OyDanışmanı: Referandum Tercihiniz İçin Testi Çözün

Karşılaştırmalı anayasa değişikliği rehberi

Oydanışmanı sitesinde “anayasa değişikliği” butonunda bütün bu başlıklar için yürürlükteki anayasa ile oylanacak anayasanın karşılaştırıldığı bir bölüm var.

Seçim dönemi:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre seçim kampanyası döneminde tarafsızlığı sağlamak için, seçimlerin yürütülmesi ile ilgili üç bakan (Adalet, İçişleri ve Ulaştırma) görevlerinden çekiliyor, yerlerine bağımsız kişiler atanıyor. Değişiklik önerisi ile bu uygulama kaldırılıyor.

Seçilme yaşı:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre milletvekili seçilme yaşı 25. Değişiklik önerisi ile seçilme yaşı 18’e düşürülüyor.

Milletvekili sayısı:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre meclis 550 milletvekilinden oluşuyor. Değişiklik önerisi ile milletvekili sayısı 600’e çıkartılıyor.

Meclisin tatilde toplanması:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre tatil dönemlerinde gerekli görüldüğünde meclis kendi kararıyla toplanabiliyor. Değişiklik önerisi ile meclisin toplanması kararını sadece Cumhurbaşkanı verebiliyor.

Seçimler:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre milletvekili genel seçimleri ve Cumhurbaşkanlığı seçimi ayrı yapılıyor. Değişiklik önerisi ile milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri birlikte yapılıyor.

Meclisin feshedilmesi:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre Cumhurbaşkanı’nın meclisi feshetme yetkisi yok. Meclis ancak hükümetin güvenoyu alamaması veya güvensizlik oyuyla düşürülmesi durumunda yenileniyor. Değişiklik önerisi ile Cumhurbaşkanı herhangi bir şart aranmaksızın milletvekili seçimlerini yenileyebiliyor. Bu durumda, Cumhurbaşkanlığı seçimi de milletvekili genel seçimiyle birlikte yenileniyor.

Kanun Hükmünde Kararname (KHK):

Yürürlükteki Anayasa’ya göre Bakanlar Kurulu ancak Meclis’in verdiği yetkinin sınırlarına göre kanun hükmünde kararname (KHK) çıkartabiliyor. Değişiklik önerisi ile Cumhurbaşkanı yürütme yetkisine ilişkin konularda doğrudan KHK çıkartıyor.

Bakanlar:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre Cumhurbaşkanı milletvekilleri arasından Başbakan’ı atıyor, Başbakan bakanları seçiyor, bakanlar meclis tarafından onaylanırsa göreve geliyor. Değişiklik önerisi ile yürütmenin başı Cumhurbaşkanı oluyor, bakanları meclis onayı aranmadan belirliyor.

Devlet yönetimi ve yasaların uygulanması:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre yürütme yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu’na ait. Değişiklik ile yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı’nda toplanıyor.

Hükümetin denetlenmesi:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre meclisin hükümeti denetleme görevi bulunuyor, bakanlar gensoru (güven oylaması) ile görevden düşürülebiliyor. Değişiklik önerisi ile meclisin hükümeti denetleme görevi ve gensoru yetkisi kaldırılıyor.

Olağanüstü Hal (OHAL):

Yürürlükteki Anayasa’ya göre Bakanlar Kurulu doğal afet, salgın hastalık veya ağır ekonomik bunalım hallerinde OHAL ilan edebiliyor. Değişiklik önerisi ile Cumhurbaşkanı savaş hali, seferberlik, kalkışma, ayaklanma, şiddet hareketleri, kamu düzeninin bozulması gibi durumlarda tek başına OHAL ilan edebiliyor.

Kanun teklifi:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre meclise kanun teklifi verme yetkisi milletvekilleri ve Bakanlar Kurulu’nda bulunuyor. Değişiklik önerisi ile Bakanlar Kurulu’nun kanun teklifi verme yetkisi kaldırılıyor.

Tarafsız Cumhurbaşkanı:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre Cumhurbaşkanı seçilen kişinin siyasi partilerle ilişiği kesiliyor. Değişiklik önerisi ile Cumhurbaşkanı’nın bir siyasi parti üyesi veya lideri olmasına izin veriliyor.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı:

Yürürlükteki Anayasa’da Cumhurbaşkanı Yardımcısı makamı yok. Değişiklik önerisi ile Cumhurbaşkanı dilediği kişileri yardımcı atayabiliyor, bu kişiler yasama dokunulmazlığına sahip oluyor, yargılanmaları ancak Yüce Divan’da yapılabiliyor.

Cumhurbaşkanı’na vekalet:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre Cumhurbaşkanı’nın hastalığı veya yurt dışında bulunması durumunda vekalet görevini Meclis Başkanı seçilen kişi yürütüyor. Değişiklik önerisi ile vekalet görevini Cumhurbaşkanı’nın atadığı yardımcısı yerine getiriyor.

Üst düzey kamu yöneticileri:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre üst düzey kamu yöneticilerinin (müsteşar, genel müdür, diplomatlar vb.) atanması meclis tarafından çıkartılan kanunla belirleniyor, atamalar yargı denetimine açık. Değişiklik önerisi ile kamu yöneticilerini Cumhurbaşkanı doğrudan atıyor, atanma usulleri Cumhurbaşkanı kararnamesi ile belirleniyor.

Askeri yargı:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları görevlerine ilişkin suçlarda askeri mahkemelerde yargılanıyor. Değişiklik önerisi ile tüm askeri yargı kurumları kaldırılıyor.

Ordunun denetimi:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre Devlet Denetleme Kurulu’nun Türk Silahlı Kuvvetlerini denetleme yetkisi yok. Değişiklik önerisi ile bu yetki kurula veriliyor.

Bütçenin kabulü:

Yürürlükteki Anayasa’ya göre Bakanlar Kurulu’nun hazırladığı bütçe ancak meclis tarafından onaylanırsa geçerli oluyor. Değişiklik önerisi ile Cumhurbaşkanı’nın hazırladığı bütçeyi meclis kabul etmezse, bir önceki yılın bütçesi enflasyona göre artırılarak geçerli sayılıyor.

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK):

Yürürlükteki Anayasa’ya göre hakim ve savcıların atanmasına ve görevden alınmasına karar veren HSYK üyelerinin yüzde 20’sini Cumhurbaşkanı, geri kalanını ise yargı üyeleri arasında yapılan seçimler belirliyor. Değişiklik önerisi ile kurulun yüzde 46’sını Cumhurbaşkanı, geri kalanını Meclis’in çoğunluğu belirliyor. Yargı üyeleri arasında yapılan seçimler kaldırılıyor.