1999 yılında, Avrupa Birliği (AB), Avrupa Kültür Başkenti projesini AB'nin tam üyesi olmayan ülkeleri de kapsayacak şekilde genişletme kararı almasının ardından İstanbul'un Avrupa Kültür Başkenti olması için bir grup sivil toplum gönüllüsü çalışmalarına başladı.
İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti, dünyanın ilgiyle izlediği bir kültür sanat merkezi olan İstanbul'un tüm potansiyelinin ortaya çıkacağı, her kesimden İstanbullunun katılacağı, sahipleneceği, kültür ve sanatın tüm görkemiyle yaşanacağı büyük bir katılım projesi olarak tarif edildi.
Avrupa Kültür Başkenti kavramı ilk kez, 1980'lerde ortaya çıktı. Dönemin Yunanistan Kültür Bakanı Melina Mercouri'nin önerisinin Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi tarafından benimsenmesiyle Avrupa kültürüne değer katan, Avrupa'ya katkı sağlayan kentlere verilmeye başlanan bu unvana ilk kez 1985'te Atina sahip oldu.
1985-2000 yılları arasında AB'ye üye ülkelerin kentlerine verilen unvan 2000 yılına gelindiğinde ise, yeni bin yıl nedeniyle, Avrupa Kültür Başkenti unvanı hem aynı yılda birden fazla kente, hem de AB adayı olan ülkelerin kentlerine verilmeye başlandı.
2005 yılının Mart ayında Recep Tayyip Erdoğan'ın yayınladığı genelge ile İstanbul'un 2010 Avrupa Kültür Başkenti olması için başlatılan girişimler resmileşti. 13 Kasım 2006 günü Avrupa Parlamentosu'nun görüşü ve Avrupa Birliği Kültür Bakanları Konseyi'nin onayıyla İstanbul'un, 2010 Avrupa Kültür Başkenti olduğu ilan edildi.
Avrupa Kültür Başkenti başvuru dosyası 13 Aralık 2005 günü yapılan başvurudan sonra 11 Nisan 2006'da kabul edilmiştir. İstanbul, Macaristan'ın Peç ve Almanya'nın Essen kentleriyle birlikte 2010 Avrupa Kültür Başkenti olmaya hazır oldu.
2 Kasım 2007 yılında çıkarılan "İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Kanunu" ile İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı' nın (AKBA) amacı ve işleyişi tarif edilerek AKBA kuruldu. Kanuna göre AKBA içerisinde Koordinasyon, Danışma ve Yürütme Kurulu olmak üzere üç ayrı birim oluşturuldu.
Sayılarla 2010
Proje başvurularının başladığı Mayıs 2008'den itibaren ajansa 1990 başvuru geldi. Bu projelerin toplam bütçesi 2 milyar 927 milyon 081 bin 713 TL oldu. Ajans bu rakam bütçesini aştığı ve projelerin değerlendirme süreci uzadığı gerekçesiyle 9 Mayıs 2009'dan itibaren yeni başvuru almamaya başladı.
Sonuçta, ajans tarafından toplam bütçesi 271 milyon 673 bin 622 TL olan 306 proje onaylandı. Ajansın web sitesinde yer alan verilere göre, projeler arasında kentsel düzenlemeler, kültür varlıklarına dair projeler, tanırım, dış ilişkiler ve reklam projeleri bulunuyor. 136 projeyse kültür-sanat ve eğitim aktivitelerine ayrılmış durumda. Toplam proje sayısının beşte birini oluşturan kentsel projeler bütçenin yüzde 72'sini kaplıyor.
2010 etkinliklerinin bütçesi, özel olarak çıkarılan kanuna göre şu kalemlerden oluşturuldu:
a) İstanbul İl Özel İdaresinin ve İstanbul Büyükşehir Belediyesinin 2008, 2009 ve 2010 bütçelerine her yıl bu amaçla konacak ödenek.
b) İstanbul Ticaret Odası ve İstanbul Sanayi Odası tarafından 2008, 2009 ve 2010 yıllarında aktarılacak tutarlar.
c) Yurt içi ve yurt dışından sağlanacak yardım ve bağışlar ile sponsorluk gelirleri.
ç) Yapılacak etkinliklerden sağlanacak bilet satış gelirleri ve diğer gelirler.
d) İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti logo ve isim hakkının kullanımından sağlanacak gelirler.
e) Avrupa Birliği Komisyonunun Projeye tahsis edeceği fonlar.
f) Yukarıdaki gelirlerden sağlanan nemalar.
Ajansın 2008 için öngörülen geliri 240 milyon 273 bin 000 TL olup, bunun 78 milyon 487 bin 387 TL'lik kısmı gerçekleşti. Bu tutarın 75 milyon TL'lik kısmı Maliye Bakanlığı, 660 bin TL İl Özel İdaresi, 350 bin TL İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 500 bin TL İstanbul Ticaret Odası Katkı Payları, 634 bin 344 TL'lik kısmı sponsorluk gelirleri ve 1 milyon 343 bin 043 TL'lik kısmı da faiz gelirlerinden oluştu.
Elde edilen gelirin 10 milyon 755 bin 410 TL'si projelere harcandı, 11 milyon 995 bin 699 TL'si Kültür Bakanlığı'na aktarıldı, 10 milyon 317 bin 602 TL'si tanıtım faaliyetlerine ve 7 milyon 305 bin 522 TL'si de yönetim gideri olarak harcanmıştır.
2009 için öngörülen gelir 805 milyon 156 bin TL iken yılın ilk 10 ayı için bunun 93 milyon 591 bin 073 TL'lik kısmı gerçekleşti. Bu tutarın 85 milyonu Maliye Bakanlığı, 30 bini İl Özel İdaresi, 500 bini İstanbul Ticaret Odası, 50 bini İstanbul Sanayi Odası, 713 bin 645'i sponsorluk gelirleri, 3 milyon 802 bin 289'u faiz gelirleri, 233 bin 089 TL'lik kısmı satış ve diğer gelirler, 3 milyon 262 bin 050 TL'lik kısmı ise AB Komisyonu Proje Tahsis Gelirlerinden oluştu.
Bu gelirlerin 18 milyon 716 bin 712 TL'si Proje Uygulama Giderlerine, 17 milyon 703 bin 534 TL'si Kültür Bakanlığı'na yapılan UNESCO aktarmalarına, 9 milyon 324 bin 450 TL'si Kültür Bakanlığı Müzeleri Temizlik-Güvenlik hizmetlerine, 2 milyon 825 bin 122 TL'si Tanıtım Giderlerine ve 9 milyon 814 bin 236 TL'si de Yönetim Giderine harcandı.(İP)