Başkan Niyazov'un doğum günü için bir dizi eylem planlandı. Uluslararası Af Örgütü internette bir doğum günü kartı eylemi ve Türkmenistan büyükelçilikleri önünde gösteriler düzenleniyor.
Büyükelçilik önüne gelen bir grup Uluslararası Af Örgütü üyesi, hazırladıkları doğum günü pastası ve kartını elçilik görevlilerine vermek istedi; ancak görevliler yetkileri olmadığı gerekçesiyle bunları kabul etmedi. Elçiliğin çağırdığı polisler gruba müdahale etmedi. Grup, basın açıklamasını okuyarak gösteriyi sona erdirdi.
Doğum Günü 19 Şubat
İnsan hakları örgütlerinin oluşturduğu koalisyon, bugün Türkmenistan Başkanı Saparmurat Niyazov'un doğum gününü insan haklarına bağlılığını açıklayarak kutlaması gerektiğini söyledi. Başkan Niyazov'un doğum günü olan 19 Şubat Türkmenistan'da önemli bir gün.
Türkmenistan'ın uzun süredir çok korkunç bir insan hakları karnesi bulunuyor. Geçtiğimiz Kasım'da Başkana yönelik silahlı saldırı ülke çapında yeni bir baskı dalgasını tetikledi.
Uluslararası Af Örgütü, İnsan Hakları İzleme Örgütü, Uluslararası Helsinki Federasyonu, Uluslararası İnsan Hakları Ligi ve Memorial İnsan Hakları Merkezi bugün yaptığı ortak basın açıklamasında Başkan Niyazov'dan taleplerini sıraladı:
* Keyfi veya kanun dışı gözaltına alınmış kişileri serbest bırakması,
* Tutukluların görüş yapmasına izin vermesi,
* İnsan hakları gözlemcilerinin Türkmenistan'a girmesine izin vermesi,
* 25 Kasım saldırısıyla ilgili olarak adil olmayan yargılamalar sonucu hüküm giymiş kişilerin adil ve açık olarak tekrar yargılanmalarını sağlaması.
İnsan hakları hemen
Ortak açıklamada, Kasım 25 sonrası baskılar sırasında tutuklananlar arasında bir çevre aktivisti Farid Tukbatullin'in bir düşünce mahkumu olduğuna ve sadece çevre haklarını barışçıl bir biçimde savunduğu için tutulduğuna" inanıldığı belirtiliyor ve insan hakları koalisyonu Başkan Niyazov'a aşağıdaki tavsiyelerde bulunuyor:
?? Farid Tukbatullin ve Muhammedkuli Aymuradov'un derhal ve koşulsuz olarak serbest bırakılması;
? Tüm işkence ve kötü muamele iddialarının soruşturulması ve sorumlularla ilgili gereken uygun işlemlerin yapılması;
??Barışçıl siyasi muhalifleri de içeren ifade özgürlüğü haklarını kullanan kişiler ve yakınları üzerindeki baskının sona erdirilmesi;
25 Kasım'da ne oldu?
25 Kasım 2002'de Başkan'ın zırhlı araç konvoyuna saldıran silahlı kişiler bir kişiyi yaralamıştı. Başkan Niyazov saldırıdan yara almadan kurtuldu. Resmi raporlara göre 67 kişi suikast girişimiyle bağlantılı olduğu gerekçesiyle tutuklandı. Birçok kişi açıklanandan fazla kişinin gözaltında olduğuna inanıyor.
Açıklamadaki 25 Kasım ile ilgili bilgiler şöyle:
* Yargı bağımsızlığı olmayan Aşkabat Şehir Mahkemesi ve Yargıtay'da yapılan kapalı duruşmalar sonucu 59 kişi suçlu bulundu.
* Bunlardan sekizine ömür boyu hapis cezası (üç kişi gıyaben yargılandı); ve 51 kişiye 5-25 yıl arası hapis cezaları verildi. Davalılar kendi seçtikleri avukatlar tarafından savunulmadı ve bildirildiğine göre hükümetin atadığı bazı avukatlar müvekkillerini savunmak zorunda kalmış olmaktan dolayı duydukları hoşnutsuzluğu alenen dile getirdi.
* Tutuklulardan birçoğuna, itiraf elde etmek veya başka isimler almak için işkence yapıldığı bildirildi.
* Gözaltına alınanlardan birçoğu sürgündeki Türkmenistan muhaliflerinin akrabası. Yakınlarının tutuklularla görüşmesine izin verilmiyor, birçoğu akrabalarının akıbeti veya nerede olduklarını bilemiyor.
* Gözaltına alınmayan akrabalar ise tutuklanmakla tehdit ediliyor, evlerinden çıkarılmıyor, taciz ediliyor, ve izleniyor. Amacın, sürgündekilerin geri dönmesini ve gözaltındakilerin itiraf etmelerini veya ifade vermelerini sağlamak olduğu açıktır.
"25 Kasım" talepleri
Koalisyon'un 25 Kasım saldırısıyla ilgili olarak gözaltına alınanlarla ilgili talepleri de şöyle:
* Tecrit gözaltının sona erdirilmesi; ailelerin cezaevlerini ziyaretine ve gereken gıda ve ilacı iletmelerine izin verilmesi;
* Adil olmayan yargılamalar sonucu hüküm giymiş kişilerin uluslararası hukuk kurallarına uygun olarak adil ve açık yargılanmasının sağlanması;
?? İnsan hakları gözlemcilerinin Türkmenistan'da çalışmasına izin verilmesi.
Türkmenistan ve insan hakları
Ortak açıklama, Türkmenistan'daki insan hakları ve özgürlüklerle ilgili bir kısa özet sunuyor:
* Son on yıldır Başkan Niyazov korkunç bir insan hakları tablosuyla başkanlık etmektedir. Hükümet hiçbir muhalefete katlanamıyor, medyayı sıkı biçimde kontrol altında tutuyor ve ifade özgürlüğünü kısıtlıyor.
* Sadece Sünni İslam ve Rus Ortodoksluğu kabul ediliyor; diğer dinlere inananlar zulüm görüyor. Etnik azınlıklara yönelik ayrımcılık yapılıyor.
* Hareket özgürlüğü ağır biçimde kısıtlanıyor. Hükümet, hükümet dışı insan hakları örgütlerinin çalışmasına izin vermiyor. Sirk, opera ve filarmoni orkestrası yasaklandı ve Bilimler Akademisi kapatıldı.
Koalisyon kaygılı
Açıklamada, son on yıl boyunca Türkmenistan'da hukukun üstünlüğünün göz ardı edildiğine işaretle, "25 Kasım suikast girişimi zanlılarının hakları gözetilerek yapılacak etkin bir soruşturma ve adil yargılanması neredeyse imkansız" deniyor.
"Geçmişte Türkmen yetkililer muhaliflere işkence yapmış ve ağır hapis cezaları vermişlerdir. Bu kişiler arasında Muhammedkuli Aymuradov da bulunmaktadır. Aymuradov 1995'te adil olmadığı belirtilen bir yargılama sonucu, aralarında "terör girişimi" de bulunan bir dizi suçtan dolayı 12 yıl hapis cezasına çarptırıldı; daha sonra Aralık 1998'de firar girişimi iddiasıyla cezasına 18 yıl daha eklendi." (NM)
