ve gelişmiş ülkelerin merkez bankaları 2008 krizinden bu yana ekonominin canlanması için sıfır ya da negatif faiz uygulamalarında bulunuyordu. Bu şekilde ekonominin canlanmasını hedefliyorlardı.
“FED belli bir büyümeyi hissettiğinde, istihdam rakamlarını kendine göre olumlu bulduğu anda faizi yükselteceğini de söylüyordu. Onu gerçekleştirdi ve önümüzdeki yıl içinde de kademeli olarak artırmaya devam edeceğini söyledi.
“FED, dünyadaki tüm merkez bankalarına, bankalara hitap eden ve sermaye hareketlerinin mobilizasyonunu yönlendiren en önemli güç.
“Dolayısıyla dünyadaki tasarruf dolaşımı açısından kaynakların dağılımı açısından etkileyici bir faktör.
Sokaktaki vatandaşa etkisi
“Bizim gibi ülkeler tasarruf açığı olan ülkeler. Tasarruf açığı olan ülkeler hem kendi dış dengelerini sağlamak açısından hem de kendi ekonomilerini büyütecek kaynağın ihtiyacını karşılamak üzere uluslararası piyasalardan borçlanma yapıyorlar.
“Gelişmiş ülkelerdeki krizin tesiriyle uluslararası kaynaklar gelişmekte olan ülkelere daha rahat akabiliyorlardı. Çünkü bizim gibi ülkeler faiz oranları yüksek ülkeler.
“FED faizleri yükseltince sıcak paranın bizim gibi ülkelere akımında daralma söz konusu olabiliyor.
“Kaynağın daralması ve maliyetin yükselmesi bizim gibi gelişmekte olan ülkelerin büyümesini etkiliyor.
“Bu da sokaktaki vatandaş açısından büyümenin, ekonomik aktivitenin daralmasının sonucunda tüketim ve üretim açısından sorunlar yarattığı gibi istihdam açısından sorunlar yaratabiliyor.
“Sokaktaki vatandaş bu anlamda olumsuz etkileniyor. Yani Ayşe teyzenin Mehmet amcanın filesi olumsuz etkileniyor.
“Sıradan vatandaşın ekonomi motorunu döndürebilmesi için dış kaynaklara ihtiyaç var. Dış kaynakları ne kadar ucuz temin ederseniz ekonomik büyümenizi de daha rahat sağlayabiliyorsunuz.
“Daha pahalıya kaynak temin edeceğiz”
“FED’in faiz artırımıyla birlikte öncesine göre daha pahalıya kaynak temin edeceğiz. Bu her şeyden evvel borçlanmanızın maliyetini artıran ve borçlanma kabiliyetinizi daraltan bir unsur.
“Eğer bir şirket dış kaynaklara ihtiyaç duyarak üretim faaliyetinde bulunuyorsa, o üretim faaliyeti içerisindeki borçlanma maliyetinin yükselmesi onun ürünlerine de yansır.
“Dolayısıyla o günlük hayatın her tarafında fiyatlamalara, her türlü malın ve hizmet alımının fiyatlamasına da yansıyabilir.
“Merkez Bankası’nın faiz artırması gerek”
“Önümüzdeki günlerde Merkez Bankası politika faizini değerlendirme kapsamına alacak. “FED’in faiz artırımının Türk Lirası üzerindeki etkisini merkez Bankası faiz politikasıyla belirleyecek.
“Merkez Bankası’nın faiz artırması gerekiyor ama yapması gerekeni yapacak mı bilmiyorum; şu ana kadar yapmadı.
Faiz artırımının etkisi
“Faiz artırmasının da tüm ekonomik aktivite üzerinde, mal ve hizmet üretimi, onu alan vatandaşlar açısından etkileri mutlaka olacak.
“Büyüme oranları olumsuz etkilenecek, işsizlik artacak ve fiyatlanma olacak. Bu da Ayşe teyzenin alım gücünü etkiler.
Faiz artmazsa…
“Merkez Bankası faiz artırımına gitmezse kaynak girişlerini daha da sorunlu hale getirirler.
“Dış faizlerin etkisini içerdeki faizlerle uyum içerisinde sağlayabilecek bir faiz politikasını uygulayabiliyor olmak lazım. Aksi takdirde döviz kuru üzerinde çok ciddi baskı olur.
“Kur artışı da tüm ithalat fiyatları üzerinde etkili olur. Dolayısıyla zincirleme tesirleri var.
“Yerel para faizi ve kur politikasını ve bununla beraber dış ticaretinizi uyumlaştıracak bir faiz seçeneğini kullanmak zorundasınız.
“Eğer gerçekçi faiz uygulanmazsa, bu piyasa ekonomisinde o faizi vermezsen onunla beraber bazı parametrelerin çökmesine sebep olabilirsin.
Merkez Bankası’nın dolar faizini yükseltmesi
“Merkez Bankası dolar faizini yükselterek Türkiye'deki yabancı paranın dışarı gitmesini önlemek istemiş.
“Ama yapması gereken Türk Lirası üstündeki operasyonu yapmıyor. Bunun nedeni de faizler konusunda Saray'la karşı karşıya kaldı.” (EKN)