Dün, bugün ve yarın: İsrail'e kültürel boykot
İsrail'e kültürel boykot, İsrail'in Filistin’e yönelik politikaları ve işgali nedeniyle başlayan bir protesto hareketi.
Boykot, genellikle sanatçılar, akademisyenler, yazarlar, müzisyenler gibi kültürel figürlerin İsrail ile ilişkili kültürel ve sanatsal etkinliklere dahil olmamalarını ve kamuoyuna da bu yönde çağrı yapmalarını içeriyor.
Bu kapsamda, 2004 yılında İsrail'e Akademik ve Kültürel Boykot İçin Filistin Kampanyası (PACBI) başlatıldı. PACBI’nin akademik ve kültürel boykot çağrısı 2005'te genişletilerek Filistinliler için Boykot, Tecrit ve Yaptırım (BDS) hareketinin bir parçasına dönüştü.
İsrail'in Filistin topraklarında sürdürdüğü askeri işgal ve apartheid politikalarına karşı bir tepki olarak örgütlenen boykotun amacı, İsrail'in işgale son vermesi ve Filistin halkının haklarını tanıması için uluslararası baskı yaratmak.
7 Ekim
Pink Floyd’un eski solisti Roger Waters, küresel ölçekte İsrail’e kültürel boykotun en görünür savunucularından biri ve yıllardır İsrail’de konser vermeyi reddediyor. Boykot çağrısı kapsamında İsrail’deki konser programını iptal eden (2018) dünyaca ünlü müzisyenlerden bir diğeri de ABD'li şarkıcı Lana Del Rey. Şarkıcı, o dönem sosyal medya platformu Twitter'da paylaştığı mesajında, "Benim için, hem Filistin hem de İsrail'de sahne almak ve hayranlarıma eşit bir şekilde yaklaşmak önemlidir," diyerek konserini iptal ettiğini duyurdu.
Söz konusu çağrılar ve boykot girişimleri, zaman içerisinde İsrail hükümetinin tepkisini çekti ve bazı Batı ülkelerinde söz konusu boykotu yasa dışı ilân etmeye yönelik girişimler başlatıldı.
Hamas’ın silahlı kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları öncülüğündeki Filistinli direniş gruplarının 7 Ekim 2023’te işgal devletine karşı başlattığı “Aksa Tufanı Operasyonu”nun yıldönümü dolayısıyla, İsrail’in Filistinlilere ve Filistin davasına destek verenlere uyguladığı sansürü ve dünya çapında öne çıkan İsrail’e kültürel boykot girişimlerini bianet okurları için derledik.
Bir dilim direniş alır mıydınız?
Ekim
İşgale karşı sanat dünyasında en çok ses getiren metin, 19 Ekim’de Artforum’da yayımlanan ve “sivillerin öldürülmesi ve zarar görmesine son verilmesi” çağrısında bulunan mektup oldu.
8 binden fazla kişinin imzaladığı mektup, Hamas saldırısından bahsetmediği için eleştirildi. Artforum’un tarafsızlığı sorgulandığı için derginin editörü David Velasco’nun işine son verildi. Bu gelişmelerin ardından birçok isim, Artforum ve Penske Media’ya ait diğer yayınları boykot etti.
Frankfurt Kitap Fuarı, 14 Ekim’de Filistinli yazar Adania Shibli'nin ödül törenini iptal etti.
Shibli'nin 20 Ekim'de Afrika, Asya, Latin Amerika ya da Arap dünyasından kadın yazarlara verilen 2023 LiBeraturpreis Ödülü'nü alması bekleniyordu.
FRANKFURT KİTAP FUARI
Filistinli yazar Adania Shibli'ye uluslararası destek
Kasım
İzlandalı şarkıcı Björk, 3 Kasım’da sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda Filistin ve İsrail yönetimlerinin kontrol ettiği bölgelerin değişimini haritalarla göstererek şöyle dedi: “Siz buna paylaşmak mı diyorsunuz?”
Aynı tarihte İspanya’da "İsrail'in Gazze'deki soykırımını" kınayan bir manifesto yayımlandı. "Gazze soykırımına karşı İspanyol kültürünün manifestosu" adıyla yayımlanan manifestoya, aralarında Marisa Paredes, Emma Suarez, Juan Diego Botto, İsmael Serrano, Carmen Paris, Beatriz Rico, Ana Fernandez, Rozalen ve Ramoncin gibi tanınmış isimlerin bulunduğu 200'den fazla sanatçı imza attı.
Filistin davasının sembol isimlerinden Filistinli aktivist ve yazar Ahed Tamimi, İsrail askerlerinin işgali altındaki Batı Şeria'nın Ramallah kentinde 6 Kasım'da gözaltına alındı.
Uluslararası PEN'den İsrail'e: Ahed'i derhal serbest bırakın
Hakkında kesinleşmiş bir hüküm bulunmamasına rağmen İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Tamimi için "terörist" ifadesini kullanarak "Teröristlere ve terör destekçilerine sıfır tolerans! Aynen böyle!" diye yazdı.
Arap Film ve Medya Enstitüsü
9 Kasım’da Arap Film ve Medya Enstitüsü, Filistin filmlerini erişime açtı. Enstitü, Filistinlilerin Sesi programının Gazze’deki mevcut durum hakkında bilgi vermesi için bir kaynak olması amacıyla kasım ayı boyunca erişime açık olacağını duyurdu.
Çinli sanatçı ve insan hakları savunucusu Ai Weiwei'nin yeni eserlerinden oluşan ve İngiltere'nin başkenti Londra'daki Lisson adlı sanat galerisinde 15 Kasım'da ziyarete açılması planlanan yeni sergisi, X'teki bir gönderisi nedeniyle süresiz askıya alındı. Weiwei şöyle diyordu: "Yahudi halkına yapılan zulümle ilgili suçluluk duygusu bazen Arap dünyasını etkisizleştirmek için kullanıldı.”
Feminist ve queer teorinin önde gelen düşünürlerden Judith Butler, 16 Kasım’da Almanya'da kamuya açık etkinliklere katılmak istemediğini açıkladı.
Butler, Die Zeit gazetesine gönderdiği e-postada, Almanya'da defalarca "hor görüldüğünü ve kaba bir şekilde karikatürize edildiğini" belirtti. Butler, savaşla ilgili eleştirilerin kendisine karşı "agresif ve antisemit" olduğunu ifade ederek "altta yatan bir tehdit duygusu" yaşadığını söyledi: "Kapıda güvenlik görevlilerinin olması gereken bir yerde konuşmak istemiyorum.”
Butler: Filistin için adaleti savunan herkese saldırıyorlar
Filistinli yazar, şair ve Gazze’nin ilk İngilizce kütüphanesi Edward Said Kütüphanesi’nin kurucusu Mosab Abu Toha, İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) tarafından 20 Kasım’da gözaltına alındı. Ertesi gün serbest bırakılan Toha, 13 Ekim’de The New Yorker için kaleme aldığı “Gazze'deki Penceremden Manzara” başlıklı yazıda, Beyt Lahya’daki aile evinden savaşın nasıl göründüğünü ve kendisi ile ailesi açısından nasıl deneyimlendiğini yazmıştı.
Hollywood yetenek ajansı UTA, Oscar ödüllü Susan Sarandon’la, oyuncunun katıldığı bir protesto eyleminde, "Şu anda Yahudi olmaktan korkan pek çok insan var ve bu ülkede Müslüman olmanın nasıl bir his olduğunu tadıyorlar," sözlerini sarf etmesi üzerine "antisemitist" olduğu iddiasıyla 21 Kasım’da ilişkisini kesti.
Aralık
Filistinli şair, akademisyen, yazar ve aktivist Rıfat el-Arir, kardeşleri ve onların çocukları ile birlikte 7 Aralık 2023’te İsrail bombardımanında öldürüldü.
El-Arir’in bombardımanında öldürülmeden önce kaleme aldığı “Ölmeliysem, bir mesel olsun bu ölüm” (If I Must Die) başlıklı şiiri, Ömer Madra tarafından çevrildi ve seslendirildi:
“Ölmeliysem,
Bir mesel olsun bu ölüm.
Eğer ölmeliysem ben,
Sen yaşamalısın benim hikâyemi anlatmak için.
Eşyamı satıp savıp, bir parça kumaş satın almak için,
Biraz da ip,
Beyaz olsun, uzun da bir kuyruğu.
Ki Gazze’de bir yerlerde bir çocuk, cennetin gözünün içine dalıp gitmiş babasını beklerken,
Hani kimseye, kendi tenine ve bedenine bile elveda bile demeden gitmiş babasını beklerken,
Uçurtmayı görüversin birden o çocuk.
Yukarılarda bir yerde,
Benim uçurtmamı.
Hani o, senin yaptığın.
İşte onu.
Ve bir an için sansın ki, bir melek var orada sevgiyi yeryüzüne geri getiren.
Eğer ölmeliysem ben, bırak umut getirsin bu ölüm,
Bırak bir mesel olsun.”
Filistinli şair, akademisyen, yazar ve aktivist Rıfat el-Arir'in kardeşleri ve onların çocukları ile birlikte İsrail bombaları altında katledilmeden önce kaleme aldığı, "If I Must Die" adlı şiiri, Ömer Madra tarafından çevrildi ve seslendirildi. pic.twitter.com/5bwVP9J6zu
— Açık Radyo (@acikradyo) December 15, 2023
Fransız yayınevi Fayard, 13 Aralık’ta “Filistin'de Etnik Temizlik” kitabının satışını durdurdu. Yayınevi İsrailli tarihçi Prof. Ilan Pappe ile sözleşmeleri sona erdiği için kitabın satışını durduğunu söyledi; fakat edebiyat çevreleri bunu ‘sansür’ olarak değerlendirdi.
İntifada Yayınları: Kıyıma karşı Filistin'i, sansüre karşı özgür düşünceyi savunuyoruz
Almanya’daki Heinrich Böll Vakfı, 14 Aralık’ta gazeteci, yazar ve LGBTİ+ aktivisti Masha Gessen’e verilmesi planlanan “Hannah Arendt Siyasi Düşünce Ödülü”nden çekildi. Bremen Senatosu da, belediye binasında yapılması planlanan ödül törenini iptal etti.
Ocak
Filistin Kitap Ödülleri 2023 kazananları, 18 Ocak’taki Gazze ile dayanışma gecesinde açıklandı. İşgal devletinin kısıtlamaları nedeniyle işgal altındaki Batı Şeria'da seyahat edemeyen yazarların katılımına olanak sağlamak amacıyla çevrimiçi olarak düzenlenen etkinliğe, soykırımdan kurtulan Filistinli şair Mosab Abu Toha da katıldı.
2024 Oscar adaylarının 24 Ocak’ta açıklanmasının ardından sosyal medya platformları feminizm, ataerkillik ve kesişimsellik üzerine paylaşımlarla dolup taştı. 2023'ün en yüksek hasılat yapan filmi olan "Barbie" filmi, sekiz dalda Akademi Ödülü'ne aday gösterildi; ancak yönetmen Greta Gerwig ile yapımcı ve başrol oyuncusu Margot Robbie, kendi kategorilerinde aday gösterilmedi.
Bu duruma tepki gösteren filmin hayranlarına ABD’li makyaj sanatçısı Matt Bernstein şöyle dedi: "Barbie'yi çok sevdim ve daha fazla Oscar'a aday gösterilmesini isterdim, ancak cinsiyet sorunları konusunda: Gazze'deki kadınlar şu anda çadır artıklarını regl ürünleri olarak kullanıyorlar. Umarım onlar için de benzer bir öfkeyi örgütleyebiliriz."
Şubat
Almanya’nın başkenti Berlin’de düzenlenen 74. Berlin Film Festivali (Berlinale) İsrail protestolarının gölgesinde geçti. Film festivalinin Instagram hesabı 25 Şubat’ta hacklendi. "Berlinale. panorama"dan yapılan açıklama ve paylaşılan görseller, tartışmaları ve festival yönetiminin savaşa dair tutumunu daha da görünür kıldı.
Instagram hesabında “Nehirden denize özgür Filistin”, “Gazze'deki soykırımı durdurun”, “Soykırım, soykırımdır” sloganlarının yer aldığı görseller yayıldı ve söz konusu görseller kısa bir süre sonra silindi.
İsrailli gazeteci ve yönetmen Yuval Abraham, 74. Berlin Film Festivali’nde "Başka Ülke Yok" (No Other Land) filmi ile “En İyi Belgesel” ödülünü alırken yaptığı konuşması nedeniyle hedef gösterildi ve ölüm tehditi aldı. Abraham, 27 Şubat’ta sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada aldığı ölüm tehditleri nedeniyle evine dönemediğini ve uçuşunu iptal etmek zorunda kaldığını söyledi.
Venedik Bienali
İsrail'in Venedik Bienali'nden men edilmesi için 27 Şubat’ta imza kampanyası başlatıldı. 8 binden fazla sanatçı, küratör ve yazarın destek verdiği imza kampanyasında Bienal’de Rusya'nın Ukrayna’yı işgali ile aldığı kararlara işaret edilerek İsrail hakkında da aynı kararların verilmesi talep edildi.
İsrail’in Eurovision’a sunduğu şarkı 28 Şubat’ta ikinci kez reddedildi. Avrupa Yayın Birliği (EBU) ikinci şarkının da ilki gibi siyasi içerikli olduğunu belirtti. "Dance Forever" adlı şarkıda da İsrail’in yarışmaya sunduğu ilk şarkı "October Rain" gibi Filistin-İsrail Savaşına atıf yapılıyordu.
Berlin Film Festivali’nin Instagram hesabı Filistin için hacklendi
Mart
74. Berlinale’de En İyi Belgesel ödülünü alan "Başka Ülke Yok", 14 Mart’ta çekildiği Filistin'in Msafer Yatta bölgesindeki et-Tuvani köyünde gösterildi.
Filmin İsrailli yönetmeni Yuval Abraham, ödül törenindeki konuşmasında şunları söylemişti:
"Ben İsrailliyim, (filminin yardımcı yönetmeni Basel Adra) Basel ise Filistinli ve sadece iki gün sonra aynı olmadığımız bir ülkeye döneceğiz. Ben sivil düzen altında yaşıyorum, Basel ise askeri düzende. Birbirimize sadece 30 dakika uzaklıktayız. Benim oy kullanma hakkım var, onun yok, benim bu ülkede özgürce hareket etmeme izin veriliyor, Basel ise milyonlarca Filistinli gibi kilit altında ve işgal altındaki Batı Şeria'da. Aramızdaki bu eşitsizlik sona ermeli."
British Museum, İsrail'le işbirliği olan bp sponsorluğu nedeniyle 25 Mart’ta protesto edildi. Müze girişine asılan bir pankarta "bp sponsorluğunda=sömürgeci soykırım sponsorluğunda” yazıldı.
British Museum, İsrail'le işbirliği olan bp sponsorluğu nedeniyle protesto edildi
Nisan
Moda tasarımcısı Alana Hadid, 6 Nisan’da Filistinliler adına film şirketi kurduğunu duyurdu.
"Watermelon Pictures" adlı şirketin ilk belgeselinin yapımcıları arasında Pink Floyd'un kurucularından Roger Waters yer alıyor.
Reuters fotoğrafçısı Mohammad Salem, yas tutan Filistinli bir kadının fotoğrafıyla 18 Nisan’da “Dünya Basın Fotoğrafı” ödülünü kazandı.
Fotoğrafta 36 yaşındaki Inas Abu Maamar, 17 Ekim 2023'te, Gazze Şeridi'ndeki Han Yunus'taki Nasser Hastanesi'nde İsrail saldırısında öldürülen beş yaşındaki yeğeni Saly'nin cansız bedenini kucaklıyordu.
Moda tasarımcısı Alana Hadid, Filistinliler adına film şirketi kurdu
Mayıs
ABD’li rapçi Macklemore, ABD üniversitelerindeki Filistin’e destek gösterileri için 6 Mayıs’ta “Hind’s Hall” adlı bir şarkı yayınladı.
Macklemore, şarkının tüm gelirinin Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı’na (UNRWA) verileceğini açıkladı.
ABD'li ünlü oyuncu Mark Ruffalo, 7 Mayıs’ta X sosyal medya hesabında, Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) Sözcüsü James Elder'ın İsrail saldırıları altındaki Gazze'nin Refah kentiyle ilgili açıklamasını paylaştı.
Ruffalo, Refah'taki nüfusun "insani ihmal ve ıstırap dolu toplama kamplarına" zorla taşındığını vurgulayarak Gazze'deki çocukların "umutsuzca yardıma ihtiyaç duyduğunu" ifade etti. Filistin davasına verdiği destek nedeniyle uzun süredir eleştirilen Ruffalo, Gazze halkının aslında bir seçenekle karşı karşıya olduğunu belirtti: "Çölde ya da evinizde ölün."
Mark Ruffalo: Filistinlilere "Çölde ya da evinizde ölün" deniyor
“Şimdi ateşkes”
Flamanca yayın yapan Belçika'nın VRT televizyonu 9 Mayıs’ta, İsveç'in Malmö kentinde düzenlenen Eurovision'ın ikinci yarı finalinin başında yayını keserek İsrail'in Gazze'deki saldırılarını protesto etti.
Kanal yayınladığı mesajda "Bu, bir sendika eylemidir. İsrail devletinin insan hakları ihlallerini kınıyoruz. Ayrıca İsrail, basın özgürlüğünü yok ediyor. Bu nedenle yayınımıza bir süreliğine ara veriyoruz. Şimdi ateşkes," dedi.
İki Oscar, dört BAFTA, dört de Altın Küre ödüllü Avustralyalı oyuncu Cate Blanchett, 77. Cannes Film Festivali’nde siyah, yeşil, ve beyaz renkli bir elbiseyle yürüdü. Blanchett’nin elbisesi kırmızı halıyla birleşince Filistin bayrağını oluşturdu.
Haziran
10 Haziran’da düzenlenen 2024 James Beard Ödülleri'nde, dedesi ve büyükbabası 1948'de Ramallah'tan ABD’ye göç eden Michael Rafidi, siyah-beyaz kareli kefiyesiyle “Üstün Şef” ödülünü kabul etti.
Washington DC'deki Albi'nin kurucusu ve şefi Rafidi, kabul konuşmasında "Bu ödül ister burada, ister Filistin'de, ister dünyanın herhangi yerinde olsun, tüm Filistin halkına adanmıştır," dedi.
ABD’li şarkıcı, şarkı yazarı ve dansçı Kehlani Ashley Parrish, 24 Haziran’da Filistin'e verdiği destek nedeniyle çok sayıda albüm anlaşmasının iptal edildiğini duyurdu.
Temmuz
İngiliz müzik grubu Massive Attack, 24 Temmuz’da İstanbul’da konser verdi. Grup üyesi Daddy G. (Grant Marshall) sahneye Filistin kefiyesi takarak çıktı.
Grup, sahnede kurulan dev ekrana Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin onayladığı Gazze konusunda "derhal ateşkes sağlanmasını ve tüm rehinelerin derhal ve koşulsuz olarak serbest bırakılmasını" bildiren kararı yansıttı.
1972 Münih Olimpiyatları için tasarlanan ayakkabının tanıtımında markanın reklam yüzü Bella Hadid'e yer veren Adidas, İsrail'den gelen tepkiler üzerine "kampanya çalışmalarının gözden geçirildiğini" açıkladı.
Sonrasında, Alman markasının resmî hesaplarından Filistinli-ABD’li mankenin yer aldığı gönderiler kaldırıldı.
Firmanın kampanyayı askıya almasının ardından konuşan Hadid, 27 Temmuz’da "Bu kampanyadaki hassasiyetsizlik beni hayal kırıklığına uğrattı" dedi.
Hadid, “Kariyerim bitse bile Filistin'i desteklemekten asla vazgeçmeyeceğim,” demişti.
Ağustos
Filistin Film Enstitüsü (Palestine Film Institute – PFI), dünyanın dört bir yanındaki sinema sektörü çalışanlarına seslenerek İsrail’in Filistinlilere yönelik soykırımı karşısında eylemlilik gösterme ve dayanışma çağrısı yaptı.
“Soykırım Zamanlarında Sinema Sektörü için Protokol” (Industry Protocol in Times of Genocide) başlığıyla yayımlanan protokolde PFI, sinema sektörünü İsrail kurumlarıyla bağlarını koparmaya, uluslararası insan hakları hukukuna saygı göstermeye davet etti:
“PFI olarak sinema alanında aktif kurumlar ve film festivallerinden taleplerimiz şöyledir:
- Filistinli sinemacıların ve onlara destek olanların ifade özgürlüğünü savunun.
- Filistinlilerin yüzyüze kaldığı yıkım ve buna karşı yürütülen mücadeleye verdikleri kamuoyu desteği nedeniyle sansürlenen, karalanan veya saldırıya uğrayanları koruyun ve kamusal güvenliklerini sağlayın.
- Filistinli sinemacı delegasyonlarına finansman ve lojistik yardım gibi sponsorluklar sağlanarak destek olun.
- Boykot, Tecrit ve Yaptırımlar (BDS) ve İsrail'in Akademik ve Kültürel Boykotu için Filistin Kampanyası (PACBI) ilkelerine uyun.
- Filistin halkının işgaline ve soykırımına olanak sağlayan ve/veya bundan kazanç edinen şirketlerden, vakıflardan, fonlardan, kurumlardan ya da bireylerden gelen bağışları reddedin.”
Eylül
29 Ağustos’ta başlayan ve 7 Eylül’de sona eren 81. Venedik Uluslararası Film Festivali’nde ödül alan Amerikalı Yahudi yönetmen Sarah Friedland, İsrail’in saldırılarını kınadı ve Filistin halkıyla dayanışma mesajı verdi.
“Familiar Touch” filmiyle gelecek vadeden yönetmenlere verilen “Geleceğin Aslanı” ödülünü kazanan Friedland’ın, ödülünü alırken yaptığı konuşma salondan büyük alkış aldı. Friedland’ın konuşması şöyleydi:
“Bu ödülü İsrail’in Gazze’deki soykırımının 336. gününde ve Filistin işgalinin 76. gününde kabul ediyorum. Küresel sahnede İsrail’in dokunulmazlığını gidermek için çalıştığımız kurumsal platformları kullanmanın, yönetmenler olarak bizim sorumluluğumuz olduğuna inanıyorum. Filistin halkıyla ve özgürlük mücadeleleriyle dayanışma içindeyim.”
Thank you Javier Bardem for your decency, your courage, and love for all human beings. You are a beacon of light, amigo. pic.twitter.com/nIcBvrpiJq
— Mark Ruffalo (@MarkRuffalo) October 3, 2024
San Sebastian Film Festivali’nde “Donostia Ödülü”ne layık görülen İspanyol oyuncu Javier Bardem, 20 Eylül’deki ödül töreninde İsrail’in insanlığa karşı suç işlediğini söyledi:
“Mevcut İsrail hükümetinin Gazze ve Batı Şeria’daki eylemlerinde sahip olduğu cezasızlık değişmelidir. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri, Almanya ve İngiltere gibi ülkelerin, işlenen suçlar karşısında verdikleri koşulsuz desteği yeniden gözden geçirmeleri gerektiğini düşünüyorum. UNICEF’in de dediği gibi gıda, su, ilaç ve elektrik girişini yasaklamak çocuklara karşı bir savaştır ve bu travmayı nesiller boyu devam ettirir.” (TY)
Dinleme önerisi
Sahne adı El Far3i olan Filistinli-Ürdünlü müzisyen Tareq Abu Kwaik, Filistin'e yönelik saldırılar arttığında "Al Masafa Sifr" adlı bir şarkı yayınladı: لو كنا في نفس المكان ما كبرنا ندعي للنصر (Had we been in the same place, we wouldn’t have spent a lifetime praying for victory.)