ABD Pazar günü iki Patriot füze sistemini Türkiye’nin güneyinden sonbaharda çekeceğini açıkladı, bu Pentagon’un Suriye Kara Kuvvetleri füze saldırıları riskinin Patriot’ların 2013’te konmasından bu yana azaldığına inandığının bir göstergesi. Yetkililer anti-füze sistemlerine İran ve Kuzey Kore tehdidine karşı savunma amacıyla başka yerlerde ihtiyaç olduğunu söyledi.
Ankara’daki ABD Büyükelçiliği tarafından yapılan açıklamada Amerikan ve Türk hükümetleri Patriot’ların “kritik modernizasyon güncellemeleri” için ABD’ye geri yollanacağını belirtti. Eğer bir krizde ihtiyaç olursa sistemler ve 250 asker Türkiye’ye Amerika ve NATO’nun Türkiye hava savunmasına destek yükümlülüğünü yerine getirmek üzere “bir hafta içinde” geri dönebilir. Açıklamaya göre bölgedeki Amerikan savaş gemileri ve hava kuvvetleri aynı zamanda Türkiye’ye karşı güvenlik misyonunu gerçekleştirmek için de yardımcı olabilir.
Patriotların karmaşık hikayesi
Açıklama metninin bahsetmediği bir şey, Patriot kararının arkasındaki karmaşık hikayeydi; ABD, IŞİD’e karşı yapacağı savaş görevleri için insansız hava uçakları ve savaş jetlerinin İncirlik ve diğer Türk hava üslerini kullanması hakkında Türkiye ile aylarca itinalı görüşmeler yaptı.
Yetkililerin Pazar günü söylediklerine göre, Amerikalı diplomatlar ve diğer kıdemli yetkililer 22 Temmuz’da Başkan Obama ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın üsler ve diğer terörizm karşıtı adımları üzerine yaptıkları telefon konuşmalarına kadar kaygılılardı çünkü Patriot’ların geri çekileceğini Türkiye’ye bildirmeyi geciktirmişlerdi.
“Bir anlaşma olmadan yapılacak herhangi bir anons ABD’nin Türkiye’ye olan bağlılığını azalttığı anlamına gelip Türkiye’ye yanlış bir sinyal gönderebilirdi” diyor German Marshall Fund’da kıdemli güvenlik ve savunma danışmanı olan eski savunma müsteşar yardımcısı Derek Chollet.
ABD Savunma Bakanlığı yetkilileri için sorun Türkiye’den İncirlik üslerini hava saldırıları için kullanma izni alma ihtimalini kaybetmeden bir önceliği yerine getirmek – füze sistemlerini ve askerleri geri çekmek. Geçen hafta altı F-16 savaş uçağı ve 300 Amerikan askeri personeli İncirlik’e vardı ve ilk savaş görevlerini yerine getirdiler.
Yeni görev IŞİD
Uzun süre Suriye İç Savaşı hakkında fikir ayrılığı yaşayan Türkiye’nin ve ABD’nin birlikte çalışma kararı kritik bir uzlaşma olarak görüldü. Yeni görev, IŞİD’i Türkiye sınırına yakın 67 kilometrelik Halep bölgesinden ve 48 kilometre güneydeki alandan uzaklaştırmak. Ama şimdilik, planın açıklanmasından iki hafta sonra, hangi silahlı kuvvetlerin alanda militanlarla savaşacağı, nasıl bir destek verileceği ve süresi belli değil. Pazar günü isimlerini vermek istemeyen dört Amerikalı yetkili, Türk yetkililerin iki hafta önce ABD’nin Patriot’ları çektiğini öğrenince çok öfkelendiğini söyledi. Patriot sistemleri Ocak 2013’te Suriye sınırının hemen kuzeyine yerleştirilmişti.
2012’de yerleştirilmişlerdi
Haziran 2012’de bir Türk jetinin Suriye ordusu tarafından vurulması ve dört ay sonra İç Savaş kızışınca Türk sivillerin Suriye kaynaklı top ateşiyle ölümü sonrası Türkiye’nin yaptığı talep üzerine konuşlandırma gerçekleştirilmişti.
Cumhurbaşkanı Esad’a karşı Suriye muhalefetini destekleyen Türkiye o dönem kimyasal olarak silahlandırılmış olabilecek karadan karaya füzeler dâhil, Suriye füzelerine karşı korunmasız olduğu için endişe duyduğunu belirtmişti.
Kuzey Suriye’deki isyana karşı 2012’nin sonlarında Esad’a bağlı güçlerin yaptığı karadan karaya füze saldırıları konvansiyonel savaş başlıklarıyla silahlandırılmıştı, ama saldırılar Esad hükümetinin füze kullanmaya hazır olduğunu göstermişti.
Aslında üç NATO üyesi – ABD, Hollanda ve Almanya – Türkiye’nin hava kuvvetlerine destek için iki Patriot sistemi ve 250 asker sağlamayı kabul etmişti. Hollanda’nın görevi bu yıl İspanya tarafından üstlenilmişti.
Pentagon için sembolik jestti
Almanya'nın kararı |
| Almanya Savunma Bakanlığı, Patriot hava savunma birliğinin görev süresinin Ocak ayında sona ereceğini açıklamıştı. Almanya Savunma Bakanı Ursula von der Leyen "NATO'nun Haziran 2015'te tehditlere dair yaptığı güncel değerlendirmeler sonucu Suriye'den Türkiye topraklarına balistik füze atılma ihtimalinin azaldığına karar verildi" dedi. NATO'nun görevinin parçası olarak Suriye sınırına yakın Kahramanmaraş'ta konuşlandırılan askerler artık bölgedeki esas tehdit IŞİD olduğu ve IŞİD füzeye sahip olmadığı için geri çekilecek ve görev 31 Ocak 2016'da yenilenmeyecek. Von der Leyen Almanya'nın bölgede istikrarın sağlanmasına yardımcı olmakta kararlı olduğunu belirtti. Kaynak: |
Savunma Bakanlığı başından beri Patriot görevinden hoşlanmamıştı, Pentagon yetkilileri bunu sembolik bir jest olarak görmüştü. Türkiye’deki Patriot’lar bir kez bile saldırgan bir füzeyi engellemek üzere göreve çağrılmamıştı. Pentagon yetkilileri, sistemler Amerikan ordusunda yüksek talep gördüğü, Esad güçleri tarafından füze tehdidi azaldığı için ve askerler evde dinlenip daha yüksek risk taşıyan İran ve Kuzey Kore’ye odaklanabilsin diye bu üniteleri geri çekme kararına vardı.
Pentagon yetkilileri birkaç ay önce, büyükelçiliğin Pazar günkü raporunda “küresel füze savunma tavrı” olarak adlandırdığı durum hakkında bir iç değerlendirme sonucu hükümet Patriot’ları Türkiye’den çekmeye karar verdiğini belirtti.
F-16 güvenlik garantisi olarak gösterildi
Türkiye’nin ABD’nin kararından haberdar edilmesinden beri Amerikalı yetkililer İncirlik’te görevlendirilmiş insansız hava araçları ve F-16’ların Patriot’lardan daha iyi bir güvenlik garantisi olacağını söyledi.
Ancak İncirlik’ten yapılan saldırıların sadece IŞİD’e yönelik ve ılımlı Suriye muhalefetine destek olacak. Görev, Türkiye’yi korumaya dair verilen sözün bir parçası olarak Esad’ın füze güçlerin devirmeyi kapsayacak şekilde genişlemeyecek.
Esad’ın çoğu askeri Türkiye sınır bölgelerinden geri çekildi, ama Amerikalı yetkililer Pazar günü Suriye Kara Kuvvetleri’nin karadan karaya füze atıcılarının da geri çekilmiş olup olmadığı ya da ordunun Türkiye’ye ulaşabilecek füzelerinin bitip bitmediğini söyleyemedi. (EÖ/HK)
* Eric Shmitt'in Washington'dan Michael R. Gordon ve Türkiye'den Ceylan Yeginsu'nun katkılarıyla yazdığı makalesi nytimes.com'da yayınlandı. Ege Öztokat Türkçe'ye çevirdi. Arabaşlıklar bianet'e aittir.
** Fotoğraf: Ersoy Sevinç - Maraş/AA