Bianet'in sorularını yanıtlayan İnsan Hakları Derneği Karadeniz Ereğli Şubesi (KDZEREĞLİ İHD) üyesi Çetin Yılmaz, "maden ocağı çocuk işçiliği"nin Zonguldak'ta müzmin bir sorun olduğunu söylerken Zonguldak Gazeteciler Birliği Başkanı Osman Sav, çocuk işçiliğini haberleştirirken engellerle karşılaştıklarını belirtti.
Manisa Barosu avukatlarından Şerife Çıplak, yasalara göre 18 yaşın altında hiçbir çocuğun ağır işlerde çalıştırılamayacağını vurguladı. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu'ndan (DİSK) uzman Tonguç Çoban ise, "sorunla çok boyutlu, mücadelenin şart" olduğuna dikkat çekti.
Çoban: "Çocuk işçi çalıştırmak insanlık suçudur"
"Türkiye'de geçerli yasalara göre ağır işlerde 18 yaş altında istihdam yasak" diyen Çoban buna karşılık Türkiye ekonomisinin yarısını oluşturan kayıt dışı ekonominin çocuk işçi çalıştırmayı yaygınlaştırdığını söyledi.
Çoban ailelerin çocuklarını çalıştırmalarına yoksulluklarını gerekçe olarak gösterdiklerine değinerek "bu hiçbir şekilde kabul edilebilir bir durum değil" diyor.
"Bu noktada devlete düşen görev, ailenin ekonomik gücünü standart düzeye getirmek. Daha da önemlisi 8 yıllık eğitimin gerçekten 'parasız' olması gerek."
Çözüm: "Parasız eğitim, doğru istihdam ve denetim"
Çoban ocaklarda çocuk işçi çalıştırılmasından maden iş kolundaki işçi sendikalarını da sorumlu tutuyor.
"Kaçak ya da özel maden işçilerinin haklarını bilmeleri için sendikaların örgütlenme çabalarının içine alınmaları ve sendikaların da çocuk işçiliğine göz yummamaları gerekir" diyen Çoban'a göre "Türkiye'de çocuk işçiliğinin önlenmesi için devlet, eğitim olanaklarını bütün gerekleriyle beraber yerine getirmeli, istihdamı doğru şekilde sağlamalı -ve denetimi elden bırakmamalı.
Yılmaz: "Eser'in ölümü gerçeğin belgesidir"
İHD'den Çetin Yılmaz bianet'e "Zonguldak'ta maden ocaklarında çocuk işçiler çalıştırıldığını herkes biliyor. 17 yaşındaki Emrah Eserli'nin ocakta çalışırken ölmesi bu gerçeğin belgelenmesidir" dedi.
Karadeniz Ereğli İHD olarak çocuk işçilerin maden ocaklarında çalıştırılmasının önlenmesi için de çaba gösterdiklerini belirten Yılmaz Emrah Eserli'nin ölümü öncesinde 20 Kasım 2005 "Dünya Çocuk Hakları Günü"nde yaptıkları basın açıklamasında konuyu gündeme getirdiklerini söyledi.
Çocuk işçiliği üretimi nasıl legalleşiyor?
Karadeniz Ereğli İHD'ye göre, sorunun bir nedeni özelleştirmeler ve Türkiye Taş kömürü Kurumu'nun (TTK) küçültülmesi.
* Yoksullaşan Zonguldak ilinde çocuk işçiler özel ve kaçak maden ocaklarında çalıştırılıyor.
* Maden sahalarında kendi adlarına taşeron olarak açtıkları kaçak ocaklarda aileler çocukları çalıştırıyorlar.
* Kaçak üretilen kömürler özel ocak sahipleri tarafından aklanıyor.
Ailenin gözetiminde yapılıyor
Yılmaz, Zonguldak kırsalında "maden ocağı çocuk işçiliğinin" çocukların ailelerince ve onların denetim ve gözetiminde yapıldığını bu nedenle de resmi müdahaleden kaçılabildiğini söylüyor.
"Kaçak maden ocakları alanları 'dağlık' bölgelere kurularak hem kamufle ediliyor hem de çocuk işçilerin çalıştırıldığının açığa çıkması engelleniyor."
Sav:"Gazeteciler engelleniyor"
Zonguldak Gazeteciler Birliği Başkanı Osman Sav, "Zonguldak'ta, maden ocaklarında kayıt dışı çocuk işçiliği uzun dönemdir var olan bir sorun. Biz gazeteciler olarak bu gerçeği haber yaptık, fotoğraflarla belgeledik. Kamuoyuna sunduk ancak çoğu kez engellendik. Deliller aleyhimize çevrildi" diyerek anlatıyor Zonguldaklı gazetecilerin bu alanda çalışmalarının güçlüğünü.
Sav, yasa gereği maden ocağında gerçekleşen kaza ve ölümün 48 saat içinde firma veya kurum aracılıyla açıklanması ve tutanaklara geçmesi gerekirken Emrah Eserli'nin ölümünün 4 gün sonra bildirildiğine de dikkat çekiyor.
Sav'a göre, "kaçak çocuk işçi çalıştıranların gücüne karşı koymak çok zor" ancak mücadeleden de yılmamak gerekiyor."
Çıplak: "18 yaşın altında işçi çalıştırmak yasaktır"
"Türkiye'de yürürlükteki yasal düzenlemeye göre maden ocaklarında 20 yaş altında işçi çalıştırmanın tehlikeli, 18 yaş altındaysa yasak" olduğunu anımsatan avukat Şerife Çıplak, maden ocağı işçiliğinin de "ağır iş" kapsamında olduğunu vurguluyor.
"Kesinlikle hayati tehlike söz konusu. Yoğun kimyasal işlemler sırasında akciğer ve cilt kanseri gibi bir çok ciddi hastalık ortaya çıkabiliyor."
Bakanlık ve yargı karşı karşıya
"Yasalara göre hiç bir özel veya kamu maden ocağı kurumunda çocuk işçiliği söz konusu değil. Yaptırımı var. Maden ocağının ruhsatı elinden alınabilir, ocak kapatılabilir" diyor Çıplak.
Ancak mahkemelerin verdiği kapatma kararını, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın engelleyebileceğine dikkat çekiyor: "Bugüne kadar Türkiye'de hiçbir maden ocağının kapatılamadı." (EÖ/EK)
_________________________________________
Yasalar Ne diyor?
Çocuk İşçiliği Mevzuatına göre;
* Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar, çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.
* Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde on sekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır.
" Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi " ne göre;
* Bir çocuğu ilgilendiren davalarda, adli merci gereksiz gecikmeyi engellemek için çabuk hareket etmeli, kararlarının süratle uygulanmasını garanti edecek düzenlemeler sağlanmış olmalıdır. Adli merci acil durumlarda gerektiğinde derhal uygulanabilir kararlar alma yetkisine sahiptir.
" Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesi "ne göre;
* Bu Sözleşmenin amaçları bakımından "çocuk" terimi 18 yaşın altındaki herkese uygulanır.
* Bu Sözleşmenin amaçları bakımından "en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliği" ifadesi
* Çocukların alım-satımı ve ticareti, borç karşılığı veya bağımlı olarak çalıştırılması ve askerî çatışmalarda çocukların zorla ya da zorunlu tutularak kullanılmasını da içerecek şekilde zorla ya da mecburî çalıştırılmaları gibi kölelik ve kölelik benzeri uygulamaların tüm biçimlerini;
* Çocuğun fahişelikte, pornografik yayınların üretiminde veya pornografik gösterilerde kullanılmasını, bunlar için tedarikini ya da sunumunu; c) çocuğun özellikle ilgili uluslararası anlaşmalarda belirtilen uyuşturucu maddelerin üretimi ve ticareti gibi yasal olmayan faaliyetlerde kullanılmasını, bunlar için tedarikini ya da sunumunu;
* Doğası veya gerçekleştirildiği koşullar itibariyle çocukların sağlık, güvenlik veya ahlakî gelişimleri açısından zararlı olan işi kapsar.
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme 'ye göre
* Bu Sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.
