Auschwitz neydi?
Auschwitz Almanların 2. Dünya Savaşı sırasında kurdukları en büyük kamptı (yaklaşık 40 kilometrekare). Kurulduğu tarih 1940'la, kurtarıldığı tarih 1945 arasında, bir milyondan fazla kişi - büyük çoğunluğu Yahudi'ydi - bu kampta öldü.
Nasıl öldüler?
Hitler'in Nazi rejimi, Avrupa'daki bütün Yahudileri - savaş başladığında sayıları yaklaşık 9 milyondu - ortadan kaldırmaya niyetliydi. Türlü yöntemleri denedikten sonra, en etkilisinin gaz odaları olduğuna karar verdiler. Auschwitz'te insanların Zyklon B dene gazla zehirlendikleri dört gaz odası vardı.
Mahkumlar Auschwitz'e getirildiklerinde, gardiyanlar çalışmaya uygun olanları ayırıp geri kalanları - çocukları, yaşlıları ve zayıf görünen herkesi - doğruca gaz odalarına gönderiyorlardı.
Ayırma işinden sonra geriye kalanların kafası kazınıyor, kollarına rakamlardan oluşan bir damga vuruluyordu. Çizgili hapishane üniformalarının verilmesinden sonra da çalışmaya gönderiliyorlardı.
Kampta kalanların ölüm nedenleri arasında, aynı zamanda, kamptaki insanlık dışı koşullardan kaynaklanan hastalıklar, yetersiz beslenme, gardiyanlar tarafından o ya da bu gerekçeyle ya da hiç gereksiz vurulmak vardı. Ayırmadan sonra hayatta kalanların ortalama ömrü birkaç ayı geçmiyordu.
Naziler kampta kalanlar üzerinde - buna çocuklar da dahildi - sözüm ona tıbbi "deneyler" de gerçekleştiriyorlardı. Çoğu, bu insanlık dışı testler sırasında, sıcağa veya soğuğa maruz kalmaktan ya da zorla kısırlaştırmalar nedeniyle öldü.
Bütün kurbanlar Yahudi miydi?
Hayır, ama çoğu Yahudi'ydi. Auschwitz'te bir milyona yakın Yahudi öldü. 75 bin Yahudi olmayan Polonyalı, 18 bin Roman ve 15 bin Sovyet savaş esiri de öldürüldü.
Naziler, öte yandan, siyasi tutukluları, eşcinselleri, engellileri, Yehova Şahitlerini ve hoşlarına gitmeyen herkesi, kurdukları bu toplama kamplarına, ölüm kamplarına hapsedip öldürdüler.
Kurbanlar nereliydi?
Auschwitz'tekilerin çoğu Polonyalıydı - savaşın başlangıcında en büyük Yahudi cemaati Polonya'daydı. Ancak Nazilerin işgal ettiği ya da müttefik olduğu diğer ülkelerden de - Macaristan, Çekoslovakya, Hollanda, Belçika ve Yugoslavya - trenlerle getirilenler vardı.
Mahkumlar neden başkaldırmadılar?
Aslına bakarsanız başkaldırdılar. Ekim 1944'te yüzlerce mahkum öldürüleceklerini öğrenip başkaldırdılar ve üç gardiyanı öldürdüler. Aynı zamanda, bir silah fabrikasında zorla çalıştırılan diğer mahkumların gizlice içeri soktukları patlayıcıları kullanarak bir krematoryumu bir de gaz odasını havaya uçurdular.
Naziler katılan hemen herkesi öldürerek ayaklanmayı bastırdılar. Patlayıcıları kampa gizlice sokan kadınlar herkesin gözünün önünde asıldı.
Auschwitz'te olanlar için cezalandırılan kimse oldu mu?
Holokost'a katılanların çoğu - Auschwitz kamp komutanı Rudolf Hoess de bunların arasındaydı, savaş sonrasında mahkeme önüne çıkarıldı. Polonya'da görülen davadan sonra ölüme mahkum edildi ve 1947'de idam edildi. 7,000 gardiyanın 750'si mahkeme sonucunda cezalandırıldı; ancak kaçmayı başaran Nazi savaş suçluları bugün hâlâ aranıyor.
Auschwitz ne demek?
Kampın kurulduğu, Krakow yakınlarındaki Polonya kasabası Oswiecim'in Almanca'daki adı.
Auschwitz neden haber oldu?
27 Ocak 2005 kampın Sovyetlerin Kızıl Ordu'su tarafından kurtarılışının 60. yıldönümü. Kampın kurtarılmasıyla birlikte yaklaşık 7,000 hasta ve ölmek üzere olan mahkum serbest kaldı. Naziler yaklaşan Kızıl Ordu'dan kaçarken kampı kısmen yıkmışlar ve 58,000 tutukluyu ölüm yürüyüşüne zorlamışlardı. Yaklaşık 15,000 kişi, batıya doğru gitmeye zorlandıkları bu ölüm yürüyüşü sırasında öldü. (TK/BB)
