Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2008 yılında 19 Özbekistanlı sığınmacının şiddet uygulanarak zorla sınırdışı edilmesine ilişkin davada Türkiye’yi suçlu buldu. Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. maddesi uyarınca “insanlıkdışı muamele yasağını ihlalden” toplam 193 bin 350 Euro tazminata mahkum etti.
“Yardım” deyip sınırdışı ettiler
25 Özbekistanlı, 2008’de ülkelerindeki insan hakları ihlallerini gerekçe göstererek Pakistan, Afganistan ve İran üzerinden Türkiye’ye mülteci olarak giriş yaptı.
Van’da ikamet eden çoğunluğu çocuk 25 kişi Emniyet Müdürlüğü tarafından kendilerine yiyecek ve kırtasiye yardımı yapılacağı söylenerek polis merkezine çağırıldı. Bunun üzerine belirtilen saatte karakolda bulunan 19 kişi polis tarafından zorla ve şiddet uygulanarak bir otobüse bindirildi, ardından İran’a gönderilmek üzere sınırdışı edildi. Yasadışı yollarla ikinci kez Türkiye’ye giriş yaptıktan sonra yine polis baskınına maruz kaldılar ve sınırdışı edildiler. Böylece bir ay içinde iki kez sınırdışı edilmiş oldular.
Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği tarafından “mülteci” statüsünde olmalarına rağmen Türkiye’nin kendilerini güvenli olmayan bir bölge olan İran’a geri gönderdiğini ve burada kaçırılarak insanlık dışı muamele gördüklerini belirten mülteciler, Türkiye’deki birçok insan hakları kuruluşuna başvuruda bulundu.
Uluslararası Af Örgütü de acil eylem planı çağrısında bulunmuş ancak olumlu bir sonuç alınamadı. Mülteciler bunun üzerine Van’daki avukatları aracılığıyla AİHM’e başvurdu.
Başvurucular insanlıkdışı ve aşağılayıcı muamele yasağını düzenleyen, sözleşmenin 3. maddesine dayanarak, sınırdışı etme kararı bile olmaksızın İran’a gönderilmelerinden ve sözleşmenin kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkını düzenleyen 5. maddesine dayanarak yasadışı olarak gözaltına alınmalarından, gözaltına alınma sebeplerin kendilerini bildirilmemelerinden ve itiraz hakkının kendilerine tanınmamasından şikayetçi oldular. Ayrıca İran’da olumsuz koşullarda ve barınma imkanı olmadan bir süre geçirdiklerini iddia ettiler.
AİHM ise dün açıkladığı kararında, başvurucuların hem İran’da hem de Türkiye’de BMMYK tarafından mülteci statüsünde oldukları için oturma izinleri olduğunu belirtti.
Mahkemenin “Anvar Ghorbanov ve Diğerleri” isimli kararında, Türkiye’nin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin kötü muamele ve gözaltı süreleriyle ilgili 3. ve 5. maddelerini ihlal ettiği gerekçesiyle 19 Özbekistan vatandaşına kişi başı 10 bin Euro maddi tazminat, 3 bin 500 Euro da mahkeme masrafı ödemesine karar verdi. (DBN/AS)
