Soma madeninde 301 işçinin hayatını kaybettiği madendeki yok denen taşeron sistemi tartışma yarattı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik’in bile “çok farklı bir sistem uyguluyorlarmış” dediği taşeron sistemini şirket kabul etmeyerek "bizde sadece ekip başı var" demişti.
Yasalara göre madenlerde taşeron uygulaması yasak ancak birçok madende yasal mevzuatın arkasından dolanarak çeşitli hilelerle taşeron sistemi benzeri yapılar kuruluyor.
Soma Kömür A.Ş’de üç yıldır başçavuşluk yapan bir kişi bianet’e konuştu.
Başçavuş ne iş yapar?
Şirketin taşeronu var. Taşeronun bütün işlerini takip eden kişiye başçavuş denir. İşçilerden başçavuş sorumludur.
İşçi olarak ne kadar çalıştınız?
11 yıldır madenciyim. 5-6 sene işçilik yaptım. Sonra çavuş oldum. Sonra taşeronun peşinden gittim başçavuş oldum.
Başçavuş madenden kömür çıkarmaz mı?
Yok ben çalışmıyorum. Ben işçinin başında duruyorum. Sadece organizasyonu sağlıyorum. İşçilere sen oraya git, sen taramaya git diye iş veririm. İyi ustadır havaya gönderirim, düz işçiyi temizliğe veririm.
Kaç taşeron var?
15-20. Taramacılar, alçak yerleri tarar. Kahveciler var, çöp atarlar. Arka malcılar, bacacılar var. Her ekibin başında çavuş, baş çavuş ve taşeron var.
Herkes taşeron olabilir mi?
50 adam getir sen de taşeronluk yap. İlkokul mezunları. Maden işçisi. Hiç madenci bilmeyen de yapar.
Şirket neden taşeron kullanır?
Şirket işçi aramaya gitmez. Uğraşmaz.
İşçi topluyor musunuz?
İşçi toplamaya yardımcı olurum. Çevremdekilere gel benim yanımda çalış, seni kollarım diyorum.
Maaşınızı Soma A.Ş'den mi alıyorsunuz?
Evet. Bizim orada taşeron gözükmüyor zaten. Onlar ekip başı gözüküyor. Bizim paralarımızı şirket yatırıyor.
Ne kadar maaş alıyorsunuz?
Bizim orada düz işçi 1200 lira alıyor. 1500 liraya yakın yedek alır. İkinci sınıf ustalar 1700, birinci sınıf ustalar 1800 lira civarı maaş alır. Çavuşlar 2 bin lira, başçavuşlar üretime göre 2500’e kadar maaş alır.
Üretime göre ne demek?
Bacalarda, ayaklarda metre başına para alır taşeron. 320 bin ton kömür çıktı mı iyi geçti demektir. Biz de kendi aramızda yarışırız. Her vardiyanın üretimi ayrıdır. Bir vardiya 42 bin çıkarır, biri 40 bin çıkarır. Kim çok çıkarırsa primi alır. Aylık 300-400 lira prim alırız iyi giderse.
Kömürün çok çıkması için ne yapıyorsunuz?
Üretimi sıkıştırıyoruz. Bize sıkıştır üretimi diye telefon gelir. Biz de işçiye yüklen mala deriz. Mal gitmiyor deriz. Göçük tarafından mal çekenlere arka malcı derler. İşin kaynağıdırlar. Onları sıkıştırıyorum. Biraz daha hızlı derim.
Hiç korkmaz mısınız bunu söylerken?
Ben eşimden fazla yer altındaki arkadaşlarımı görürüm. Hep beraber para toplar kola içeriz. Yer altı bizim evimiz. Yaklaşık 11 saati arkadaşlarımla geçiriyorum.
Neden size böyle görev veriliyor?
Tecrübeli olduğumuz için. Herkes esnaflık yapamaz. Bazı adama bağırırsın çalışır, bazılarını seversin muhabbet edersin. Hatalarını takip edersin. Bizim şirkette kimin burunu kanasa ben gider ifade veririm. Bütün sorumluluk bende. Her şeyin yükü bende. Ben insanları sıkmam. Her zaman gitmem. O yüzden bana çok prim yazmazlar.
Taşeron dediğimiz insan madene gelir mi?
Taşeron iki üç saat madene gelir gider. Onlar kağıt üzerinden taşeron gözükmüyor. Taşeronlar da Soma Holding’e bağlıdır. Açıktan para alırlar. Üretim artarsa hak ediliş diye bir paraları vardır. Üretim çoksa ocakta her şey tatlıdır. Her şey lay lay lom. Üretim oldu mu herkes rahat eder.
Taşeronun işçi çıkarma yetkisi var mı?
Var. Ama çok yapmaz.
Siz çıkardınız mı hiç?
Evet 3,4 aylık biri vardı, iyi çalışmıyordu çıkarttık.
Vardiya amiri? Mühendis ne yapar?
Üretin der. Herkes üretin der. Üretim olursa her şey güzeldir.
Sendika bu taşeron sistemine ne diyor?
Onaylıyor. Sendika oranın uşağı gibi. Sendikayı seçen şirket. Sendika her ay gelir işçiden maaşını alır. Sendika yoksa kömür vermezler bize.
Sizce işçileirn daha çok kömür çıkarması için yapılan zorlama iş cinayetlerini arttırmıyor mu?
Evet. Arttırır. Yukarıdakiler vardiya amirlerini sıkıştırırlar; onlar bizi; biz de işçileri. (NV)