1950 yılından beri yürürlükte olan yasanın değiştirilmesi amacıyla hazırlanan taslağa, üye sayıları az olan odalar karşı çıkıyor. İlçelerde ticaret ve sanayi odası kurulabilmesi için, odanın en az bin üyeye sahip olması koşulu getiren taslak bu haliyle yasalaşırsa, pek çok ilçe odasının kapanması gündeme gelecek.
TOBB, Bakanlığa sunacak
Sanayi ve Ticaret Bakanı Ali Coşkun'un talebiyle, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyelerinin hazırladığı yasa taslağı, Türkiye genelindeki 357 oda ve borsaya gönderilerek görüş istendi. Pek çok oda yönetimi, görüşlerini TOBB Başkanlığı'na bildirdi.
Taslakta yer alan "ticaret ve sanayi odaları ile borsalar sadece il merkezlerinde kurulabilir" hükmü, özellikle küçük il ve ilçelerdeki oda yönetimlerinde tartışma yarattı.
Oda yönetimlerinin dört yıl süre ile seçilmesi eleştiri konusu oldu. Yasa, iki dönem (4+4=8) sonunda TOBB Başkanlığı'na devama izin vermiyor ve bir dönem ara verilmesi zorunluluğu getiriyor.
Oda çalışanlarının durumu
Öte yandan Türkiye genelinde faaliyet gösteren 357 oda ve borsada istihdam edilen 4 bini aşkın personelin durumu da tartışma yarattı.
Taslak, oda personelinin özel statüsünün sona erdirilerek, çalışanların 657 sayılı devlet memurlarının çalışma esaslarını düzenleyen yasaya tabi tutulacağı hükmünü getiriyor.
Çalışanların kazanılmış özlük hakları saklı kalmak kaydıyla İş Kanunu hükümlerine tabi tutulması, yine çalışanların sosyal güvenliği için kurulan yardım sandığının da mali özerkliğe kavuşturulması isteniyor.
AB normlarının uygulanması
Oda ve borsaların TOBB'a ilettikleri bir başka görüş ise, "5590'da AB normlarının uygulanması" oldu.
AB ülkelerinde tüccar ve sanayicinin bir çatı altında toplandığı ve bunların üst birliklerde buluştuğu hatırlatılarak, "Asıl yapılması gereken AB normlarına uyulması. AB ile entegrasyon sürecinde oda enflasyonuna son verilmeli. Her ilde bir oda olmalı. Esnaf ve sanatkarın çalışmasını düzenleyen 507 sayılı yasa da değiştirilmeli" görüşü dile getirildi.
Oda ve borsa başkanlarının görüşleri
İzmir Ticaret Odası Başkanı Ekrem Demirtaş, İzmir Ticaret Borsası Başkanı Tuğrul Yemişçi, Kayseri Ticaret Odası Başkanı Hasan Ali Kilci, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Celal Sönmez, İstanbul Ticaret Odası Başkanı (İTO) Başkanı Mehmet Yıldırım, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Şadan Eren, Gaziantep Sanayi Odası Başkanı (GSO) ve TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Nejat Koçer, Konya Ticaret Odası Başkanı ve TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Hüseyin Üzülmez, Manisa Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı ve TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Bülent Koşmaz, Ege Bölgesi Sanayi Odası Başkanı Salih Esen, Denizli Ticaret Odası Başkanı ve TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Nail Kalemci, Adana Sanayi Odası Başkanı (ASO) Ümit Özgümüş, Eskişehir Sanayi Odası Başkanı Savaş Özaydemir yasa taslağı ile ilgili görüşlerini açıkladı.
Demirtaş: İlçe odaları kapatılmamalı
Taslakta, oda ve borsaların illerde kurulması öngörülüyor. Bizler, ilçelerde kurulu odaların kaldırılmasına karşıyız.
Seçim sisteminde yönetim kurulu başkanı ile yönetim kurulu üyelerinin ayrı ayrı seçilmesi, bir ekip halinde çalışması gereken yönetim kurulunda bölünmelere neden olabilecektir. Birlik başkan ve üyelerinin farklı farklı organlarca seçilmesi de uyumlu çalışmayı sekteye uğratacaktır.
Kanun tasarısının 69. maddesinde oda, borsa ve birlik personeli için yeni personel rejimi benimsenmesi öngörülmektedir. Personel için 657 yerine 1475 sayılı İş Kanunu devreye alınmalı, sendika ve grev hakları gibi İş Hukuku kavramlarından çekinilmemelidir.
Taslağın 76. maddesi, oda ve borsaların özerk yapısında kısıtlamaya neden olabilir, bu endişenin giderilmesi gerekmektedir.
Yemişçi: Dört yıllık seçimi destekliyoruz
Taslakta borsa kurulmasında daha sıkı bir denetim uygulanacağı görülüyor. Bakanlık pek çok yetkisini TOBB'a devredecek. Seçimlerin dört yılda bir yapılması yerinde olur. Çünkü, başlanmış projelerin iki yılda sonuçlanamıyor.
Ayrıca, borsalar için tek tip tescil ücretinin belirlenmesiyle şimdiki durumda yaşanan haksız rekabet ortamı sona erecek. TOBB Başkanı'nın seçiminde genel kuruldan ya da konseylerden ifadesi yerine net bir görüş yer almalı. Oda personelinin 657'ye mi, özel statüye mi sahip olacağı netleştirilmeli. Emekli Sandığı'nın mali olanakları artırılmalı.
Kilçi: 657 sayılı kanun odaları kuşatmamalı
Odaların illerde kurulacağı hükmü yerindedir. TOBB'un görevlerini ve oluşumunu düzenleyen 55 ve 57. maddelerde odalar eğitimleri üniversitelerle işbirliği halinde gerçekleştirmesi durumunda, Milli Eğitim'le gerçekleştirme zorunluluğundan kurtarılmalı, birlik iç denetim birimi kurulmasına imkan verilmeli ve ilave delegelerin illerin milli gelirden aldıkları paylara göre dağılımı sağlanmalıdır.
Oda ve borsa personelinin çalışma şeklini ve özlük haklarını belirleyen 69 ile 72. maddelerdeki düzenlemeler yerinde. Ancak 657 sayılı yasa oda personelini kuşatmamalıdır. Devlet, kendisi 657'yi beğenmemekte ve değiştirmek istemektedir. Ayrıca personele uygulanacak cezai tatbikatlarda devlet memuru sayılma konusu geçmişten beri gelmektedir. Bu hükümlerle de çözüm sağlanamamıştır. Daha uygun düzenleme yapılabilir.
Sönmez: Çözümleri bu yasaya bağlamak yanlış
Yasadaki değişiklikle, oda ve borsaların güçlenmesini, özellikle meslek komitelerinin güç kazanmasını umuyoruz.
Bu yasanın sektör bazında da daha etkili çalışmaları getirmesi bekleniyor. Ürün borsalarına, yeni anlayış, yeni hareket gelecek. Oda ve borsaların bu ülke için hedefledikleri seviyeye ulaşmasının yolu iş dünyasındaki hareket kabiliyetini artırmakla mümkün. Borç batağındaki KOBİ'lerin de bir anlamda af getirecek bu yasayı bekledikleri bir gerçek. Ancak bütün bunlara karşın sadece 5590 sayılı yasada değişikliğe gitmenin sorunları tümden çözmeye yetmeyeceği de bilinmeli.
Yıldırım: Pek çok oda zaten faal değil
Yeni yasanın uygulanmasında sıkıntı yaşanacağını sanmıyorum. Taslağın bir an önce yasalaşmasını umuyorum.İstanbul'daki bir oda ile küçük bir kent odası arasında kuruluş, yönetim, görev gibi konularda farklılıklar olmasını doğal karşılamak gerekiyor.
Kamu tarafından görevlendirilen bu kuruluşların belirli sayıda üyeye sahip olmanın ciddiyet ve etkinlik açısından önemli bir faktör olduğunu düşünüyorum. Getirilen sistemde, başkan ve yönetim kurulu üyeleri ayrı ayrı Oda Meclisi tarafından seçiliyor. Bu sistem, derneklerde ve siyasi partilerde "cari olan usul"dür. Bu sistemi "başkanlık sistemi" olarak nitelemek, ancak Türkiye'deki tüm sayılan kurum ve kuruluşların "başkanlık sistemi" ile yönetildiklerini söylersek mümkün olabilir. Ama böyle olmadığını biliyoruz.
Odaların tek tip bir elbiseye sokulmalarını değil, bulundukları konum, temsil ettikleri yörenin özellikleri ve iktisadi potansiyel itibarıyla farklı örgütlenmelerini tartışmalıyız. Farklı faktörleri dikkate alan ve değişik göstergeleri değerlendiren bir yapı tercih edilmeli. Ayrıca bu durumun, TOBB yönetimine de yansımasının, özel sektörün temsili ve sonuç olarak gücü bakımından da yararlı olacağına inanıyorum.
Eren: Mevcut yasa günümüze uygun değil
1995'te 5590 sayılı yasada Kanun Hükmünde Kararname ile bazı değişiklikler yapılmıştı. Ancak 5590 sayılı yasa günümüz koşullarına uymuyor. Elektronik ticaretin yapıldığı günümüzde bazı değişikliklere gidilmesi gerekiyor.
Yasanın yeniden yapılanmasını ve işlerlik kazanmasını arzu ediyoruz. Değişikliğin yapılmasıyla odalar ve borsalar da yaşanan bazı sıkıntılar ve tıkanıklıklar aşılmış olacak ve iş dünyası bu değişiklikle daha verimli bir yapıya kavuşacaktır.
Koçer: 657 tabiyeti doğru değil
Odalarda dört yıllık seçim süresi getirilmesi, yerinde bir uygumla. Zaten, pek çok odada ara seçim yapılarak fiili olarak dört yıllık seçim uygulanıyor.
İdari personelin 657 sayılı yasaya tabi olmasına karşıyım. Biz, özel sektörüz. Devletin personel politikasını eleştirirken, kalkıp devletin yasasını kendimize uygulamamız bir çelişki. Ancak, bütün bu görüşleri de ortak bir potada eritmek zorundayız. TOBB olarak, bunu başaracağız.
Üzülmez: Vergi ve harç muafiyetleri sürmeli
Oda ve borsa meclislerinin ve yönetim kurulu seçimlerinin mahallin en büyük mülki amirinin daveti üzerine toplanarak yapılacağı yönündeki düzenlemenin madde metninden çıkarılarak, eski düzenlemenin korunması yerinde olacaktır.
"Tahsis ve Muafiyetler" maddesi başlığı altında yer alan konulara ayrıca; "odalar, borsalar ve birlik tarafından açılan davalar ve yapılan icra takipleri ile ilanları, her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır" şeklinde düzenlenme yapılmalıdır.
Koşmaz: İlçe odalarının kriterleri belirlenmeli
Verimli olmayan, küçük odaların faaliyetlerinin sona erdirilmesi amaçlanıyorsa, kriter getirilmeli. İstenen kriterleri yakalayamadığı taktirde, odaların faaliyetlerine son verilmeli.
"Meslek komiteleri, meclis ve yönetim kurulu seçimleri süresince ikişer, üçer günlük ara verilir" hükmünü de yanlış buluyoruz.
Şu ana kadar seçimle ilgili konularda, ilçe seçim kurulları pekala yeterliydi. Taslakta "ilçe seçim kurullarının yanı sıra anlaşmazlıklarla ilgili il seçim kurullarının devreye konulması ve seçimin vali gözetiminde yapılması" şeklinde düzenlemeye gerek yok. Seçim, hakimin nezaretinde pekala yapılabiliyor.
Ayrıca, benim kurumuma da esnaf ve sanatkar odaları gibi fiyat belirleme yetkisi tanınmalı. Bu unsurlar dışında, kanun taslağı yeterli.
Esen: Seçim yasağı odaları da kapsasın
Seçimlerde TOBB Başkanı'na getirilen kısıtlamanın bir benzeri oda ve borsa başkanları için de olmalı. Yani 4+4, 8 yıl iki dönem görev yapan TOBB Başkanı 3. dönem için aday olamaz, bir dönem ara verir ibaresi oda ve borsa seçimlerinde de uygulanmalı.
Ayrıca oda ve borsa başkanlarının 2'şer yıllık süreyle göreve seçilmeleri devam etmeli. Taslak bunu 4 yıla çıkarıyor. Eski sistem devam etmeli. İlçe odalarının İl'e bağlanması, İl'e bağlı hale getirilmesi olumlu.
Kalemci: Odalar için şartlar belirlensin
Türkiye genelinde 357 irili ufaklı odamız var. İstiyoruz ki, il ve ilçe odalarımız aynı şekilde kalsın. Yeni kurulacak odalar, taslakta istenen şartlara haiz kalsın. Geçmişi 30-40 yıla dayanan odaların takviye edilmesinde yarar var.
Özgümüş: İki yıllık yönetim süresi korunmalı
Oda ve birlik yönetim kurullarının iki yıllığına seçilmesi daha uygun olacaktır. Ayrıca, bütçeden harcama yetkisinin başkan, vekili ve genel sekreterle sınırlandırılması, işleri aksatabilir. Ayrıca oda personeli 1475 sayılı İş Kanunu'na göre çalıştırılmalıdır.
Özaydemir: Oda yönetimi vakıflarda temsil edilmeli
Seçim sisteminin eski şeklinde devamını öngörüyoruz. Yani, seçimler taslakta yer aldığı biçimiyle dört yılda bir ve yönetim kurulu başkanı ayrı, yönetim kurulu üyeleri ayrı olarak değil, beraber gerçekleştirilmeli.
Diğer nokta ise, oda ve borsaların kurduğu vakıf ve şirketlerde oda yönetimlerinden kimse bulunamaz maddesinin yönetim kurulundan temsilci bulunmasına izin verecek şekilde düzenlenmesi.
Yasadaki değişikliklerden
* Bir merkezde, oda ya da borsa kurulabilmesi için, ticaret ya da sanayi faaliyet tanımına giren ve Ticaret Sicili'ne kayıtlı en az bin tacirin bulunması gerekiyor.
* Bu sayıyı bulmayan ilçede, bağlı bulunan il odası bir temsilci görevlendirilecek.
* Oda meclisi, kendi arasından dört yıl için bir başkan ve iki başkan vekili seçecek. Bu kişiler, yönetim kurulu üyesi olamayacak.
* Meslek komiteleri, meslek gruplarınca dört yıl için seçilecek. Komite de, kendi içinden dört yıl için başkan ve başkanvekili seçecek.
* Oda ve borsalarda idari hizmet gören personel, ücret ve mali hakları ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na tabi olacak. Bu personel, Türk Ceza Kanunu'na göre devlet memuru sayılacak.
* Oda ya da borsa adına ulusal ve uluslar arası seyahatlere, bütçelerden ayrılan pay, yüzde 1'den az, yüzde 2'den çok olmayacak.
* Tüm oda ve borsaların üye kayıtları, 30 Eylül 2004'e kadar, Sanayi Bakanlığı'nca belirlenecek esaslar dahilince güncellenecek.
TOBB, tasarıya son şeklini verip Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'na sunacak. Bakan Coşkun daha önce, yeni yasanın 31 Mayıs'taki Genel Kurul'a yetiştirileceğini, yıl sonunda yapılacak oda ve borsa seçimlerine bu kanunla girileceğini açıklamıştı. (BB/NK)
