Fotoğraf: AA
Uluslararası Af Örgütü (UAÖ), bir açıklama yayımlayarak, Taliban ve uluslararası toplumun tahliyelerin tamamlanması için belirlenen 31 Ağustos tarihini uzatmak konusunda acilen uzlaşması gerektiğini belirtti.
İnsan hakları savunucuları, kadınlar ve kız çocuklar, etnik ve dini azınlıklar, meclis üyeleri ve gazetecilere yönelik Taliban tehdidinin arttığına ilişkin haberlerin ardından yapılan çekilmeyi erteleme çağrılarına rağmen, ABD Başkanı Joe Biden'ın, ABD'nin beş gün içinde Afganistan'daki birliklerini geri çekmeyi tamamlayacağını açıkladığını hatırlan UAÖ, şöyle dedi:
"Binlerce Afganistanlı Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı'na gelmeye devam ediyor ve tahliye uçaklarına binmeye çalışıyor. Birçoğu, kapılara ulaşmak için Taliban'ın kontrol noktalarından geçme tehlikesini göze almak zorunda. ABD ordusu ve Taliban'ın kalabalığı kontrol etmek için hava ateş açması sonucunda yaralanan veya izdiham sırasında ezilen 20 kişi havalimanına girmeye çalışırken hayatını kaybetti."
"Onları yüz üstü bırakmak, affedilmez bir ihanet olacak"
UAÖ, Taliban'ın bu hafta tahliyeleri uzatmayı kabul etmeyeceğini ve Afganistanlıların ülkeden ayrılmasına izin vermeyeceğini açıklamasının ardından, uluslararası insan haklarını koruma ve güvence altına alma sözünü tutmayacağı yönündeki endişelerinin arttığını duyurdu.
Güvenlik arayışıyla havadan ve kara sınırlarından çaresizce ülkeyi terk etmeye çalışanların ne kadar korkunç şeyler yaşadığının tamamen farkında olduklarını belirten Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, "Mevcut durumda, Taliban'ın intikam saldırılarından korkan ve ülkeden ayrılmak zorunda olan Afganları güvenli bir şekilde tahliye etmek için her türlü çaba sarf edilmelidir. Onları yüz üstü bırakmak, affedilmez bir ihanet olacak" dedi.
"Vize zorunluluğu askıya alınmalı"
Callamard, uluslararası toplumun, tahliye takvimini uzatması ve Afganistan'dan ayrılmak isteyenlerin güvenli bir şekilde ülkeden çıkmasını sağlaması gerektiğini vurguladı:
"Bunun için, insanların uçaklara binmesine izin verilmeli ve en yüksek risk altında olan kişiler için vize zorunlulukları askıya alınmalıdır. Taliban'ın gerçekleştirdiği suiistimaller, planlı insan kaçırmalar ve öldürmeler devam ederken bu adımlar daha da hayati önem taşıyor."
Zulüm, öldürmeler ve ihlaller artıyor
İnsan hakları ihlallerine ilişkin haberlerin çoğalmasının, Taliban yönetiminin neler getirebileceğine konusunda kaygı yarattığını ifade eden Af Örgütü, son dönemde tespit edilen hak ihlallerini sıraladı:
- Uluslararası Af Örgütü araştırmacıları yakın zamanda yayımlanan saha araştırmasında, Taliban'ın geçen ay Gazne vilayetinde dokuz Hazara erkeği işkenceye maruz bırakarak öldürdüğünü ortaya çıkardı.
- 25 Ağustos itibariyle, basında, Taliban'ın Kabil'de kapı kapı dolaşarak insan hakları savunucularını ve gazetecileri aradığı haberleri yer aldı. Bir habere göre Taliban, aradıkları gazetecinin yerini öğrenemeyince ailesinden birini silahla vurarak öldürdü, bir diğerini ise yaraladı.
- Taliban, başkent Kabil'in kontrolünü ele geçirdiği ilk hafta içinde bir açıklama yaparak, kadınlara ve uluslararası topluma, kadın haklarının Şeriat hukukuna göre korunacağı konusunda güvence verdi, ancak birkaç gün sonra kadın gazetecilere işe gitmemelerini söyledi.
- Temmuz ayında Taliban, Haşa Cevan olarak bilinen ünlü komedyen Nazar Muhammed'i kaçırdı, şiddete maruz bıraktı ve öldürdü. Örgüt, başlangıçta cinayeti reddetti ancak daha sonra soğukkanlılıkla işlenen cinayetin sorumluluğunu üstlendi.
- Kandahar'ın Spin Boldak kasabasında Taliban'ın yüzlerce kişiyi kaçırdığı ve alıkoyduğu da belgelendi. Bir başka olayda, Afganistan Bağımsızlık Günü'nde ülkenin bayrağını açan Afganistanlılar Taliban tarafından şiddet kullanılarak dağıtıldı.
- Celalabad'da, Taliban yönetiminde ifade özgürlüğüne ilişkin kaygılarını ifade eden en az üç kişi öldürüldü, birçok kişi ise yaralandı.
"Gazne vilayetinde yaptığımız araştırma, Taliban'ın cinayet ve işkence kapasitesinin azalmadığını gösteren bir kanıttır" diyen Agnès Callamard, "Afganistanlılar çok büyük kişisel bedeller ödeyerek ve kendilerini ve ailelerini tehlikeye atarak kaçıyor. Ülkeler 'geri itme' taktiklerine başvurmamalı ve Afganistan'dan çıkmak isteyen herkese destek olmanın bir yolunu bulmalıdır."
Bağımsız BM mekanizması kurulmalı
Uluslararası Af Örgütü'nün tavsiyeleri ise şöyle:
- Uluslararası Af Örgütü, Afganistan'ın dört bir yanında süregelen uluslararası hukuk suçları ve diğer ciddi insan hakları ihlalleri ve suiistimallerine ilişkin kanıtları belgelemek, toplamak ve muhafaza etmekle yetkilendirilecek güçlü ve bağımsız bir BM mekanizmasının kurulması çağrısı yapmaktadır.
- BM üyesi ülkeler acilen BM Güvenlik Konseyi'nde, Taliban'ı uluslararası insan hakları hukukunu korumaya ve Afganistan'daki insan hakları savunucuları, gazeteciler ve kadın liderler de dahil olmak üzere en yüksek risk altında olan kişilerin misillemelere karşı korunmasını sağlamaya çağıran bir karar çıkarmalıdır.
- Uluslararası Af Örgütü ayrıca Afganlara yönelik zorla geri gönderme ve sınır dışı uygulamalarının acilen durdurulmasını talep etmektedir. (KÖ)
