RSF'nin 12 yıl önce kutlanmaya başlayan gün dolayısıyla yayımladığı Dünya Basın Özgürlüğü Raporu'na göre, Türkiye'de;
* 18 gazeteci 2001 yılının bir bölümünü (8'i aynı yıl içerisinde tahliye edildi) veya tamamını cezaevinde geçirdi;
* 30 gazeteci gözaltına alındı,
* 20 gazeteci saldırıya uğradı,
* En az 4 gazeteci tehdit edildi,
* En az 50 gazeteci yazıları nedeniyle yargılandı,
* Radyo Televizyon Üst Kurulu, (RTÜK) yerel ve ulusal 62 televizyon ve 50 radyoya toplam 3 bin 236 gün yayın durdurma cezası verdi.
* 2935 Sayılı Olağanüstü Hal (OHAL) Yasası halen yürürlükte. Bu yasa, OHAL Valisi'ne, gazete ve yayınların OHAL Bölgesi içindeki dört ile sokulmasını ve dağıtımını yasaklıyor.
3 Mayıs için çeşitli etkinlikler gerçekleştiren RSF, ayrıca birçok yayın hazırladı bunlar arasında;
* Yann Arthus-Bertrand Fotoğraf Albümü,
* 38 Basın Özgürlüğü Düşmanı yönetimin sergilendiği bir dünya haritası da var.
Dünya Basın Özgürlüğü 2002 Raporu
Toplam 150 ülkede basının durumuna inceleyen 704 sayfalık Dünya Basın Özgürlüğü Raporu'na göre, 2001'de dünyada;
*31 gazeteci haber izlerken öldürüldü,
* 1 Ocak 2002itibariyle 110 gazeteci cezaevinde,
* 489 gazeteci gözaltına alındı,
* 716 tehdit ve saldırı,
* 378 de sansür olayı yaşandı.
Genel bir gerileme
2001 yılında tüm dünyada basın özgürlüğünde açık bir gerileme yaşandı. Haber alma ve vermenin önündeki fiili ya da yasal engellerde gözle görülür bir artış gözlendi. Basını baskı altında tutan ülkeler listesine, son dönemde, ileri demokrasi olarak bilinen Amerika Birleşik Devletleri (ABD), ayrıca; İtalya ve Fransa gibi Avrupa Birliği ülkeleri de adlarını yazdırdı.
Tekelleşme ve kaynak açıklama baskısı
11 Eylül saldırısı sonrası ABD ve Kanada'da yürürlüğe konan bir çok düzenleme haberin özgürce dolaşımını ciddi şekilde engelliyor. Cenova Zivesi'nde 19'u gazeteci birçok kişinin yaralandığı İtalya'da Başbakan Berlusconi, ülkenin belli başlı özel ve kamu radyo ve televizyonlarını tekelinde tutuyor. Duyarlı konuları araştıran gazeteciler Fransa'da haber kaynaklarını açıklamaya zorlanıyor ve gözaltına alınıyor. Avusturya'da yazılı basında tekelleşme ve habere politikacı müdahalesi başlıca sorunlardan.
Kurşunla yaralama ve hapis
Filistin'de İkinci İntifada'dan beri, onlarca gazeteci kurşunla yaralandı. Saldırılardan bir kısmı İsrail askerlerince hedef gözetilerek yapıldı. 1.3 milyar nüfuslu Çin'de 12 gazeteci ve İnternet'te yayın yapan 16 muhalif cezaevine girdi. Gazeteci San San Nweh'yi yıllar sonra hücresinden çıkarıp tahliye etmiş olsa da Myanmar, İran ile birlikte dünyada en çok gazeteci (18) hapseden ülkeler arasında. Suriye'de cezaevinde gazeteci kalmasa da haber üzerindeki ağır baskılar giderilemiyor. Yine tek partili bir ülke olan Irak'ta, askeri diktanın yönetimde olduğu Miyanmar'da, monarşi ile yönetilen Suudi Arabistan'da basın çok katı bir denetime tabi tutuluyor.
Raporda Türkiye
Türkiye'ye 16 sayfa ayrılan RSF Raporu'na göre, 2001'de 18 gazeteci yılın bir bölümünü (8'i yıl içinde tahliye edildi) ya da tamamını cezaevinde geçirdi. RSF, bu tutuklu ve hükümlü gazetecilerden 6'sı için (Fikret Başkaya, Hasan Özgün, Asiye Zeybek Güzel,Mustafa Benli, Kemal Evcimen ve Nureddin Şirin) serbest bırakılmaları için girişimde bulunuyor.
Sayılarla Türkiye'de İhlaller
2001'de, 30gazeteci gözaltına alındı (2000'de 50); 20 gazeteci saldırıya uğradı (2000'de 17); en az 4 gazeteci tehdit edildi. Yazıları nedeniyle günlük basına çalışan en az 50 gazeteci yargılandı; Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) yerel ve ulusal 62 televizyon ve 50 radyoya toplam 3236 gün yayın durdurma cezası verdi. Valiye gazetelere yayım ve dağıtım yasağı getirme yetkisi tanıyan 2935 Sayılı Olağanüstü Hal Bölge Yasası'nın 11 (e) maddesi halen yürürlükte. Buna göre, Günlük Evrensel ve Yedinci Gündem gazeteleri gibi birçok yayının Güneydoğu'da dört ile girişi yasaklandı.
Anayasa ile başlayan yasal girişimler
Raporda, Cumhurbaşkanı Sezer'in 18 Haziran'da veto ettiği ve tekelleşmenin önünü açacağı belirtilen Radyo ve Televizyon Yasa Tasarısına da değinildi. 3 Ekim'de Anayasa'da yapılan değişiklik, "ulusal güvenlik, kamu düzeni ve birlik" koşuluyla Kürtçe dil kullanımına izin veriyor.
AP Uyarısı : Basın baskı altında
Ayrıca, Türk Hükümeti ifade özgürlüğüne ilişkin düzenlemelerde kapsamlı reformlar yapmak konusunda çalışmalar başlattı. 25 Ekim 2001'de, Avrupa Parlamentosu, Türkiye'de basın özgürlüğünün baskı altında tutulduğu ve Türkiye cezaevlerinde binlerce kişinin, Avrupa içtihadında "ifade özgürlüğü" kapsamında değerlendirilebilecek suçlardan hapiste bulunduğunu bildirdi.
Raporda cinayetler...
Raporda, Uğur Mumcu,Ahmet Taner Kışlalı ve Abdi İpekçi cinayet davalarında kaydedilen gelişmelere ve sansür uygulamalarına yer veriliyor.
Basın Özgürlüğüne Katkı Albümü
Dünya hapishanelerinde bulunan gazeteciler yararına bu yıl, ünlü fotoğrafçı Yann Arthus-Bertrand'a ait fotoğrafların yer aldığı Albüm satışa çıkarılıyor. Önceki yıllarda, Sebastio Salgado,Raymond Depardon, Marc Riboud, Henri Cartier Bresson, Willy Ronis ve William Klein gibi dünyaca ünlü fotoğraf ustalarının fotoğraf albümleri de aynı amaçla yayımlanmıştı.
Yann Arthus-Bertrand'ın 75 fotoğrafının yer aldığı "Basın Özgürlüğüne Katkı Albümü", "Gökten Dünyaya Bakış" temasını işliyor.
38 Basın Özgürlüğü Düşmanı'nın Haritası
RSF, Paris Saint-Lazare Garı'nda "Basın Özgürlüğünün 38 Düşmanı" başlıklı bir eylem düzenliyor. Kamuoyunun görmesi için, üzerinde 38 basın özgürlüğü düşmanının portresinin de yer aldığı 200 metrekarelik bir dünya haritası asılıyor.
RSF ile temas ve daha fazla bilgi için Erol Önderoğlu ile ilişki kurulabiliyor. Tel-Faks : (0212) 251 83 67, ,E-mail:[email protected] (EÖ/FA/EK)
