İrlanda, Filistin/İsrail, Bosna-Hersek ve Kıbrıs'ta çatışan toplumlardan barış yanlısı kadınların çalışmalarını inceleyen, akademisyen, feminist ve aktivist yazar Cynthia Cockburn, 30 yıldır süre giden siyasi tartışma sürecinde kadınların hiçbir zaman yer almadığını söylüyor.
Cockburn, kadınların da Kıbrıs'ta barış ortamının neden gerekli olduğu ve bunun günlük hayat üzerinde nasıl pozitif etkiler yapabileceği konusunda fikirleri olduğunu ve taleplerini ısrarla takip edeceklerini belirtiyor.
Cynthia Cockburn'ün Kıbrıs'ın her iki tarafında üç yıl kalarak yazdığı kitabı " The Line" önümüzdeki günlerde Türkçe'ye de çevrilecek.
Sabancı Üniversitesi öğretim görevlilerinden Ayşegül Altınay da Kıbrıs görüşmelerinin BM kararının uygulanması için elverişli bir ortam sunduğunun altını çiziyor.
"Daha erken harekete geçilip baskı oluşturulsaydı kadınların karar mekanizmalarına katılımı sağlanabilirdi" diyen Altınay, "Bundan sonra varolan hareketten güç alıp daha fazla kadın bu sürece katılabilir" diyerek umutlu olduğunu belirtiyor.
Yeşil Hattın iki tarafından kadınların kurduğu "Sınır Aşan Eller" hareketi aktivisti Fatma Azgın da "Kıbrıs görüşmelerinde hiçbir dönemde kadın bulunmadı. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) delegasyon listesinde bulunanlar sadece sekreter düzeyinde. Karar verici hiçbir durumları yok. Görüşenler, hep erkek" diyerek tepkisini ortaya koyuyor.
Karar verme, destek ol
BM Güvenlik Konseyi uluslar arası alandaki kadın hareketinin etkisiyle dört sene önce bir karar alarak barış süreçlerine kadınların her düzeyde katılımını öngördü.
Fakat İsviçre'de yapılan son Kıbrıs görüşmelerinde yer alan delegasyonlarda hiç kadın yoktu. Yalnızca KKTC'den üç ve BM'den iki kadın, destek ekibinde yer aldı.
Öte yandan Adada yer alan kadın örgütleri sürece ilişkin öneri ve taleplerini oluşturarak mücadele ediyor. Kıbrıslı kadınlar Avrupa Birliği (AB) üyeliğinden bağımsız olarak "Ada'da barış"üzerine kurulmuş bir gelecek için çalışılması gerektiğini vurguluyor.
Türk ve Rum kadınların bir araya gelerek oluşturduğu "Sınır Aşan Eller" hareketi bir bildiri hazırlayarak BM de dahil olmak üzere tüm taraflara gönderdi. Bildiride kalıcı bir barış ortamının ancak katılımcılık, demokratik değerler, kadın erkek eşitliği ve şiddet karşıtlığı temelinde kurulabileceğinin altı çiziliyor.
Cinsler arası eşitlik, Ada'da barış
Bildiride, Türk ve Rum tarafları arasındaki "düşmanlığın" sona ermesine ek olarak, cinsler arası eşitliğin de sağlanabilmesi amacıyla şu öneriler sıralanıyor:
* Üzerinde uzlaşmaya varılacak bir barış antlaşması beraberinde yasal ve anayasal değişiklikleri getirecektir. Bu durum kadın-erkek eşitliğinin yasalarla güvence altına alınması için bir fırsat yaratıyor. Yapılacak tüm yasal düzenlemeler cinsiyet eşitliği açısından da incelenmeli; kurulacak parlamentolarda bu konuya ilişkin çalışacak komiteler kurulmalıdır.
* Eğitim ve ekonomi alanlarında kadınların eşit temsili sağlanmalı; eşit işe eşit ücret verilmelidir. Kadınların eğitim olanaklarına erişimi sağlanmalı ve sosyal yaşamın her alanında varolabilmeleri için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
* Bireysel düzlemde yaşanan şiddetle, toplumsal şiddet ve militarizm arasında sıkı bir bağ vardır. Dolayısıyla, bütün askeri birlikler -İngiliz Üssü de dahil olmak üzere- kaldırılmalı; "savunma bütçesi" olarak ayrılan kaynaklar sağlık ve eğitim alanlarına kaydırılmalıdır.
* Kıbrıs politik düzlemde demokrasiyi hakim kılacak şekilde yeniden yapılanırken, bir adım daha ileri gidilmeli ve sosyal hayatı da demokratikleştirecek atılımlar gerçekleştirilmeli. Kadınların toplumsal, dini, politik kısıtlamalardan kurtulması sağlanmalı. Aile hayatı çiftlerin eşit sorumluluğu üzerine kurulmalıdır.
* Varılacak bir çözümün kalıcılığı Kıbrıs'ta, farklılıkları zenginlik olarak kabul edecek bir kültürün oluşmasına bağlıdır. Geçmişte yaşanan düşmanlıkların bir kenara bırakılması ve toplumsal hafızanın yenilenmesi için eğitim yeniden düzenlenmeli, müfredatlar düşmanlıkları körüklemek yerine farklılıkları benimsetecek şekilde yazılmalıdır.
* Benzer şekilde, medya da çatışmaları körüklemek yerine barış kültürünün Ada'da hakim olmasına çalışmalıdır.
2002 yılında resmen kurulan 'Sınır Aşan Eller', Kıbrıs'ın uluslar arası alanda tanınan ilk kadın hakları örgütü. Kıbrıs dışında yaşayan kadınların da destek verebildiği örgüt Ada'da çoğulcu, demokratik ve cinsiyet eşitliği üzerine kurulmuş bir çözüm için mücadele ediyor.
İsviçre'deki Görüşmelere Katılan Delegasyonların Listesi
Birleşmiş Milletler Heyeti
Kofi Annan; Kieran Prendergast; Alvaro de Soto; Elizabeth Lindenmayer; Joachim Hütter; Didier Pfirter; Lisa Jones; Robert Dann; Frank Hoffmeister; Jeremy Farrall.
Güney Kıbrıs Heyeti
Tassos Papadopoulos; Glafcos Clerides; Demetris Christofias; Nicos Anastasiades; Nicos Cleanthous; Giorgos Vassiliou; Tasos Tzionis.
Kuzey Kıbrıs Heyeti
Mehmet Ali Talat; Serdar Denktaş; Ergün Olgun; Osman Ertuğ; Kudret Özersay; Sülen Karabacak; Gülfem Veziroğlu; Yonca Şenyiğit.
Yunanistan Heyeti
Petros Molyviatis; Yiannis Valinakis; Georges Yenimatas; Konstantinos Rallis; Konstantinos Triaris; Christos Panagopoulos; Stylianos Panagopoulos; Giorgios Koumoutsakos.
Türkiye Heyeti
Abdullah Gül; Uğur Ziyal; Baki Yılkin; Ümit Pamir; Ertuğrul Apakan; Deniz Bölükbay; Ahmet Davutoğlu. (EÜ/BB)