Kasım 2000 krizinde yüzde 57'ye düşen kapasite kullanım oranı Şubat krizinin ardından yüzde 49'a geriledi. 2001'de yüzde 7 küçülen İzmir'in kişi başına geliri üçte bir oranında azaldı.
Afyon-Kütahya-Uşak-Manisa'da daralma yüzde 7.5 olarak gerçekleşti. Muğla, turizm potansiyeline karşın yüzde 13'e yakın küçülme yaşadı. Denizli yüzde 2 küçülürken Manisa'nın gelirindeki küçülme, tarımdaki daralmanın etkisiyle yüzde 8'i aştı.
Bölgede kapanan işyeri sayısının 10 bini bulduğu ifade edilirken resmi rakamlara göre krizle birlikte 100 bin kişi işsiz kaldı. Emek yoğun sektörler olan tekstil, hazır giyim ve otomotiv yan sanayii krizin en yoğun hissedildiği ve kalıcı hasar bıraktığı sektörler oldu.
Krizin etkisinin ağır hissedilmesinde Ege Bölgesi'nin bankasız kalması da rol oynadı. EGS Bank ve Tarişbank'a sermaye yetersizliği nedeniyle el konurken, EGS ve İZDER Dış Ticaret faaliyetlerine ara verdi.
'Eğitimli işsizler' ürkütücü
Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) verilerine göre, İzmir kent merkezinde 2000 yılında yaklaşık 647 bin kişi istihdam edilirken bu sayı ekonominin yüzde 10'a yakın küçülme yaşadığı 2001 kriz yılında 622 bine geriledi ve İzmir kentinde istihdam yüzde 4'e yakın düşüş gösterdi.
DİE verilerine göre, İzmir kentinde 2000 yılında yüzde 9.2 olan açık işsizlik, Türkiye kent işsizliği olan yüzde 8.8'in üstündeydi.
Kriz yılı 2001'de İzmir'deki açık işsizlik yüzde 12.8 ile Türkiye ve Ege kent işsizliği ortalamalarının üstüne çıktı.
İşsizler içinde eğitimli nüfusun oranına bakıldığında Türkiye kentsel kesiminde yüzde 31.2 olan eğitimli işsiz gençlerin oranının Ege'deki işsizler içindeki payının 2002'de yüzde 35.4'e, İzmir kentinde ise yüzde 39.7'ye çıkması oldukça dikkat çekici ve alarm verici nitelikte.
"Tarımın desteklenmesi şart"
Aydın tarımda incir, zeytin, zeytinyağı, kestane ve pamuğun Türkiye'de en önemli üreticisi il durumunda. Aynı zamanda 200'den fazla ürünün yetişebildiği dünyanın nadir yerlerinden birisi.
Ancak, Aydın bu imkanlarını sanayileşmeye aktaramadığı gibi yetiştirdiği ürünlerden de bir dünya markası yaratamadı.
Aydın Ticaret Borsası Başkanı Aydın Ağababaoğlu, "yeni pazarlar bulunamaması ve hükümetlerin yanlış politikalarından ötürü tarım ili Aydın'ın ekonomik sorunlar ile boğuşan bir il haline geldiğini" söyledi.
"Tarıma dayalı gelir kaybının etkisinin Aydın'da her sektörde hissedildiğini, dolayısıyla üreten kesimin desteklenmesi gerektiğini" belirten Ağababaoğlu, "Bizim en büyük talebimiz tarımın desteklenmesi. Ankara artık yetkilerini yerel yönetimlerle paylaşmalı" dedi.
"Turizmi unutmayın"
Aydın Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Baştuğ ise "turizme özel ilgi beklediklerini" belirterek, "Yılın 12 ayına yayılan çeşitli turizm etkinliklerine destek verilmesi, Kuşadası Limanı'nın iç ve dış pazarlara hizmet verebilecek yükleme, boşaltma, gümrükleme ve depolama imkanına kavuşturulmasını istedi".
Tavas Ticaret Odası Başkanı Saffet İnamlık, "kalitesi yüksek tütünün hükümet politikalarına kurban edildiğini" söyledi.
İnamlık, "Her dönem hükümet politikalarına kurban giden tütüncümüz büyük sıkıntı içindedir. Kota uygulaması nedeniyle kaliteli dahi olsa tütünler alınmamıştır" dedi.
Ödemiş Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Erdem, "bölgedeki en önemli sorunları işsizlik, ulaşım ve tarımsal sorunlar olduğunu" belirtiyor.
Erdem, "Ödemiş-Bayındır-Torbalı-İzmir karayolunun uzunluğu 110 km. Ancak bu mesafeyi 66 km'ye indirecek olan bir karayolu projesi halen kağıt üzerinde bekletiliyor. Bu yolun yapımı ile Ödemiş ve çevresi İzmir'e en yakın gıda üretim deposu konumunu güçlendirecek, bölgenin önemini ve ekonomik yapısını olumlu yönde değiştirecek" dedi.
"Sorunlar kronik hale geldi"
İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş, "İzmir'in kamu yatırımlarından aldığı payın yıllar içinde yüzde 7'lerden yüzde 3'lere gerilediğini, dolayısıyla sorunların çözümünün giderek güçleştiğini" söyledi.
İzmir'in ihmal edildiğini ve yatırım fakiri olduğuna dikkat çeken Demirtaş, "İç körfezde Tuzla'da acil liman yapılmasını gündeme getirdik. Odamız 4 alternatif önerdi, ancak proje alanı sulak alan ilan edildi" dedi.
"Atıl yatırımlar ekonomiye kazandırılmalı"
Manisa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Bülent Koşmaz, kentte büyük ekonomik değer, istihdam yaratacak projelerin tamamlanmasını istedi.
Manisa Pamuklu Mensucat Fabrikası'nın kaderine terk edilmemesini isteyen Koşmaz, "inşaatı tamamlanan Akhisar Sigara Fabrikası'nın akıbeti hakkında duyarlı olunması gerektiğini" belirtti.
Afyon Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Recai Yumuturuğ, "doğalgaza oranla yüzde 60 daha ucuz olan jeotermal enerji ile beş bin konutun ısıtıldığı Afyon'da 400'ü aşkın fabrika ve atölyenin bulunduğunu" belirterek, jeotermal kullanımının yaygınlaştırılması için teşvik beklediklerini" söyledi.
Uşak Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Fevzi Arpacı, "üretimle birlikte istihdam ve gelir seviyesinde artış olacağını" belirterek, küçük üreticinin desteklenmesi için çalışılması gerektiğini2 vurguluyor.
Balıkesir Ticaret Odası Başkanı Mahmut Yavuz, Balıkesir iş dünyasının öncelikli sorununu faiz oranlarının yüksekliği olarak açıklarken, "Dünya fiyatlarının üzerinde olan enerji girdi fiyatları, açılan ihracat kapılarında bizlere büyük zorluklar çıkarmaktadır" diyor.
"Önce liman bitirilmeli"
Bergama Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Ali İhsan Süter, "bölge ve ülke için önemli olan Kuzey Ege Konteyner Limanı'nın Tarım Bakanlığı tarafından Çevre Değerlendirme Raporu'na (ÇED) uygun olmadığı gerekçesiyle kabul edilmemesinin kendilerini üzdüğünü" ifade etti.
Turgutlu Ticaret Odası Başkanı Mesut Altan, "krizler ve depremlerin ardından Yapı Denetimi Kanunu'nda yapılan değişiklikler nedeniyle inşaat sektörünün durma noktasına geldiğini, bu durumun da şehirde kurulu tuğla işletmelerinin çoğunun kapanmasına neden olduğunu" vurguladı.
"Ülkenin lokomotif sektörü konumunda olan inşaat sektörünün canlanması için gerekli desteklerin gündeme alınması gerektiğini" belirten Altan, "Toplu konut projelerine ağırlık verilmesi sağlanmalı, bu konudaki kredilere işlerlik ve cazibe getirilmeli. İhracat imkanı artırılmalı" dedi.
"Bölgesel tarife ne oldu?"
Ege Bölgesi Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Salih Esen, "elektrikte bölgesel tarifenin uygulanmasına özel önem verdiklerini" vurguladı.
"Yılbaşında uygulanması gereken bölgesel tarifenin önce Haziran'a, sonra da Temmuz ayına ertelendiğini" hatırlatan Esen, "Ocak ayında bölgemize gelecek olan doğalgazın hâlâ gelmemiş oluşu ve Atatürk Organize Sanayi Bölgesi'nde kullanılamıyor oluşu büyük eksiklik." dedi.
Tüm ürünlere prim sistemi
Denizli Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı İlter Panayır, "1999 yılında 1.5 milyar dolar olan Ege Bölgesi tarım ürünleri ihracatının 2002'de 1.3 milyar dolar gerilediğini" belirterek, "Sanayi ve tarım birbirinin tamamlayıcısıdır. Tarımı bitirdiğimiz takdirde tarıma bağlı sanayimizi de bitiririz" dedi.
"Tarımda kayıt dışılığın önüne geçilmesini gerektiğini" belirten İlter, "bazı tarım ürünlerinde (pamuk, ayçiçeği, soya) uygulanan prim sisteminin diğer ürünlere de yaygınlaştırılarak uygulanması gerektiğini" vurguladı.
Muğla Ticaret Odası Başkanı Saim Gürsoy, "yüzde 67'si ormanlarla kaplı olan Muğla'nın sahip olduğu 1124 km kıyı uzunluğunun yanı sıra 100'ün üzerinde antik kent ve ören yeri ile Türkiye'nin 3'üncü "Turizm Merkezi" olduğunu, ayrıca mermercilik ve feldspat olmak üzere önemli bir "madencilik merkezi" hüviyeti bulunduğunu ve son olarak, zeytinciliği, narenciyeciliği ve sera ürünleri ile önemli bir "tarım merkezi" olduğunu " söyledi.
Gürsoy, "Muğla'da yaşanan sorunların, hemen hepsinin altından plansızlık çıkmaktadır. Muğla'da nereye, neyin, nasıl yapılabileceği net değildir. Koruma kararları Muğla'nın gelişmesine, büyümesine engel olmaktadır." dedi.(NK)