Trabzon evleri kendilerine özel şekil mimari ve işlemeleriyle adeta birer simgedir. Trabzon'un jeolojik yapısının dağlık, taşlık ve ormanlık olduğu bilinir. Doğal olarak bulundukları bölgenin kaynaklarından en iyi biçimde yararlanma eğiliminde olan insanlar bu bölgede de inşaat malzemesi olarak taş, ağaç ve balçık çamurunu kullanmıştır.
Taşçılık
Yöremizde taş oymacılığı son derece gelişmiştir. Taş kemer-kapı ve ateş ocakları , tahta ambar ve yüklükler , geçirme ve yığma tahta köşeler , oyma saçaklar Trabzon yöresine özgü mimari farklılıklardır.
Kemer kapılar, geçirme veya tek taş oymalı ateş ocakları, taş dolaplar, değirmen ve el değirmeni taşları, duvar veya köşe başı taşları en güzel örneklerdendir. Bu nedenle yörede taşçılık özel bir zanaat olarak gelişmiştir. Zamanında bu işten ekmek parası kazanan hususi taşçı ustaları mevcuttu. Fakat teknolojik gelişme ile mimarinin bütün alanlarında başlayan beton yapılaşma bu sanatı da yok olmanın eşiğine getirmiştir.
Yöremizdeki derin taş ocaklarından çıkartılan ve " yabani " taş denilen gri renkli çok sağlam ve dayanıklı bir taş türü uygun özellikleri dolayısıyla yapılarda yaygın olarak kullanılır.
Ağaç işçiliği
Yöre mimarlığında önemli yeri olan bir başka zanaat de tahta, makas (döşeme kirişi)ve ağaç direk gibi yapı elemanlarını sağlayan ağaç işleriydi. Dayanıklılığı, esnemeyişi ve kolay çürümeyişi dolayısıyla kestane yöremizde ev inşasında en çok tercih edilen ağaçtır. Yaylalarda ise çam ağacı tercih edilir.
Evler
Her biri görkemli birer tarihi yapı niteliğinde olan ve ağaçla taşın en iyi uyumunu sergileyen evlerimiz genelde üç katlı olur. En alt kat ahır ve otluk bölümü, orta kat oturulan ev bölümü ve en üst kat ise çatı (çifte, terasa) bölümüdür. Ahırın etrafı taş duvarlarla örülüdür. İçerden ve köşelerden dikilen ağaç direkler , ev bölümünün döşeme kirişlerini tutar. Ev bölümü dışardan taş , içeriden tahta ile örülüdür.
Tahtalar birbirine köşelerde " stilar " denilen iç direklerle tutturulur. Çatı bölümü ise tamamen tahta ve ağaç kirişlerle yapılır, üzeri kiremitle örtülür.
Ayrıntılar
Evlerin bu genel bölümleri haricinde yöreyle özgü iç dekorlar göze çarpar. Ahırlarda taş veya tahtadan yapılıp eve çıkan merdivenler , ev katındaki " abestosbi " denilen altı toprak bölümler, kiler (hanega) denilen yiyeceklerin muhafaza edildiği bölümlerle, yüklük ve çatılardaki amlbar , saray bağları ve mısır dövme bölümleri yöreye özgü mimari yapı aksesuarlarıdır.
Müştemilat
Evlerin dışında, yine evlere yakın yerlerde yapılan ve Of ve Çaykara başta olmak üzere yöremize özgü " merek " adıyla anılan, tahta ve taş malzemeden yapılan ot ve odun depoları da önemli yöresel yapılardandır..
Bundan başka yiyecek, gıda ve tahıl gibi maddelerin saklandığı " serander " ler Trabzon'un kültür simgesi halindedir. 4 veya 6 ağaç direk üzerine oturtularak yapılan tek katlı bir düzenektir. Bu değişik mimari üslubun nedeni ise gıda maddelerini fare gibi hayvanlardan uzak tutmak ve serin yerde muhafaza etmektir. Serander saçakları süslü, işlemeli olup çok hoş bir görüntüleri vardır. Tamamen ahşaptırlar .
Dernekpazarı, Yomra, Sürmene, Araklı başta olmak üzere her ilçede hemen hemen mevcut olan seranderler halen kullanılmaktadır.
Trabzon turizminin en önemli hususlarından biri olan mimari zenginliğini, yayla kentler, turistik ahşap lokanta ve kulübe tarzı oteller gibi doğal yapılarla zenginleştirirsek her şeyden önce kendi öz kültürümüze sahip çıkmış ve onu yaşatmış oluruz.
